Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ, έχοντας ανοίξει το παράλληλο μέτωπο της ονομασίας της FYROM και με τη φιλοδοξία μιας «εθνικής επιτυχίας» σ’ αυτήν την ατελέσφορη, σχεδόν τριακονταετή σκιαμαχία, αισιοδοξεί ότι στις 22 Ιανουαρίου θα κλείσει ήρεμα η τρίτη αξιολόγηση, για ν’ ανοίξει η τέταρτη και τελευταία των μνημονίων. Προϋπόθεση είναι να διατηρηθεί αδιασάλευτη η συγκυρία που επικρατεί μεταξύ των εταίρων στην Ευρωζώνη και η πολιτική τους βούληση για ελληνικό happy end. Και κεντρικό στοιχείο αυτής της συγκυρίας είναι να σταθεροποιηθεί η σχετική βούληση της γερμανικής ελίτ. Εξ ου και ανοιχτή παρότρυνση του πρωθυπουργού και κορυφαίων υπουργών της ελληνικής κυβέρνησης προς την ηγεσία του SPD «να μην αφήσουν να πάει χαμένη η ευκαιρία σχηματισμού μεγάλου συνασπισμού». Προς όφελος της σταθερότητας στην Ευρώπη, όπως δημοσίως επιχειρηματολόγησαν κυβερνητικά στελέχη, και προς όφελος του καθυστερημένου ελληνικού success story, όπως υπόρρητα εννοείται.
Τα βασικά σημεία της συμφωνίας…
Η ευχή της ελληνικής κυβέρνησης φαίνεται ότι εκπληρώνεται. Habemus Papam, λευκός καπνός στο Βερολίνο, στις διαπραγματεύσεις της χριστιανικής ένωσης (CDU / CSU) με το SPD, κατ’ αρχήν συμφωνία για μεγάλο συνασπισμό με κεντρικό της στοιχείο μια κατ’ εξοχήν ευρωπαϊκή ατζέντα. Τους επόμενους μήνες, εφόσον η συμφωνία εγκριθεί από τα κόμματα και εφόσον τελεσφορήσουν οι ουσιαστικές διαπραγματεύσεις για σχηματισμό κυβέρνησης στη Γερμανία, θα φανεί αν οι ευχές της ελληνικής και άλλων κυβερνήσεων άξιζαν τον κόπο ή αν έπρεπε να προσέξουν τι εύχονται.
Τα βασικά σημεία της συμφωνίας, όπως έχουν διαρρεύσει, είναι τα εξής:
- Για την Ευρώπη: ενίσχυση της γαλλογερμανικής συνεργασίας για ολοκλήρωση της Ευρωζώνης, συμφωνία για μετατροπή του ESM σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, με ανάλογη χρηματοδότηση και υπό κοινοβουλευτικό έλεγχο (αλλά για ποιο κοινοβούλιο μιλούν; Το γερμανικό ή το ευρωκοινοβούλιο;), με την υποσημείωση ότι τα κεφάλαια του ΕΝΤ μπορεί να αποτελέσουν τον πυρήνα ενός «επενδυτικού» προϋπολογισμού της Ευρωζώνης.
- Για την οικονομία: κατάργηση του φόρου αλληλεγγύης που θεσπίστηκε κατά την επανένωση των Γερμανιών, με στόχο φοροελαφρύνσεις περίπου 10 δις. μέχρι το 2021, αλλά και αύξηση του ανώτατου φορολογικού συντελεστή στο 45%, δέσμευση σε ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς και στη μη δημιουργία πρόσθετου χρέους, επενδύσεις 6 δις. σε εκπαίδευση, έρευνα και ψηφιοποίηση οικονομίας.
- Για το μεταναστευτικό: πλαφόν 220.000 στους πρόσφυγες και μετανάστες που δέχεται κάθε χρόνο και περιορισμό στις 1.000 των επανενώσεων οικογενειακών προσφύγων τον μήνα, συνεργασία για τη μεταρρύθμιση του ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου.
- Για το κλίμα: δέσμευση στη διεθνή συμφωνία για μείωση εκπομπών, αύξηση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στο 65% μέχρι το 2030.
- Για τις διεθνείς σχέσεις: συντήρηση του σημερινού status στις σχέσεις με την Τουρκία (δεν κλείνουν κεφάλαια ούτε ανοίγουν νέα στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με Ε.Ε.), απαγόρευση εξαγωγής όπλων σε χώρες που εμπλέκονται στον πόλεμο της Υεμένης.
…Και οι μετενέργειές τους
Η ατζέντα αυτή, εκ πρώτης όψεως, φαίνεται άχρωμη, άγευστη και άοσμη. Εν αναμονή των λεπτομερειών της, όμως, μπορεί κανείς να αντιληφθεί τις κεντρικές επιλογές της γερμανικής ελίτ και τις παρενέργειές τους στους υπολοίπους.
Habemus Papam, λευκός καπνός στο Βερολίνο, στις διαπραγματεύσεις της Χρισστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU/CSU) με το SPD, κατ’ αρχήν συμφωνία για μεγάλο συνασπισμό με κεντρικό της στοιχείο μια κατ’ εξοχήν ευρωπαϊκή ατζέντα
Πρώτον, ο χρυσός κανόνας της λιτότητας – μηδέν έλλειμμα, μηδέν νέο χρέος- διατηρείται. Αν και επιβλήθηκε σε όλη την Ευρωζώνη, με τα γνωστά οδυνηρά αποτελέσματα, για την ίδια τη Γερμανία είναι μάλλον αδάπανος, αφού την τελευταία δεκαετία έχει εξοικονομήσει περίπου 290 δισ. από δαπάνες εξυπηρέτησης χρέους. Επομένως, η νέα γερμανική κυβέρνηση δεν πρόκειται να υποκύψει σε πιέσεις για χαλαρές ερμηνείες στο Σύμφωνο Σταθερότητας και στο Δημοσιονομικό Σύμφωνο, επικαλούμενη το παράδειγμά της.
Δεύτερον, η γερμανική απάντηση στις προτάσεις Μακρόν για ολοκλήρωση και εμβάθυνση της Ευρωζώνης, σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, εξαντλείται στην αρχική πρόταση Σόιμπλε για μετατροπή του ESM σε EMF. Η συμφωνία των υποψήφιων κυβερνητικών εταίρων για διάθεση «κονδυλίων του προϋπολογισμού υπέρ της οικονομικής σταθεροποίησης, της κοινωνικής σύγκλισης και της στήριξης των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στην ευρωζώνη» παραπέμπει σε ένα νέο πλαίσιο επιτήρησης των χωρών της νομισματικής ένωσης όπου τον πρώτο λόγο θα έχει το EMF. Απομένει να δούμε ποια θα είναι η αναλογία πολιτικού (κοινοβουλευτικού) ελέγχου και «ανεξαρτησίας» του θεσμού, όπως απαιτούσε ο Σόιμπλε. Δεν υπάρχει ο παραμικρός υπαινιγμός για μερική αμοιβαιοποίηση του χρέους, κατά τη γαλλική πρόταση, ενώ και η βάφτιση ενδεχόμενου κοινού προϋπολογισμού της Ευρωζώνης σε «επενδυτικό» παραπέμπει σε κεντρικό σχεδιασμό, κατά τη φιλοσοφία του Ταμείου Γιούνκερ που ευνόησε τις πλουσιότερες χώρες, και όχι σε αναδιανομή πόρων υπέρ των φτωχότερων.
Τρίτον, τα πλαφόν στην υποδοχή μεταναστών και προσφύγων στη Γερμανία σημαίνουν πολύ απλά μεταφορά της πίεσης στις χώρες πρώτης υποδοχής, κυρίως στην Ελλάδα και στην Ιταλία και προϊδεάζουν για την αυστηροποίηση του ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου, με παράλληλη ενίσχυση της στρατιωτικοποίησης των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε.
Ο «γερμανικός» λόγος του Γερούν
Ουσιαστικά, η κατ’ αρχήν συμφωνία των υποψήφιων κυβερνητικών εταίρων στη Γερμανία φωτογραφίζει τις θέσεις με τις οποίες θα προσέλθει η επόμενη γερμανική κυβέρνηση στις διαπραγματεύσεις για τη μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης και βασικών κοινών πολιτικών της Ε.Ε., βάσει του οδικού χάρτη της Κομισιόν, αλλά σε απόσταση ασφαλείας από τη φιλοσοφία της. Το νέο πλαίσιο διακυβέρνησης της Ευρωζώνης και η νέα κατανομή ισχύος μεταξύ Κομισιόν και ESM θα καθορίσει και το καθεστώς μετα-μνημονιακής επιτήρησης της ελληνικής οικονομίας, μετά την 20/8/2018. Η γερμανική ελίτ και ιδιαίτερα ο «αποχωρήσας» από το κυβερνητικό προσκήνιο Β. Σόιμπλε έχουν προκαταλάβει ήδη για τις προθέσεις τους, μεταξύ άλλων με την πρόσληψη ως «στρατηγικού συμβούλου» του ESM του πρώην προέδρου του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ. Ο τελευταίος, σε μια απολογιστική ομιλία του στο LSE, εκτός από την παραδοχή για τα «ακραία» μέτρα που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα και το εγκώμιο στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ, προϊδεάζει εμμέσως και για τον μελλοντικό ρόλο του ESM – EMF στην επιτήρηση των χωρών. Ισχυρίζεται ότι η Ευρωζώνη δεν είναι καλά προετοιμασμένη στην απορρόφηση ενδεχόμενων νέων οικονομικών σοκ και γι’ αυτό τα κράτη μέλη πρέπει να δώσουν βάρος «στη μεγαλύτερη ευελιξία των αγορών εργασίας και στη βελτίωση της λειτουργίας των κεφαλαιαγορών, (και) της ανθεκτικότητας και της ανταγωνιστικότητας των οικονομιών». Το μήνυμα είναι περίπου: όχι πρόσθετα χρήματα και «ταμεία» θωράκισης των οικονομιών, όπως προτείνει ο Μακρόν, αλλά «μεταρρυθμίσεις» που την εφαρμογή τους θα εποπτεύει ο ESM.
Ίσως γι’ αυτό το επιτελείο του ESM βιάζεται να «ξεφορτωθεί» τα υπόλοιπα του δανείου των 86 δισ. προς την Ελλάδα και βρίσκεται στην σχεδόν παράδοξη διελκυστίνδα με την κυβέρνηση να εκταμιεύσει μεγαλύτερη δόση για την τρίτη αξιολόγηση – μέχρι 9 δισ., σχεδόν τα διπλά απ’ όσα θέλει και περιμένει η κυβέρνηση. Οι δανειστές θέλουν να δεσμεύσουν στον ειδικό λογαριασμό ένα όσο το δυνατό μεγαλύτερο αποθεματικό ασφαλείας, και ως εγγύηση για την έξοδο στις αγορές, αλλά και για το ενδεχόμενο πρόωρης – αλλά και ακριβής- προεξόφλησης του ΔΝΤ. Στο μυαλό της «βαθιάς» γερμανικής ελίτ είναι ήδη διαμορφωμένο το σχέδιο μεταμνημονιακής επιτήρησης, οι λεπτομέρειες του οποίου θα αρχίσουν να γίνονται γνωστές σιγά-σιγά, μετά τον σχηματισμό κυβέρνησης.
