Το δέντρο του χρέους ανθεί, τα έσοδα καταρρέουν, η τρόικα έρχεται κι η κυβέρνηση κρατάει την ανάσα της… Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Το κρατικό χρέος, με την κατά τρόικα διαχείρισή του, συμπεριφέρεται σαν τα οπωροφόρα δέντρα. Όσο το κλαδεύεις, τόσο φουντώνει. Τα στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών για το 2012 έδειξαν ότι το χρέος «κεντρικής διοίκησης» (δηλαδή, το τμήμα του κρατικού χρέους χωρίς το ενδοκυβερνητικό χρέος) έκλεισε στα 305,5 δισ., παρά το PSI και το πρόγραμμα επαναγοράς ομολόγων. Και, σύμφωνα με τα δεδομένα, θα συνεχίσει να αυξάνεται μέχρι και το 2016 για να φτάσει τα 322 δισ. ευρώ. Το ίδιο ισχύει και για το συνολικό χρέος, που στο τέλος του 2013 εκτιμάται (βάσει του Προϋπολογισμού) στα 346 δισ., σχεδόν 190% του ΑΕΠ.
Το χειρότερο είναι ότι, παρά το κούρεμα και την επιμήκυνση του χρέους, στην τριετία 2013-2015 θα πρέπει να αποπληρωθούν ομόλογα και βραχυπρόθεσμοι τίτλοι ύψους 72,2 δισ. ευρώ, χωρίς να υπολογιστεί ο πρόσθετος έκτακτος δανεισμός με έντοκα γραμμάτια (μόνο για φέτος έχει υπολογιστεί να φτάσει ακόμη και τα 40 δισ. ευρώ, ανάλογα με τις ανάγκες). Ουσιαστικά, μέσα σε τρία χρόνια θα πρέπει να εξοφληθεί χρέος που αντιστοιχεί σχεδόν σε μισό ετήσιο ΑΕΠ.
Τα κόκκινα δάνεια
Κι αν για το δημόσιο χρέος υπάρχει η ανομολόγητη προσδοκία για ένα ακόμη κούρεμα μετά τις γερμανικές εκλογές, για το ιδιωτικό χρέος που λιμνάζει στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών και απειλεί να τινάξει στον αέρα την ανακεφαλαιοποίησή τους, το ΔΝΤ επανέρχεται δριμύτερο και προτείνει ορθά-κοφτά κούρεμα των κόκκινων δανείων. Αυτό εισηγείται έκθεση του οργανισμού που εξετάζει το καθεστώς «αναδιάρθρωσης» των στεγαστικών δανείων σε Ελλάδα, Πορτογαλία και Ισπανία. Το θέμα, πιθανότατα, θα τεθεί στην επικείμενη έλευση της τρόικας και θα ταράξει την ηρεμία των «πριγκίπων» του χρηματοπιστωτικού μας συστήματος οι οποίοι ποντάρουν σε παράταση της προθεσμίας. Το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, αφτί και μάτι των πιστωτών, προειδοποίησε ήδη με επιστολή τις διοικήσεις των τραπεζών ότι η ανακεφαλαιοποίησή τους πρέπει να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του Απρίλη, όπως προβλέπει το χρονοδιάγραμμα. Η κίνηση μπορεί να είναι τυπικού χαρακτήρα, αλλά δεν αποκλείεται να είναι και μια πρόγευση για τη διαπραγμάτευση που θα γίνει με τους εκπροσώπους της τρόικας. «Θέλετε παράταση; Κουρέψτε τα δάνεια».
Η Κομισιόν
Η δυσοίωνη εικόνα, που εξανεμίζει την κυβερνητική προσπάθεια να συντηρηθεί κλίμα αισιοδοξίας, επιτάθηκε από την έκθεση της Κομισιόν, η οποία εκτός από την εδραίωση της ύφεσης σε όλη την Ευρωζώνη το 2012, προβλέπει μεγαλύτερη ύφεση στην Ελλάδα το 2013 (4,4%), αλλά και μικρότερο έλλειμμα σε σχέση με την αρχική πρόβλεψη (4,6% του ΑΕΠ). Πράγμα λογικό με τόση ύφεση και τόση λιτότητα. Η χειρότερη πρόβλεψη της Κομισιόν αφορά την επιδείνωση της ανεργίας (27%, είναι η μετριοπαθής της πρόβλεψη). Προειδοποιεί, όμως, την κυβέρνηση ότι «οποιοσδήποτε δισταγμός στην υλοποίηση του προγράμματος, τόσο στο δημοσιονομικό όσο και στο διαρθρωτικό μέτωπο, μπορεί να αποθαρρύνει τους επενδυτές και να επηρεάσει αρνητικά τη ζήτηση». Το μήνυμα προς την κυβέρνηση είναι σαφές: Μη διανοηθείτε χαλάρωση της λιτότητας ούτε για τους ανέργους.
Οι εκτιμήσεις αυτές, κομψά διατυπωμένες και «στρογγυλά» μετρημένες, αντισταθμίζονται με μια μετάθεση της αισιοδοξίας για το 2014. Τότε, υποτίθεται, η Ελλάδα θα καταγράψει ανάκαμψη 0,9% και όλη η Ευρωζώνη 1,4%. Η αξιοπιστία αυτών των αριθμών κρίνεται από τη συχνότητα αναθεώρησής τους ανά τρίμηνο προς τα κάτω…
Ωστόσο, σε όλους αυτούς τους αριθμούς που αναθεωρούνται κατά βούληση, υπάρχει ένας που είναι αδιαμφισβήτητος και αποκαλυπτικός για την κατάσταση της Ευρωζώνης και της νοσηρής σχέσης της με το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Το συνολικό δημόσιο χρέος της νομισματικής ένωσης το 2013 και το 2014 θα αναρριχηθεί οριακά λίγο πάνω από το 100% του ΑΕΠ της. Πρόκειται για μια μη βιώσιμη συνθήκη, τουλάχιστον μακροπρόθεσμα. Οι πολιτικές ελίτ της Ευρωζώνης δεν έχουν παρά δύο επιλογές: Ή να συνεχίσουν να εξουθενώνουν τις κοινωνίες με εξοντωτικά μέτρα λιτότητας που θα υπονομεύουν τη ζήτηση και τις προσδοκίες ανάκαμψης ή να αναζητήσουν μηχανισμούς αναδιάρθρωσης του χρέους τους.
Η δόση της δόσης
Το ενδεχόμενο αυτό είναι ακόμη θεωρητικό και γεμάτο πλήθος πολιτικών αβεβαιοτήτων, με πιο άμεσες τις εκλογές σε Ιταλία και Κύπρο. Αλλά, σημαντικός παράγοντας αβεβαιότητας παραμένει το ακραίο «ελληνικό πείραμα». Το Euro Working Group ενέκρινε τη δόση των 2,8 δισ. του Φεβρουαρίου, θα εγκρίνει πιθανόν και την αντίστοιχη του Μαρτίου (που είναι τα υπόλοιπα της μεγάλης δόσης των 49 δισ. του Δεκεμβρίου), αλλά από Δευτέρα αρχίζει η αξιολόγηση από τα τεχνικά κλιμάκια της τρόικας για τη δόση του πρώτου τριμήνου του 2013 (6 δισ. από Ε.Ε και ΔΝΤ) που είναι άγνωστο πότε και πώς θα εκταμιευτεί. Αυτή η δαιδαλώδης γραφειοκρατία των ελέγχων που αλλάζει συνεχώς χρονοδιαγράμματα, προσκρούει σε κάτι χειροπιαστό: όσο κι αν η τρόικα είναι πολιτικά εφησυχασμένη ότι η τρικομματική κυβέρνηση θα τηρήσει τις δεσμεύσεις του Μνημονίου, όσο κι αν είναι αποφασισμένη για σχετικά επιεικείς ελέγχους, η εικόνα κατάρρευσης των δημοσίων εσόδων από τον πρώτο κιόλας μήνα εκτέλεσης του Προϋπολογισμού, η παντελής αδυναμία του εισπρακτικού μηχανισμού να αντιμετωπίσει τη γενικευμένη στάση πληρωμών όλων προς όλους καθιστούν αδιανόητο το περίφημο ελληνικό success story στο οποίο επενδύουν οι πιστωτές. Χρειάζεται ένα «θαύμα» για να επιτύχει το ελληνικό πρόγραμμα έστω τους δημοσιονομικούς του στόχους. Κι άλλο ένα, ακόμη μεγαλύτερο θαύμα για να αντέξει η τρικομματική κυβέρνηση όχι μέχρι τον Ιούνιο, όπως θα ήθελε ο Αντώνης Σαμαράς, αλλά μέχρι τον Σεπτέμβριο, όπως ορίζει η ατζέντα της γερμανικής πολιτικής ηγεσίας. Αντέχουν να κρατήσουν την ανάσα τους μέχρι τότε;
