Η χαοτική αναταραχή στην κεντροασιατική πρώην σοβιετική δημοκρατία του Κιργιστάν τελικά προκάλεσε την παραίτηση του προέδρου Σοορονμπάι Ζεενμπέκοφ, παρά (ή μήπως… εξαιτίας;) την υποστήριξή του από την Ουάσιγκτον, αν και θεωρούνταν φιλορώσος. Εν πάση περιπτώσει, ο Ζεενμπέκοφ αντικαταστάθηκε με «συνοπτικές διαδικασίες» από έναν εκ των αντιπάλων του, τον «πολιτικό-μπίζνεσμαν» Σαντίρ Ζαπάροφ. Ενδεικτικό της κατάστασης είναι ότι, λίγες μόνο μέρες πριν κάτσει στην ταυτόχρονα στην προεδρική και πρωθυπουργική(!) πολυθρόνα, ο Ζαπάροφ ήταν στη φυλακή. Είχε συλληφθεί το 2017, όταν προσπάθησε να επιστρέψει στο Κιργιστάν από την Κύπρο, όπου είχε καταφύγει από το 2013 για να αποφύγει τη δίωξη με την κατηγορία της απαγωγής πολιτικών αντιπάλων του. Ο Ζαπάροφ απελευθερώθηκε από ένοπλους οπαδούς του στη διάρκεια των τελευταίων ταραχών, και τελικά επιβλήθηκε στους υπόλοιπους διεκδικητές της εξουσίας.
Αυτή η βίαιη αλλαγή φρουράς έχει δημιουργήσει ανησυχίες τόσο στη Ρωσία, που από το 2014 είχε ξαναβρεί τη θέση της ως υπ’ αριθ. 1 «εταίρος» του Κιργιστάν και διατηρεί στρατιωτική βάση εκεί, όσο και στη γειτονική Κίνα, που τα τελευταία χρόνια έχει αυξήσει την επιρροή της στη φτωχή αυτή χώρα με πολιορκητικό κριό τα κύματα επενδύσεων. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Κινέζοι αρνούνταν επί δύο σχεδόν εβδομάδες ακόμη και να μιλήσουν με το νέο καθεστώς, και ταυτόχρονα έκλεισαν τα σύνορά τους με το Κιργιστάν, απαιτώντας επίσημη συγγνώμη για τα επεισόδια οπαδών του Ζαπάροφ και άλλων εναντίον Κινέζων εμπόρων και τις επιθέσεις εναντίον κινεζικών συμφερόντων εταιριών στην πρωτεύουσα Μπισκέκ και αλλού. Τελικά η κυβέρνηση Ζαπάροφ ζήτησε συγγνώμη και υποσχέθηκε αποζημιώσεις, κερδίζοντας σε αντάλλαγμα μια συνάντηση με την πρέσβειρα της Κίνας. Ο πρόεδρος-πρωθυπουργός δήλωσε ότι «η συνεργασία με την Κίνα είναι βασική προτεραιότητα της εξωτερικής πολιτικής μας». Αντίστοιχες διαβεβαιώσεις έδωσε και στη Ρωσία, σε τηλεφωνική συνομιλία του με τον Ρώσο πρωθυπουργό Μιχαήλ Μισούστιν, λέγοντάς του ότι «η νέα κυβέρνηση του Κιργιστάν δεν θα τροποποιήσει διόλου την έως τώρα ακολουθούμενη εξωτερική πολιτική, και μάλιστα επιδιώκει ενίσχυση της στρατηγικής συμμαχίας με τη Ρωσική Ομοσπονδία».
Τουρκική διείσδυση
Παρ’ όλα αυτά Ρώσοι και Κινέζοι παραμένουν επιφυλακτικοί: μεταξύ άλλων, τους ανησυχεί η ενεργοποίηση του τουρκικού παράγοντα, που έσπευσε να προσφέρει τη «βοήθειά του» στη νέα κυβέρνηση. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο νέος Κιργίζιος υπουργός Εξωτερικών, ο Ρουσλάν Καζακμπάεφ, στάλθηκε αυτήν την εβδομάδα από τον Ζαπάροφ στην Άγκυρα για επαφές με το καθεστώς Ερντογάν. Στη διάρκεια της επίσημης συνάντησής του με τον Τούρκο ομόλογό του Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ο Κιργίζιος εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του προς την Άγκυρα για τη βοήθειά της, ενθυμούμενος ότι η Τουρκία ήταν η πρώτη χώρα που αναγνώρισε το Κιργιστάν μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ και άνοιξε πρεσβεία εκεί. Επιπλέον είπε ότι «είμαστε αδελφές χώρες, με κοινή γλώσσα, θρησκεία και πολιτισμό, και γι’ αυτό θα συνεχίσουμε να συντονιζόμαστε με την Τουρκία σε όλα τα πεδία της εξωτερικής πολιτικής»! Ο Τσαβούσογλου απάντησε ότι στηρίζει ολόψυχα τη «μετάβαση του Κιργιστάν στη δημοκρατία»…
Αλλά η επίσκεψη είχε και πρακτικά αποτελέσματα: πέραν των τουρκικών υποσχέσεων για επενδύσεις 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων, Τουρκία και Κιργιστάν συμφώνησαν να ανοίξουν στην κεντροασιατική χώρα μουσουλμανικά «σχολεία» υπό την επίβλεψη του Τουρκικού Ιδρύματος Μααρίφ – το οποίο έχει αναλάβει να αντικαταστήσει τα αντίστοιχα «σχολεία» που είχε ανοίξει σε δεκάδες μουσουλμανικές χώρες ο Φετουλάχ Γκιουλέν, πρώην σύμμαχος και μετέπειτα ορκισμένος εχθρός του Ερντογάν. Οι διαβεβαιώσεις για «συντονισμένη εξωτερική πολιτική» και το άνοιγμα τουρκικών «σχολείων» θαμπώνουν τις αντίστοιχες διαβεβαιώσεις των Κιργίζιων προς τη Μόσχα και το Πεκίνο, που βλέπουν τον Ερντογάν να υλοποιεί μεθοδικά το σχέδιό του για ηγεμονική θέση στον μουσουλμανικό κόσμο. Και να φτάνει πια σε μια ευαίσθητη περιοχή, που αποτελεί το υπογάστριο της Ρωσίας και ταυτόχρονα συνορεύει με την Κίνα – και συγκεκριμένα με επαρχίες της κατοικούμενες από μουσουλμάνους και σημαδεμένες από τζιχαντιστική δράση. Μένει να αποδειχθεί πόση ανοχή θα επιδείξουν ακόμη και οι δύο ισχυρές αυτές χώρες σε έναν Ερντογάν που απλώνει όλο και πιο μακριά τα χέρια του…
* «Χάος στο Κιργιστάν» (φύλλο 514).
