Για τις αυτοδιοικητικές και περιφερειακές εκλογές. Του Νίκου Γαλάνη.
Οι εκλογές του Νοεμβρίου για τα αυτοδιοικητικά όργανα έχουν δύο βασικές διαφορές από όσες γνωρίσαμε μέχρι σήμερα: γίνονται σε μια περίοδο οξύτατης οικονομικής κρίσης – ελεγχόμενης χρεοκοπίας και επιτροπείας της χώρας από το ΔΝΤ και την Ε.Ε. και γίνονται με ένα νέο εκλογικό και περιφερειακό σύστημα, γεγονός που τους προσδίδει ιδιαίτερη σημασία.
Επί της ουσίας, βρισκόμαστε μπροστά σε δύο αλλαγές-τομές, μπροστά σε δύο «νέες» μορφές του σύγχρονου κράτους: Από τη μια έχουμε ένα μη νομιμοποιημένο κράτος (απόρριψη λαϊκής κυριαρχίας, μειωμένη εθνική κυριαρχία) που διαμορφώνεται και επιβάλλεται από το καθεστώς ΔΝΤ-Ε.Ε.-ΕΚΤ και από την άλλη στο όνομα της «αυτοδιοίκησης», έχουμε έναν τεμαχισμό αρμοδιοτήτων του κεντρικού κράτους σε περιφερειακά κρατίδια, εξαρτημένα και ελεγχόμενα οικονομικά –κι όχι μόνο– από το κεντρικό κράτος (κεντρική διοίκηση).
Η νέα αρχιτεκτονική του σύγχρονου Καλλικράτη στηρίζεται στους σύγχρονους δούλους (εργαζόμενους) και εξυπηρετεί τις δυνάμεις της αγοράς. Η νέα αρχιτεκτονική απομακρύνει τον πολίτη, συρρικνώνει τη δημοκρατία, απαξιώνει το πολιτικό στοιχείο, θεοποιώντας την αγορά. Όλα είναι ανταποδοτικά, όλα είναι εμπόρευμα. Η τοπική αυτοδιοίκηση γίνεται συνολικά ευάλωτη στο ληστρικό κεφάλαιο. Παιδεία, υγεία, πρόνοια, περιβάλλον, περνάνε ως αρμοδιότητες στην τοπική αυτοδιοίκηση, χωρίς, μάλιστα, τους αντίστοιχους οικονομικούς πόρους.
Ο Καλλικράτης σχεδιάστηκε από την αγορά και αφορά την αγορά και το «νέο» καθεστώς. Ο Καλλικράτης εναρμονίζεται με τη συνθήκη της Λισσαβόνας (2009), έχει ελεγχθεί από το ΔΝΤ και είναι «αναπόσπαστο κομμάτι του προγράμματος σταθερότητας και ανάπτυξης», όπως δήλωσε ο αρμόδιος υπουργός, Γ. Ραγκούσης. Σε τελική ανάλυση, βρισκόμαστε μπροστά σε προσαρμογή – εναρμόνιση του ελληνικού καπιταλισμού στα υπερεθνικά – παγκοσμιοποιημένα, δηλαδή, ευρωπαϊκά δεδομένα.
Οι πολλαπλές αρμοδιότητες και οι ανύπαρκτοι πόροι – Νέα πεδία για τις αγορές
Η τοπική αυτοδιοίκηση –πέρα από τα ισχύοντα– αναλαμβάνει μεταξύ άλλων, την ανέγερση σχολικών κτιρίων, τις πολεοδομικές εφαρμογές, την πρόνοια, την προστασία της δημόσιας υγείας, τις αδειοδοτήσεις τοπικών οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων, την ένταξη των μεταναστών και την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, τη δημιουργία του e-ΚΕΠ.
Οι περιφέρειες αναλαμβάνουν το σχεδιασμό και προγραμματισμό της ανάπτυξης και τη διαχείριση του ΕΣΠΑ. Αναπτυξιακές αρμοδιότητες, όπως υποδομές, μεταφορές, επικοινωνίες, δηλαδή δρόμοι, λιμάνια, δίκτυα κ.λπ. Επίσης, αρμοδιότητες χωροταξίας, πολεοδομίας, ενέργειας, περιβάλλοντος, βιομηχανίας, φυσικών πόρων, πολιτισμού και αθλητισμού, γεωργίας, κτηνοτροφίας, αλιείας κ.λπ.
Οι πόροι των δήμων θα προέρχονται από τους Κεντρικά Αυτοτελείς Πόρους (ΚΑΠ), δηλαδή, από τη φορολογία (από φόρο εισοδήματος ποσοστό 20%, ΦΠΑ 12% και φόρο ακίνητης περιουσίας 50%) και από το ΕΣΠΑ. Προσοχή, η σύνδεση ΟΤΑ και ΦΠΑ, κατά δήλωση Ραγκούση, προωθείται για να γίνει η τοπική αυτοδιοίκηση αρωγός «στη μεγάλη εθνική προσπάθεια της καταπολέμησης της φοροδιαφυγής». Άρα θα έχουμε και δήμους-κυνηγούς φόρων. Δήμοι φορομπήχτες και φοροκυνηγοί, είναι το νέο μοντέλο αυτοδιοίκησης.
Κουβέντα δεν γίνεται για κάλυψη των τυχόν ελλειμμάτων των ΟΤΑ από τον κρατικό προϋπολογισμό. Στην κρίση και στην ύφεση, πόσοι ΟΤΑ δεν θα βρεθούν ελλειμματικοί άραγε; Εδώ ακριβώς προκύπτει και μια άλλη συνέπεια του Καλλικράτη.
Μέσα από την περιφεριοποίηση θα έχουμε μια σαφή κατηγοριοποίηση. Περνάμε σε ολοκληρωτικά ταξικές ζώνες, άρα και προσφερόμενες υπηρεσίες σε πρόνοια, υγεία, παιδεία κ.ά. Πολλές ταχύτητες, όχι μόνο στην ευρωζώνη, αλλά και στην επικράτεια της Ελλάδας. Μπροστά, μάλιστα, σε πιθανά οικονομικά αδιέξοδα των περιφερειών θα έχουμε και την αναγκαία «ελευθερία» εκχώρησης –ή καλύτερα ξεπουλήματος– γης και στρατηγικών τομέων ή την ενεργοποίηση μεγάλων πολυεθνικών για την υφαρπαγή και εκμετάλλευση των πλούσιων «χυμών», που είναι πλέον υγεία και παιδεία, τουρισμός, υποδομές κ.ά. Η Ελλάδα πωλείται μέσω ΔΝΤ, μέσω περιφεριοποίησης-κατατεμαχισμού.
Με τις συνενώσεις ο Καλλικράτης δημιουργεί το κατάλληλο πεδίο ενοποίησης που συμφέρει και διευκολύνει πολιτικά τις αγορές, όταν ενοποιεί γεωγραφικά, οικονομικά και αναπτυξιακά περιοχές όπου μπορεί να «επενδύσει» το πολυεθνικό κεφάλαιο. Ίσως είναι υπερβολή, αλλά δίπλα στην ομάδα Scoda Ξάνθη θα δούμε και την περιφέρεια Coca cola Ξάνθη.
Ανεπιθύμητη η λαϊκή συμμετοχή – Απούσα η δημοκρατία
Η αυτοδιοίκηση σαν πραγματικός λαϊκός θεσμός υπήρξε στις περιοχές που έλεγχε η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) και διαλύθηκε με την ήττα του αριστερού κινήματος. Στην αυτοδιοίκηση ιστορικά και «θεσμικά» συνυπάρχουν δύο πράγματα: Από την μια άμεσες διαδικασίες ελέγχου και μορφές πολιτικής από το λαό –ιδιαίτερα στα πρώτα, ηρωικά, χρόνια της αυτοδιοίκησης όπου στις λαϊκές γειτονιές οι κάτοικοι μαζί με την δημοτική αρχή φτιάχνανε έργα, διεκδικούσαν κ.ο.κ- και από την άλλη, οι κρατικές λειτουργίες που δεν είναι ουδέτερες αλλά αποτυπώνουν και αναπαράγουν το χαρακτήρα του κεντρικού κράτους και τις επικρατούσες σχέσεις.
Αυτή η αντίθεση είναι βασικό στοιχείο της αντιπαράθεσης για το τι αυτοδιοίκηση θέλουμε. Αλλά και βασικό στοιχείο για να αντιληφθούμε ότι η μετατροπή των αυτοδιοικήσεων σε κράτος διαλύει, αντιστρέφει για την ακρίβεια, την όποια σχέση με το λαό, μετατρέποντας τους «τοπικούς άρχοντες» σε τοπικούς δυνάστες. Και η πορεία προς την κατεύθυνση αυτή, στο όνομα της δημοκρατίας πάντα, δεν είναι μόνο επιβολή της δεξιάς ή του δικομματισμού. Αποτέλεσε και πάγιο αίτημα της Αριστεράς, η οποία μια ζωή ζητούσε αρμοδιότητες για να μπορέσει να εφαρμόσει το υποτιθέμενο πρόγραμμα της. Και αν για κάποια στιγμή εμφανίστηκε, καθαρά δημαγωγικά το σύνθημα «όχι αρμοδιότητες χωρίς πόρους», πολύ σύντομα το κάνανε… γαργάρα προκειμένου να αναβαθμίσουν το θεσμικό τους ρόλο κ.λπ. Η αντιπαράθεση αυτή ισχύει ακόμα και στον Καλλικράτη και φαίνεται στις εντελώς τυπικές αντιδράσεις, αν και θα μπορούσε να έχει ξεσηκωθεί όλη η Ελλάδα.
Πέρα από το ότι δεν υπήρξε τοπική και περιφερειακή διαδικασία για τη διοικητική μεταρρύθμιση, αλλά επιβλήθηκε από τα πάνω, πέρα από το ότι το ζήτημα της απλής αναλογικής έχει σβηστεί από τα εκλογικά λεξικά, ο Καλλικράτης συγκεντρώνει όλο και περισσότερη εξουσία και αρμοδιότητες (άρα και δυνατότητα αυθαιρεσίας και διαπλοκής – διαφθοράς) στο άτομο – δήμαρχο. Το τοπικό κράτος (περιφέρεια – δήμος) θα εκφράζει σχέσεις ανάμεσα σε κυβερνώμενους και κυβερνώντες, την ίδια στιγμή που θα εκφράζει και σχέσεις υποταγής στην κεντρική διοίκηση και την οικονομική εξουσία. Όλα θα ελέγχονται από τις δύο τελευταίες. Αυτό δεν σημαίνει ούτε αυτοδιοίκηση, ούτε αποκέντρωση.
Είναι μύθος επίσης, ότι περισσότερες αρμοδιότητες σημαίνουν περισσότερη εξουσία. Γιατί, πέρα από τους οικονομικούς πόρους που είναι βασικό, το κυρίαρχο είναι ποιοι ασκούν την εξουσία και προς όφελος ποιων. Ο λαός ή η αγορά; Για τον λαό ή για την αγορά; Ανάπτυξη για ποιους και από ποιους; Το νομικό και οικονομικό πλαίσιο τα καθοδηγεί όλα αυτά με τέτοιο τρόπο που οι απαντήσεις είναι πάντα προς την ίδια κατεύθυνση προκαθορισμένες.
Επίσης, ενώ ο δήμαρχος εκλέγεται με το 50%+1 σε αντίθεση με το 42% που ίσχυε στις προηγούμενες εκλογές, στα υπόλοιπα αιρετά όργανα, έχουμε ακόμα πιο συγκεντρωτικό χαρακτήρα του εκλογικού συστήματος. Με το πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα, το 60% των εδρών πηγαίνει στον πρώτο συνδυασμό –πέρα από το γεγονός ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να φτιαχτεί εκλογικός συνδυασμός, και άρα θα έχουμε σε πολλές περιπτώσεις αποκλεισμό συνδυασμών, κυρίως της Αριστεράς. Κουβέντα, βέβαια, για δημοψηφίσματα, λαϊκές τοπικές συνελεύσεις κ.λπ.
Απολύσεις, κατάργηση ΝΠΔΔ – Η επίθεση κλιμακώνεται
Με τον Καλλικράτη ανοίγει ο δρόμος για απολύσεις, μετατάξεις, μεγάλη εργασιακή ανασφάλεια, χτύπημα της μονιμότητας, υποβάθμιση υπηρεσιών και αναβάθμιση – προνομιοποίηση του ιδιωτικού σε αντίθεση με το δημόσιο χαρακτήρα υπηρεσιών.
Καταργούνται πάνω από 5.000 ΝΠΔΔ και δημοτικές επιχειρήσεις, όπου, μάλιστα, πηγαίνει απευθείας η κρατική χρηματοδότηση (βλ. νομαρχίες). Αυτό σημαίνει απολύσεις περίπου 35.000 συμβασιούχων σε κρίσιμους τομείς (καθαριότητα, βρεφονηπιακοί σταθμοί κ.λπ.), ανασφάλεια όλων των υπαλλήλων που εργάζονται με σχέση ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου, μετατάξεις στους μόνιμους και στους αορίστου χρόνου, αλλά και επίσημοι ψίθυροι για το αβέβαιο της μονιμότητας, στο βαθμό που δεν θα υπάρχει η θέση για την οποία έχει προσληφθεί ο υπάλληλος.
Το σχέδιο δραστικής μείωσης του δυναμικού που εργάζεται στο δημόσιο εξυπηρετείται από τον Καλλικράτη και τις αλλαγές που επιχειρεί, ενώ θα εμφανιστεί περίπου αυτονόητη και ζητούμενη από τους υπόλοιπους η απόλυση χιλιάδων υπαλλήλων.
Όλα τα παραπάνω, δηλαδή, το πολιτικό και οικονομικό τοπίο (οικονομική κρίση – Μνημόνιο – έρπουσα πολιτική κρίση – ένταση αντιλαϊκών μέτρων και απόγνωση λαϊκών μαζών) και η νέα μορφή κράτους και αυτοδιοίκησης, πρέπει να συνυπολογιστούν για μια ουσιαστική πολιτική παρέμβαση της Ριζοσπαστικής Αριστεράς και των αγωνιζόμενων πολιτών ενάντια στο στραγγαλισμό της ζωής, της εργασίας, του περιβάλλοντος, της πόλης, της χώρας.
Στα ζητήματα αυτά θα αναφερθούμε σε επόμενα άρθρα και δημοσιεύσεις από τις στήλες του Δρόμου.
