Του Κώστα Βενιζέλου*
Τα δεδομένα δεν συνηγορούν σε αυτή τη φάση πως μπορεί να υπάρξουν εξελίξεις προς αυτή την κατεύθυνση, να επιλυθεί δηλαδή το Κυπριακό. Είναι, όμως, προφανές πως παρασκηνιακά γίνονται πολλές προσπάθειες από τους ίδιους-έξωθεν- πρωταγωνιστές, βασικά τις ΗΠΑ και τη Βρετανία. Συνεπώς, είναι σαφές πως το σκηνικό στήνεται.
Στις τελευταίες συζητήσεις στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, για την ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, ο Αμερικανός αναπληρωτής Μόνιμος Αντιπρόσωπος, Τζόναθαν Κόεν, έθεσε πιεστικά ζητήματα για τη Λευκωσία, με τη συνδρομή, πάντα, του Βρετανού συναδέλφου του, Τζόναθαν Άλεν.
Η αναφορά του Τζ. Κόεν ότι «η γενική παρουσία του ΟΗΕ στην Κύπρο δεν μπορεί να υποκαταστήσει ή να αποτελέσει μέρος ενός τοπίου που στερείται δρόμου προς μια πολιτική λύση», έχει διπλή ανάγνωση.
- Απόσυρση των δυνάμεων της Ειρηνευτικής Δύναμης, αφήνοντας τη νεκρή ζώνη στο έλεος του κατοχικού στρατού.
- Αλλαγή του καθεστώς της Δύναμης, από στρατιωτική σε αστυνομική και εξουδετέρωση του ψηφίσματος 186/64, το οποίο διασφαλίζει τη συνέχεια της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η εξουδετέρωση του ψηφίσματος αυτού αποτελεί διαχρονικό στόχο της Άγκυρας για απονομιμοποίηση της Κυπριακής Δημοκρατίας και εξίσωσή της με το κατοχικό καθεστώς.
Το μήνυμα, συνεπώς, των Αγγλοαμερικανών πως εάν δεν υπάρξει αποτέλεσμα μέχρι τον Ιούνιο, που θα συζητηθεί νέα ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, θα προκληθεί τσουνάμι, δεν μπορεί να υποβαθμιστεί.
Τίθεται συνεπώς η Λευκωσία ενώπιον πιεστικών διλημμάτων και χρονοδιαγραμμάτων που ήδη τρέχουν. Σημειώνεται συναφώς ότι η τουρκική πλευρά έχει διαμηνύσει πως δεν ευνοεί επανέναρξη συνομιλιών πριν τον Ιούνιο. Αυτό σημαίνει πως όλα θα κριθούν και θα διαδραματισθούν στη διάρκεια ενός μικρού χρονικού διαστήματος, τον Ιούνιο. Κι αυτό παρόλο που δεν φαίνεται να υπάρχουν προοπτικές. Η εκπρόσωπος του ΟΗΕ, Τζέιν Χολ Λουτ, ταξίδευσε τις τελευταίες ημέρες στη Λευκωσία, είδε χωριστά τον Πρόεδρο Αναστασιάδη και τον κατοχικό ηγέτη, Μουσταφά Ακιντζί, και δεν φαίνεται οι επαφές της να είχαν αποτέλεσμα. Την ίδια ώρα, ο Νίκος Αναστασιάδης επικοινώνησε τηλεφωνικά με τον Μουσταφά Ακιντζί και συμφώνησαν να συναντηθούν το δεύτερο δεκαπενθήμερο Φεβρουαρίου, για να τα πουν «ατύπως».
Είναι προφανές πως οι Αμερικανοί θέλουν ομαλοποίηση της κατάστασης και πρωτίστως για να μην επηρεασθούν οι έρευνες της Exxon Mobil στο θαλασσοτεμάχιο 10 της κυπριακής ΑΟΖ. Κι αυτό μπορεί να γίνει καθησυχάζοντας την Τουρκία, που βρίσκεται σε επιθετική διάταξη. Πώς μπορεί να γίνει τούτο; Με μια συμφωνία στο Κυπριακό. Τόσο απλά.
Τι θέλει η Τουρκία από τον ελληνισμό; Μια συμφωνία στο Κυπριακό, που θα της διασφαλίζει τον στρατηγικό έλεγχο του νησιού. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από μια συνομοσπονδία. Εσχάτως η τουρκική πλευρά προωθεί μια ντε φάκτο συνομοσπονδία, χωρίς συμφωνία, με την επιβολή ενός μοντέλου συνεργασίας των «δυο οντοτήτων».
Είναι σαφές πως η διαφορά του Κυπριακού σε σχέση με το Σκοπιανό είναι πως μια συμφωνία στην Κύπρο θα πρέπει να περάσει από δημοψήφισμα. Και αυτό δεν είναι τόσο εύκολο εγχείρημα. Οι Αμερικανοί προφανώς θυμούνται τι έγινε το 2004 όταν επένδυσαν για το κλείσιμο του Κυπριακού με το σχέδιο Ανάν και όλα σταμάτησαν με το «ΌΧΙ» των Ελλήνων της Κύπρου. Και αυτή τη φορά, με βάση τι συζητιέται, το όποιο σχέδιο θα έχει την ίδια τύχη
Η Άγκυρα επιδιώκει να έχει μερίδιο και έλεγχο στους ενεργειακούς σχεδιασμούς της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είτε διά των Τουρκοκυπρίων, είτε απευθείας από την ίδια. Εάν η Τουρκία δεν εμπλακεί στους σχεδιασμούς αυτούς θα χάσει σημαντικό έδαφος στους σχεδιασμούς της στην περιοχή. Κι αυτό φαίνεται να το συνειδητοποιεί ο Ερντογάν, ο οποίος όμως δεν θέλει αυτή η εμπλοκή να γίνει με βάση το διεθνές δίκαιο, αλλά διά της επιβολής.
Δεν είναι τυχαίο πως το τουρκικό ερευνητικό σκάφος Μπαρμπάρος, συνοδευόμενο από δυο φρεγάτες, βολτάρει στην κυπριακή ΑΟΖ ενώ η περιοχή από το Αιγαίο μέχρι την ανατολική Μεσόγειο γκριζάρεται από το καθεστώς της Άγκυρας με την έκδοση αλλεπάλληλων Navtex. Σημειώνεται πως σε αυτό το κλίμα υποδέχθηκε τον Έλληνα Πρωθυπουργό ο Ερντογάν.
Η τουρκική κινητικότητα από το Αιγαίο μέχρι τη θαλάσσια περιοχή νοτίως της Κύπρου προκαλεί ανησυχία. Η Λευκωσία στρέφεται προς αναζήτηση σωσιβίων στήριξης. Παράδειγμα η επιδίωξη για ενεργειακή και αμυντική συμφωνία της Κυπριακής Δημοκρατίας με τη Γαλλία. Η Κύπρος θα προσφέρει στρατιωτικές διευκολύνσεις στη Γαλλία, με τη χρήση της αεροπορικής βάσης «Ανδρέας Παπανδρέου» στην Πάφο και την κατασκευή ναυστάθμου στη ναυτική βάση στο Μαρί. Είναι, ωστόσο, προφανές πως αυτό δεν αντιμετωπίζει την τουρκική επιθετικότητα καθώς το Παρίσι δεν θα εμπλακεί σε πόλεμο για την Κύπριο.
Οι αντιδράσεις Ελλάδος και Κύπρου
Ο Έλληνας Πρωθυπουργός σε συνάντηση που είχε στις 30 Ιανουαρίου στο προεδρικό μέγαρο στη Λευκωσία και με αφορμή τα εύσημα που του έδωσε ο Πρόεδρος Αναστασιάδης για την επιτευχθείσα συμφωνία με τα Σκόπια, εφεξής Βόρεια Μακεδονία, είπε πως «αυτή είναι μια σημαντική εξέλιξη και νομίζω ότι θα βοηθήσει την προσπάθειά μας να διεκδικήσουμε στα πλαίσια της διεθνούς κοινότητας, του ΟΗΕ, μια δίκαιη και βιώσιμη λύση του Κυπριακού».
Είναι σαφές πως η διαφορά του Κυπριακού σε σχέση με το Σκοπιανό είναι πως μια συμφωνία στην Κύπρο θα πρέπει να περάσει από δημοψήφισμα. Και αυτό δεν είναι τόσο εύκολο εγχείρημα. Οι Αμερικανοί προφανώς θυμούνται τι έγινε το 2004 όταν επένδυσαν για το κλείσιμο του Κυπριακού με το σχέδιο Ανάν και όλα σταμάτησαν με το «ΌΧΙ» των Ελλήνων της Κύπρου. Και αυτή τη φορά, με βάση τι συζητιέται, το όποιο σχέδιο θα έχει την ίδια τύχη.
Οι ηγεσίες σε Ελλάδα και Κύπρο για να μπορέσουν να διαχειριστούν τις πιέσεις πρέπει να ανατρέψουν το σκηνικό. Θέλουν; Μπορούν;
Η Διζωνική-Δικοινοτική Ομοσπονδία έχει κλείσει τον κύκλο της με την κατάρρευση της Πενταμερούς στο Κραν Μοντάνα, Ιούνιο – Ιούλιο 2017. Με βάση τα όσα συζητούνται στις διαπραγματεύσεις, είναι μια λύση διαχωριστική, ρατσιστική, καθώς γίνεται διάκριση των πολιτών με βάση την εθνική τους καταγωγή. Είναι ένα sui generis (ιδιότυπο) μοντέλο, που δεν είναι και λειτουργικό, καθώς υιοθετείται ένα περίπλοκο σύστημα λήψης αποφάσεων. Ένα μοντέλο που αναπαράγει τον εθνικισμό δεν μπορεί να επιβιώσει και πιθανόν να προκαλεί αναταράξεις και περιπέτειες.
Η θέση όσων επιμένουν στην πολιτική αυτή, που εδραιώνει τα κατοχικά δεδομένα, είναι πως δεν μπορεί να υπάρξει αλλαγή πλεύσης. Αυτή η προσέγγιση είναι αδιέξοδη και ενισχύει το κατοχικό στάτους κβο. Κανείς δεν υποστηρίζει πως μια άλλη πορεία θα είναι εύκολη ή υπάρχει έτοιμη και θα ανασυρθεί από το συρτάρι. Ωστόσο, δεν υπάρχει άλλη οδός πλην αυτή της εξέτασης και διαμόρφωσης μιας διαφορετικής πολιτικής, που θα στοχεύει στην ανατροπή των κατοχικών δεδομένων.
Τα δεδομένα έχουν αλλάξει στην περιοχή. Η Κυπριακή Δημοκρατία της δεκαετίας του ’70, ΄80 δεν είναι η ίδια σήμερα. Έχει στρατηγικά πλεονεκτήματα, τα οποία εάν δεν τα αξιοποιήσει θα παραμένει όμηρος της Τουρκίας.
*Ο Κώστας Βενιζέλος είναι δημοσιογράφος στην Κύπρο και διδάκτορας Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης
