Είναι εφικτός ένας άλλος τρόπος διαχείρισης των αποβλήτων
του Γιώργου Θεοδωρόπουλου*
Εγκρίθηκε την περασμένη Πέμπτη από το Περιφερειακό Συμβούλιο (Π.Σ.) της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (ΠΚΜ),το Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) με την θετική ψήφο της διοικούσας παράταξης και της παράταξης που στις προηγούμενες αυτοδιοικητικές εκλογές στηρίχτηκε από το ΠΑΣΟΚ. Οι υπόλοιπες παρατάξεις, είτε απείχαν ή καταψήφισαν. Η Ριζοσπαστική Αριστερή Ενότητα, η Λαϊκή Συσπείρωση και η Οικολογία–Αλληλεγγύη καταψήφισαν.
Ο ΠΕΣΔΑ εγκρίθηκε από το Περιφερειακό Συμβούλιο κατόπιν της θετικής γνωμοδότησης του Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΚΑ) και του Υπουργείου Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης και στη συνέχεια θα ακολουθήσει Κοινή Υπουργική Απόφαση, η οποία θα επικυρώνει την απόφαση του Π.Σ. και θα πιστοποιεί την τυπική νομιμότητα και συμβατότητα του ΠΕΣΔΑ με το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ).
Η επικαιροποίηση του ΠΕΣΔΑ ήταν υποχρεωτική ώστε να εναρμονιστεί με την οδηγία της Ε.Ε. 2008/98 καθώς και τον νόμο 4412/2012. Η βασική κατεύθυνση του ΕΣΔΑ στην οποία πρέπει να εναρμονιστούν και τα 13 ΠΕΣΔΑ, είναι η ανάκτηση του 50% με προδιαλογή στην πηγή, μέσω των Τοπικών Σχεδίων Αποκεντρωμένης Διαχείρισης Αποβλήτων (ΤΟΣΔΑ) που θα εκπονήσουν οι Δήμοι και η συνεχώς μειωνόμενη ποσότητα σύμμεικτων που θα οδηγείται στις Μονάδες Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ) όπου θα ανακτάται το 24% και το υπόλοιπο 26% θα οδηγείται σε Χώρος Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ).
Ο ΕΣΔΑ δίνει προτεραιότητα στην αποκεντρωμένη διαχείριση σε αντίθεση με τις, φαραωνικού τύπου, υπερδιαστασιολογημένες μονάδες που είναι στους σχεδιασμούς όσων δραστηριοποιούνται γύρω από την εκμετάλλευση του «πλούτου» των απορριμμάτων (επιχειρηματίες, τοπικοί άρχοντες). Εκτιμάται βέβαια ότι οι Μονάδες Επεξεργασίας Αποβλήτων δε θα λειτουργήσουν πριν το πρώτο εξάμηνο του 2020 και επομένως για τους επόμενους 50 μήνες, θα συνεχίζεται το ίδιο καθεστώς δημιουργώντας τετελεσμένα γεγονότα.
Υπονόμευση του νέου ΕΣΔΑ
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Κεντρική Μακεδονία μέσω της ΠΕΔ και με πρωτεργάτη το Δήμαρχο Θεσσαλονίκης κ. Μπουτάρη, σε συνεργασία με τον πρόσφατα βραβευμένο με περιβαλλοντικό βραβείο πρόεδρο του Φορέας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ) κ. Γεράνη, και τον ελληνογερμανικό Σύνδεσμο υπό τον κ. Φούχτελ, έκαναν ό,τι μπορούσαν για να υπονομεύσουν τη δυνατότητα υλοποίησης των στόχων του νέου ΕΣΔΑ. Όπως ομολόγησε μέσα στο Π.Σ. ο πρόεδρος του ΦοΔΣΑ ο κ. Γεράνης «η μεγάλη πλειοψηφία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης δε δαιμονοποιεί μεθόδους επεξεργασίας», υπονοώντας βέβαια την καύση.
Ήταν σε γνώση τόσο των κυβερνήσεων όσο και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ότι η χώρα θα κληθεί να υλοποιήσει, σε εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας, έναν άλλο σχεδιασμό αλλά τα συμφέροντα των εργολάβων και οι πιέσεις του κ. Φούχτελ είχαν αποτέλεσμα. Άλλωστε στην ημιαποικία Ελλάδα δεν ισχύει το ευρωπαϊκό δίκαιο και οι αναχρονιστικές μέθοδοι διαχείρισης αποβλήτων, είναι συμβατές και προσομοιάζουν με τις μνημονιακές συμβάσεις παραχώρησης των 99 ετών.
Τα νέα ΣΔΙΤ που έχουν υπογραφεί ή είναι προς υπογραφή, θα έχουν ορίζοντα για 30 χρόνια με δέσμευση για «εγγυημένες ποσότητες αποβλήτων» που θα οδηγούνται για ενεργειακή αξιοποίηση (καύση), γεγονός που θα ακυρώνει τους προσχηματικούς στόχους των ΠΕΣΔΑ και θα αποκλείει κάθε έννοια ανακύκλωσης. Ήταν τόσο απροσχημάτιστη η κυνικότητα του προέδρου του ΦοΔΣΑ Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας κ. Γεράνη που με έγγραφό του στις 24/10, τρεις ημέρες μετά την εισήγηση της Περιφέρειας που στάλθηκε στα μέλη του Π.Σ., ζήτησε να ενσωματωθεί στο τελικό κείμενο προς έγκριση «προσθήκη κειμένου για την πρόβλεψη δυνατότητας ενεργειακής αξιοποίησης». Το γεγονός αποκαλύφθηκε στο τέλος της συνεδρίασης, λίγο πριν την ψηφοφορία μετά από επίμονη ερώτηση του γράφοντος. Ο αρμόδιος αντιπεριφερειάρχης κ. Γιουτίκας, έκανε αποδεκτή την παραπάνω προσθήκη και αποφάνθηκε ότι «η ενεργειακή αξιοποίηση αντενδείκνυται, αλλά δεν απαγορεύεται».
Η προσθήκη αυτή δεν προβλέπεται στην Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και επ’ αυτής δεν γνωμοδότησαν τα αρμόδια υπουργεία. Γιατί τόση επιμονή από τον κ. Γεράνη; Κατά την τυπική επικύρωση της συμβατότητας του ΠΕΣΔΑ με τον ΕΣΔΑ θα ληφθεί άραγε αυτό υπόψη από τα συναρμόδια υπουργεία;
Οι ευθύνες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Στις 30/8 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και συγκεκριμένα από τη Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής και Ανάπτυξης και τη Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος εστάλη επιστολή προς τον αρμόδιο πρέσβη Α.Παπασταύρου, μόνιμο αντιπρόσωπο της Ελλάδας στην Ε.Ε., όπου επισημαίνεται η ανάγκη ορθής εφαρμογής της νομοθεσίας της Ε.Ε. και ο κίνδυνος για μη χρηματοδότηση των έργων διαχείρισης αποβλήτων που πρόκειται να χρηματοδοτηθούν από το ΕΣΠΑ 2014-2020.
Επειδή είναι σαφές ότι ο ΠΕΣΔΑ Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας είναι ασύμβατος με τον ΕΣΔΑ και την οδηγία Ε.Ε. 2008/98, η χώρα στα επόμενα χρόνια θα βρεθεί σε μεγάλες περιπέτειες. Αν υλοποιηθεί ο σχεδιασμός , πέρα από τα ανεπίστρεπτα περιβαλλοντικά προβλήματα, οι πολίτες θα κληθούν να πληρώσουν υπέρογκα πρόστιμα για τη μη τήρηση της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας, όπως άλλωστε εξακολουθεί να γίνεται για τις χωματερές (ΧΑΔΑ).
Αν υπάρξει πολιτική βούληση για εφαρμογή των αρχών του ΕΣΔΑ σε χρόνο μεταγενέστερο της υπογραφής των ΣΔΙΤ, τότε τα πρόστιμα–ρήτρες θα πληρώνονται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση-δημότες στους μεγαλοεργολάβους, που αυτό το Σαββατοκύριακο μαζί με κυβερνητικούς παράγοντες , δημάρχους και άλλους «φιλέλληνες» θα συναντηθούν με τον κ. Φούχτελ στο Ναύπλιο.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει βαρύτατες ευθύνες για αυτές τις εξελίξεις. Η κυβέρνηση έχει σαφή γνώση για την καταστρατήγηση των αρχών του ΕΣΔΑ εντούτοις γνωμοδοτεί θετικά και θα επικυρώσει τη συμβατότητα των ΠΕΣΔΑ με τον ΕΣΔΑ. Η πίεση που επικαλείται για τις αιρεσιμότητες προθεσμιών που μπαίνουν από το ΕΣΠΑ 2014-2020 είναι αβάσιμη γιατί οι σχεδιασμοί που προτείνονται από τους ΠΕΣΔΑ είναι αντίθετοι στην οδηγία Ε.Ε. 2008/98 και όπως τονίζεται στην επιστολή των Γενικών Διευθύνσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που προαναφέρθηκε, δε θα τύχουν χρηματοδότησης. Τελικά δηλαδή και ΣΔΙΤ και προστίμα από την Ε.Ε.!
Στο προηγούμενο διάστημα κινήματα πολιτών ανέδειξαν ότι υπάρχει και είναι εφικτός ένας άλλος τρόπος διαχείρισης των αποβλήτων. Μετά την αναμενόμενη έγκριση και των 13 ΠΕΣΔΑ τα κινήματα των πολιτών με τη συσσωρευμένη εμπειρία και γνώση πρέπει να αναλάβουν δράση για την αποτροπή της εφαρμογής των περιβαλλοντοκτόνων σχεδιασμών . Ο αγώνας συνεχίζεται, αρχίζει μια νέα φάση για να μείνουν στα χαρτιά οι ΠΕΣΔΑ και τα σκουπίδια να γίνουν μέσα από δημόσια διαχείριση και κοινωνικό έλεγχο «πλούτος» προς όφελος της κοινωνίας.
* Ο Γιώργος Θεοδωρόπουλος είναι περιφερειακός σύμβουλος Κεντρικής Μακεδονίας με τη Ριζοσπαστική Αριστερή Ενότητα
