Η εβδομάδα που τελειώνει υπήρξε πολύ ταραγμένη. Αν και οι εξελίξεις υπήρξαν πολλές και σε διάφορα μέτωπα, επισκιάστηκαν από τις κινήσεις Τραμπ με όπλο τους δασμούς και τα κύματα που έχουν σηκώσει. Η αλυσίδα εξελίξεων συνοπτικά: Ο Τραμπ ανακοινώνει μια πρώτη ριπή δασμών προς την Ευρώπη 20%, προς την Κίνα αρχικά 84%, και προς όλες τις άλλες κατευθύνσεις με διαφορετικές διαφορετικές κλιμακώσεις. Ακολουθούν απανωτές ριπές επιπλέον δασμών προς Κίνα και αντίστοιχες απαντήσεις της και μια σειρά απότομων «μπρος-πίσω» κινήσεων Τραμπ σε διάφορα επίπεδα. Οι κινήσεις αυτές «τρελαίνουν» τα χρηματιστήρια στις ίδιες τις ΗΠΑ, στην Ευρώπη, και σε όλη την Ασία (Κίνα, Ιαπωνία, Ν. Κορέα). Και επιπλέον, μεγάλη νευρικότητα και σκαμπανεβάσματα μετά από κάθε επιμέρους χειρισμό που ανακοινώνεται (κυρίως από την αμερικανική διοίκηση). Πράγμα που λέει πολλά για την «ποσότητα εκρηκτικών αντιθέσεων» που αναζητεί βίαιες εκτονώσεις μέσω της χρηματοπιστωτικής σφαίρας. Με την εικόνα που έχει διαμορφωθεί μέχρι τις πρώτες ώρες της Παρασκευής σχηματοποιούνται δύο πίστες. Μια, μετωπικής αντιπαράθεσης με την Κίνα και μια δεύτερη με όλους τους άλλους όπου με αποχρώσεις ο Τραμπ έχει αναγγείλει το πάγωμα της εφαρμογής των δασμών για 90 μέρες «προκειμένου να δοθεί χώρος για διαπραγματεύσεις» προς πλήρη επιβολή των όρων του (όπως κομπάζει ο ίδιος).
Η πλευρά ΗΠΑ και οι απόπειρες φυγής δια της ανατίναξης του καθεστώτος της παγκοσμιοποίησης
Σημείο αφετηρίας. Τίποτα δεν μπορεί να εξηγηθεί αν παραβλεφθεί το μέγεθος των αδιεξόδων στα οποία έχει περιέλθει το καθεστώς της παγκοσμιοποίησης. Το φαινόμενο Τραμπ δεν μπορεί να γίνει αντιληπτό σαν κεραυνός εν αιθρία. Χωρίς την ιστορική διαδρομή που οδήγησε μέχρις εδώ.
Οι ανισορροπίες που δηλώνει ότι πάει να θεραπεύσει η πολιτική του, αυτές που εμφανίζονται σαν εμπορικά και δημοσιονομικά ελλείμματα των ΗΠΑ προέρχονται όχι από κάποια δολιότητα «όλων εναντίον των ΗΠΑ» αλλά από τον ίδιο τον πυρήνα της λογικής που επέβαλε η ηγεμονία των ΗΠΑ / Δύσης. Μαζική εξαγωγή κεφαλαίου με κύριο προορισμό την Ανατολή (Κίνα αλλά και άλλα μικρότερα κέντρα στην Ασία και στον παγκόσμιο Νότο ευρύτερα), δημιουργία ενός παγκόσμιου ιστού αλυσίδων αξίας ευρύτατης διασποράς και εντονότατη διόγκωση της χρηματοπιστωτικής σφαίρας με επίκεντρο τη Δύση που έδωσε τη δυνατότητα να ελέγχονται οι αρμοί και οι ροές του διεθνούς συστήματος από την Ουάσινγκτον.
Οι προσπάθειες Τραμπ να υποστυλώσει την παγκόσμια ηγεμονία των ΗΠΑ φαίνεται να τον ωθούν προς τις εξής αλληλοσχετιζόμενες κατευθύνσεις. 1) Περιχαράκωση – πολιορκία της Κίνας. Έλεγχος των κεφαλαιακών της εισροών, αλλά και των εκροών της (εξαγωγές εμπορευμάτων και κεφαλαίου). Και μόνο αυτός ο στόχος αναμένεται ότι θα εκβιάσει όλες τις άλλες πλευρές (οι δασμοί πλέον είναι αδιαχώριστοι από την προηγούμενη πολιτική των κυρώσεων) να στοιχηθούν με τις ΗΠΑ απέναντι στην Κίνα. 2) Υπαγωγή στις ΗΠΑ, των άλλων κέντρων μέσα στη Δύση. Η έμφαση ως προς αυτό αφορά τον ευρωπαϊκό χώρο. Η πολιτική Τραμπ προάγει τις συμφωνίες με τα ξεχωριστά κέντρα της Ευρώπης και μοχλεύει τις μεταξύ τους διαφοροποιήσεις. 3) Η πίεση για την εισροή και συγκέντρωση στις ΗΠΑ, κεφαλαίων ιδιαίτερα στους τομείς της μεταποίησης.
Οι όποιοι τέτοιοι σχεδιασμοί πρέπει να εκδηλωθούν μέσα σ’ ένα τοπίο τεράστιων ενδοκαπιταλιστικών αντιθέσεων. Οι οξύτατες συγκρούσεις μέσα στο σύστημα Τραμπ (ανάμεσά τους οι διαδοχικές του Μασκ με πρόσωπα του οικονομικού του επιτελείου) αλλά και σ’ ένα άλλο επίπεδο η πρωτοφανής, δημόσια αντιπαράθεση Τραμπ με τον επικεφαλής της FED αυτή την εβδομάδα δίνουν ισχυρές ενδείξεις για πολλά μποφόρ. Ξεχωριστή και κύρια παράμετρος του τι παίζεται είναι ο μεγάλος κλυδωνισμός των χρηματιστηρίων και οι βίαιες υποτιμήσεις και ανακατατάξεις μέσα στο ενδογενώς πολύ εκρηκτικό περιβάλλον της παγκόσμιας υπερχρηματιστικοποίησης. Δεν μπορεί παρά να παραμένει ανοιχτό το ερώτημα: μέχρι που υπάρχει το στοιχείο του σχεδιασμού για ένα «ελεγχόμενο» σκάσιμο φουσκών» και αντίστροφα πόσο η δυναμική των εξελίξεων ξεπερνάει τις οποιεσδήποτε αρχικές προθέσεις και μπορεί να οδηγήσει σ’ ένα ανεξέλεγκτο ντόμινο κατακλυσμιαίων ξεκαθαρισμάτων; Το «κέντρο Τραμπ» όσο μάλιστα περισσότερο κομπάζει για την στιβαρότητά του άλλο τόσο δημιουργεί προβληματισμούς γα το κατά πόσο δεν είναι εν τέλει παρά το κέντρο ενός κυκλώνα που γύρω του στριφογυρίζουν (και καθορίζουν την κίνησή του) οι πιο αντιθετικοί άνεμοι μεγάλων κλαδικών καπιταλιστικών αντιθέσεων (ενδοδυτικών και άλλων).
(ΚΩΣΤΑΣ ΤΖΟΥΜΑΣ/EUROKINISSI)
Η Κίνα και οι αντιδράσεις της απέναντι στην επιχειρούμενη «πολιορκία» της
Οι ΗΠΑ φαίνεται να οδηγούν σε ένα μπρα ντε φερ με την Κίνα. Η τελευταία πάντως δεν υποχωρεί μπροστά στην πρόκληση. Δηλώνει «ότι είναι ανοιχτή σε διαπραγμάτευση αλλά δεν εκβιάζεται». Παρ’ όλο που είναι φανερό ότι αυτή την αντιπαράθεση δεν είναι η οδός που ανταποκρίνεται στα συμφέροντά της. Οι δασμοί που από πλευράς ΗΠΑ προς την Κίνα έχουν κλιμακωθεί μέσα σε δύο μέρες από το 84% στο 125% και από εκεί στο 145% (!) και οι αντι-δασμοί της τελευταίας είναι μέρος μόνο αυτού του παιγνίου. Η Κίνα διαθέτει σημαντικά όπλα. Αλλά από την άλλη, και η πίεση που της ασκεί το υπερχειλίζον κεφάλαιό της και το πλεονάζον εμπορικό της δυναμικό αυξάνεται κατακόρυφα μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες. Μια πιθανή στροφή της προς «το εσωτερικό» δεν είναι απλό ζήτημα και τα ερωτήματα παραμένουν και ως προς αυτό ανοιχτά. Πάντως η Κίνα διαθέτει καίρια πλεονεκτήματα «πολλών ταχυτήτων και βεληνεκούς». Είναι ο σημαντικότερος πιστωτής των ΗΠΑ, επιπλέον ελέγχει στρατηγικές πρώτες ύλες και μονοπωλεί την επεξεργασία τους (σπάνιες γαίες και φαίνεται ότι κάνει κινήσεις με αυτές), είναι στρατηγική η θέση της στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας, στις τεχνολογίες αιχμής και στο δίχτυ των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας. Παραμένει ανοιχτό το ερώτημα αν είναι δυνατή μια ετσιθελική ανατίναξη των όρων του παιχνιδιού από τις ΗΠΑ. Επιπλέον και πέραν όλων των άλλων, γίνεται κρίσιμος ο ρόλος των ενδιάμεσων δυνάμεων κάθε είδους. Το σύστημα των BRICS αλλά και πολλοί άλλοι (ανάμεσά τους και δυτικές «συμμαχικές» δυνάμεις) θα εκβιαστούν να «διαλέξουν πλευρά». Κι αυτό θα πρέπει να αναμένεται ότι θα οδηγήσει και σε αντισυσπειρώσεις μπροστά στην ανεξέλεγκτη αλαζονικά μάλιστα διατυπωνόμενη αδηφαγία των ΗΠΑ, ιδιαίτερα στο βαθμό που η Κίνα θα εμφανίζεται ως κέντρο προώθησης μιας πιο «ισορροπημένης» παγκόσμιας τάξης πραγμάτων.
Η Ευρώπη – κομμάτια υπό πίεση
Οι ευρωπαϊκές συνιστώσες του δυτικού στρατοπέδου εισέρχονται ταχέως στη θέση του πιο αδύναμου κρίκου. Στην πρέσα ανάμεσα σε ΗΠΑ και Κίνα (και με την ειδική συμμετοχή της Ρωσίας στην όλη εξίσωση). Οι βάσεις του μοντέλου του γερμανικού καπιταλισμού που κυριάρχησε στην Ευρώπη έχουν βρεθεί ήδη (οι επιλογές που οδήγησαν στη σύγκρουση με τη Ρωσία στο ουκρανικό μέτωπο έχουν παίξει κομβικό ρόλο) και θα βρεθούν ακόμη περισσότερο υπό ασφυκτική πίεση. Αφενός η ενεργειακή του τροφοδοσία μέρος της παράστασης των δασμολογικών «διαπραγματεύσεων» που θα δοθεί με τον Τραμπ το επόμενο διάστημα, αφορά το εκβιαστικό πλαίσιο της παροχής LNG. Εκβιαστικό όσο και σύνθετο – έχει μέσα ταυτόχρονα το Τέξας, το ποιος θα κάνει κουμάντο στις σχέσεις με τη Ρωσία, αλλά και τα κοιτάσματα της πολύ εύφλεκτης Ανατολικής Μεσογείου. Αφετέρου η υπαρξιακή γερμανική ανάγκη για εξαγωγές κεφαλαίου και εμπορευμάτων προς την Κίνα θα τεθεί και αυτή υπό ασφυκτική πίεση και αναμένονται οι νέες «ισορροπίες» που θα επιχειρηθούν. Η νέα γερμανική κυβέρνηση υπό τον Φρ. Μέρτς (βασικό άνθρωπο της αμερικανικής Blackrock επί ευρωπαϊκού εδάφους) δείχνει να επιχειρεί μια φυγή προς τα εμπρός μέσω «πολεμικής οικονομίας» και μιας στροφής προς την χρηματιστικοποίηση που περιλαμβάνει μεγάλες εξαγορές υποτιμημένων επιχειρησιακών κλάδων και μετανάστευση ευρωπαϊκών κεφαλαίων προς τις ΗΠΑ. Η Γαλλία βρίσκεται την ίδια στιγμή, σε δίδυμη κρίση –οικονομική / χρέους και πολιτική‒, ενώ η Ιταλία πάντοτε σε ειδική γεωπολιτική θέση και με χρέος που μπορεί και αυτό να προκαλέσει ντόμινο, δείχνει να διαπραγματεύεται χωριστά ρόλο ως νότιο σημείο μιας αμερικανικής απόβασης στην Ευρώπη. Η Βρετανία, η σοβούσα κρίση της και τα όσα επιχειρούν οι ελίτ της, ανοίγουν ένα άλλο ειδικό κεφάλαιο που θα απαιτούσε ξεχωριστό σημείωμα.
***
Ο κόσμος βρίσκεται ήδη σε νέα φάση χωρίς να διαφαίνεται κάποια γρήγορη μετάβαση σε νέα ισορροπία έστω και προσωρινή. Οι εκτιμήσεις άλλωστε που γίνονται –από τις αγορές με εκκωφαντικό τρόπο αλλά και από παράγοντες που σχετίζονται με τις πιο διαφορετικές πλευρές του διεθνούς συστήματος– εκπέμπουν φόβους για γενικευμένη ύφεση, ισχυρή αβεβαιότητα και επιφύλαξη για το τι ακολουθήσει.
