Ν’ αγαπάς την ευθύνη.
Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης.
Αν δε σωθεί, εγώ φταίω.
Νίκος Καζαντζάκης
Μετά την επιβολή της δικτατορίας, τον Απρίλη του 1967 με την στήριξη των ΗΠΑ, η σκληρή αστυνόμευση και η τρομοκρατία καθιστούν κάθε προσπάθεια μαζικής κινητοποίησης και διαμαρτυρίας αδύνατη και κάθε αντιδικτατορική δράση οργανώνεται στην παρανομία. Οι πρώτες μαζικές κινητοποιήσεις ξεκινούν το 1972 με τους φοιτητές να καταγγέλλουν τη νοθεία και την αυθαιρεσία του καθεστώτος στις φοιτητικές εκλογές και να καλούν σε αποχή, και με μια σειρά άλλους σταθμούς του κινήματος φτάνουμε στο Πολυτεχνείο του 1973, που από φοιτητική κατάληψη μετατρέπεται σε λαϊκή εξέγερση.
Οι φοιτητές αντιλαμβάνονται νωρίς ότι κανένα κλαδικό αίτημα δεν πρόκειται να ικανοποιηθεί χωρίς την προϋπόθεση μιας μεγάλης πολιτικής ανατροπής στη χώρα που θα γίνει μόνο με παλλαϊκή συστράτευση. Επιπλέον, από τα συνθήματα και τα κείμενα της εποχής είναι ξεκάθαρο πως η εξέγερση των φοιτητών επιδιώκει να συνδεθεί με άλλα κομμάτια της κοινωνίας, πρώτα απ’ όλα με τους μαθητές και τους νέους εργαζόμενους και στη συνέχεια με κάθε πολίτη που θεωρεί την δημοκρατία, την εθνική ανεξαρτησία και την λαϊκή κυριαρχία, αδιαπραγμάτευτες. Το ρήγμα στο φασιστικό καθεστώς έχει μόλις ανοίξει, ενώ η εξέγερση του Πολυτεχνείου έρχεται να ανατρέψει τα σχέδια της χούντας, που επεδίωκε μία «ομαλοποίηση» σε συνεργασία με το παλιό πολιτικό κατεστημένο.
Είναι εκείνες οι μέρες που ενέπνευσαν τους αγώνες των φοιτητών, της νεολαίας και όλων των δημοκρατών μέχρι σήμερα. Είναι εκείνες οι μέρες που με επιτακτικό τρόπο μας επιδεικνύουν τις σημερινές μας ευθύνες. Ειδικά σήμερα που ο απροκάλυπτος αυταρχισμός, που φτάνει να κλείνει σχολές με ΜΑΤ, τις μέρες μάλιστα της επετείου του Πολυτεχνείου, αποδεικνύει πως η χούντα πράγματι δεν τελείωσε το ’73. Ειδικά σήμερα τα αδιέξοδα για τη γενιά μας κάνουν μονόδρομο την εξέγερση ενάντια στο καθεστώς, αν θέλουμε να ζήσουμε με αξιοπρέπεια. Σήμερα, χωρίς να χάνουμε άλλο χρόνο, πρέπει να αντιληφθούμε το ρόλο μας, να πάρουμε την ευθύνη και να διεκδικήσουμε μια μεγάλη αλλαγή που δεν θ’ αφήσει τίποτα ίδιο με πριν, ούτε εμάς…
Νίκος Γκαμαλέτσος: Τα αιτήματα του Πολυτεχνείου παραμένουν ανεκπλήρωτα και επίκαιρα
Συνέντευξη στους Χρήστο Βαγγέλη, Κωστή Σφακιανάκη, Μαρία Γιάννου
Ο ζωγράφος Νίκος Γκαμαλέτσος, που συμμετείχε στον αντιδικτατορικό αγώνα και στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, όντας τότε φοιτητής της ΑΣΟΕΕ, μίλησε στον Δρόμο για το πώς οργανώθηκε και τι διεκδίκησε το φοιτητικό κίνημα κατά την περίοδο της χούντας, αναφέρθηκε στα επίκαιρα και ανεκπλήρωτα μηνύματα της εξέγερσης και εξέφρασε την αισιοδοξία του ότι η νέα γενιά θα βρει το δρόμο της.
Πως ξεκίνησε η αντίδραση της νεολαίας απέναντι στην Χούντα; Ποιο το κλίμα της περιόδου;
Είναι αλήθεια ότι στην αρχή το φοιτητικό κίνημα ξεκίνησε βάζοντας ως κύρια πλευρά των διεκδικήσεών του, τις ελεύθερες εκλογές στους φοιτητικούς συλλόγους. Η χούντα των συνταγματαρχών είχε διακηρύξει εκλογές στα πανεπιστήμια και στους φοιτητικούς συλλόγους, με διορισμένες Διοικήσεις και η πρώτη αντίδραση των φοιτητών ήταν το αίτημα για ελεύθερες φοιτητικές εκλογές. Η χούντα αμέσως αντέδρασε διακόπτοντας την αναβολή στράτευσης στέλνοντας φαντάρους πολλούς από τους πρωταγωνιστές του φοιτητικού κινήματος. Το κίνημα όμως ανθούσε και μπολιαζόταν με νέα αντιφασιστικά συνθήματα και στόχους γιατί το αγκάλιαζαν πλατύτερες λαϊκές μάζες.
Υπήρχε ένας αναβρασμός την περίοδο εκείνη, ιδιαίτερα στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Μερικά από τα συνθήματα άρχισαν να προβάλουν προς τα έξω την παγκόσμια κατάσταση, όπως τα συνθήματα για τον πόλεμο του Βιετνάμ, για ειρήνη, ενάντια στους Αμερικάνους κ.λπ. Τα συνθήματα της εκρηκτικής δεκαετίας του ’60 έφταναν στη χώρα μας καθυστερημένα, λόγω της αναχαίτισής τους από τη χούντα. Η νεολαία τότε δεν είχε τα ίδια οράματα που κυριαρχούσαν σε ολόκληρο τον κόσμο (για την ειρήνη, την επανάσταση, την πάλη ενάντια στους Αμερικάνους κ.λπ.). Αυτά τα ενστερνίστηκε στην πορεία, με την έναρξη του φοιτητικού κινήματος και κατά τη διάρκεια της χούντας. Στη συνέχεια μπολιάστηκαν με τους αγώνες του λαού, των αγροτών της Αττικής και των εργαζομένων που ένιωθαν το βάρος της οικονομικής πολιτικής.
Τι μπορούμε να κρατήσουμε απ’ την εξέγερση του Πολυτεχνείου που θα εμπνεύσει τη σημερινή νεολαία;
Όλα τα κινήματα που αναπτύχθηκαν μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου ήθελαν να συνδέουν τους αγώνες του λαού για εθνική ανεξαρτησία και λαϊκή κυριαρχία. Η εξέγερση ήταν μια στιγμή, ένας σταθμός στην πάλη του λαού για την τελική του απελευθέρωση. Τα συνθήματα ενάντια στους Αμερικάνους και τον ιμπεριαλισμό, αλλά και το σύνθημα ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-Πολυτεχνείο, δείχνουν τη συνέχεια και μ’ αυτήν την έννοια συνδεόταν πάντα η επικαιρότητα της εξέγερσης με την Ιστορία, και με την εποχή που ακολούθησε στη δεκαετία του ’80 αλλά και μέχρι σήμερα.
Υπάρχει άρρηκτη σχέση των στόχων της εξέγερσης του Πολυτεχνείου με τους στόχους που βάζει σήμερα το λαϊκό κίνημα. Τα αιτήματα του Πολυτεχνείου παραμένουν ακόμα ανεκπλήρωτα, όπως για παράδειγμα το «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία». Ήταν ένα σύνθημα που φώναζαν οι αγωνιστές μέσα κι έξω από το Πολυτεχνείο. Το σύνθημα «Δεν περνά ο φασισμός» είναι σύνθημα που διατηρεί και σήμερα την επικαιρότητά του. Επίσης το «Λαέ πεινάς, γιατί δεν πολεμάς», ήταν ένα σύνθημα που ακουγόταν τότε, αλλά ακούγεται και τώρα που ο λαός μας πεινά από την πολιτική που ασκούν οι υποτελείς στην τρόικα κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις. Επομένως, τα συνθήματα του Πολυτεχνείου είναι επίκαιρα, εμπνέουν και ζητάνε να υλοποιηθούν τα παλιότερα αιτήματα για εθνική ανεξαρτησία και λαϊκή κυριαρχία, έξω από το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε.
Τι θα λέγατε σε έναν νέο άνθρωπο σήμερα, αξίζει να συνεχίσει να αγωνίζεται;
Χθες, στην κεντρική πλατεία της πόλης μου, είδα και καμάρωνα τους 17χρονους που διαδήλωναν ενάντια στα κυβερνητικά μέτρα που έχουν ως στόχο να υποβαθμίσουν ακόμα παραπέρα την παιδεία. Τα συνθήματά τους όπως «Ψωμί παιδεία ελευθερία η χούντα δεν τελείωσε το ΄73», «Εσείς που τώρα κοιτάτε την πορεία, ελάτε να παλέψουμε για δωρεάν παιδεία», ήταν κάτι που εμένα με ενθάρρυνε ότι η νέα γενιά παρά τις παλινωδίες και τις ήττες, θα βρει τρόπο να κερδίσει το μέλλον που της ανήκει. Πιστεύω ότι πάντα αυτό συμβαίνει. Τα πράγματα δεν είναι ποτέ εύκολα και ο δρόμος του αγώνα δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα. Αυτοί που αναφέρονται στο λαό και κυρίως οι δυνάμεις της Αριστεράς, όσο δεν απευθύνονται στο λαό και δεν εμπιστεύονται τη λαϊκή δύναμη, πιστεύω ότι οι νεολαίοι θα βρίσκουν δυσκολίες στον δρόμο του αγώνα, αλλά κάποια στιγμή θα δικαιωθούν οι αγώνες τους. Θα νικήσουν. Αυτό συνέβαινε πάντα στην Ιστορία, αυτό θα συμβεί και τώρα.
Διαβάστε δύο ακόμα άρθρα που δημοσιεύονται εν όψει της Πανελλαδικής Συνάντησης Νεολαίας:
