Στις αρχές Μαρτίου, την Παρασκευή 1/3 και το Σάββατο 2/3, πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων (Αμφιθέατρο «Αντώνη Τρίτση»), η Διεπιστημονική Διημερίδα με τίτλο «Υδατοκαλλιέργειες στις ελληνικές ακτές: Κατάληψη χωρίς όρια;» που διοργάνωσαν το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος, οι Δήμοι Ξηρομέρου, Επιδαύρου, Ερέτριας και Κύμης-Αλιβερίου και το Πανελλήνιο Δίκτυο για την Προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος από τις Υδατοκαλλιέργειες (το Πανελλήνιο Δίκτυο αποτελείται από τις παρακάτω συλλογικότητες που και αυτές συνδιοργάνωσαν τη διημερίδα: Επιτροπή Αγώνα Δήμου Ξηρομέρου, Καλάμου και Καστού Λευκάδας ενάντια στην ΠΟΑΥ Εχινάδων Νήσων και Αιτ/νίας, SOS Ευβοϊκός, Αλκυών Ομοσπονδία Περιβαλλοντικών Συλλόγων Κορινθιακού, Δίκτυο Δέλτα Πηνειού, Echo School / Echo act / Athenes School, Επιτροπή πολιτών Αλυκής, Καθετή Πόρου, Επιτροπή Πολιτών Χωστίων Σαραντίου, Επιτροπή Αγώνα ενάντια στα ιχθυοτροφεία Καλοχωρίου Λέσβου και Ενεργοί πολίτες Μέδουσα – Ερέτρια). Στην διημερίδα συμμετείχαν ειδικοί επιστήμονες, ΟΤΑ, φορείς και εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών.
Μεγάλη συμμετοχή και εξαιρετική ποιότητα
Η διημερίδα χαρακτηρίστηκε, σύμφωνα με τους διοργανωτές αλλά και όσους συμμετείχαν, από εξαιρετική επιτυχία τόσο από πλευράς συμμετοχή όσο και από πλευράς ποιότητας των απόψεων που κατατέθηκαν και του προβληματισμού που εκτέθηκε. Εξετάστηκαν ένα πλήθος από νομικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά ζητήματα που δημιουργεί η αυξανόμενη, με ραγδαίους ρυθμούς, επέκταση των υδατοκαλλιεργειών στις ελληνικές θάλασσες και ιδίως στις προστατευόμενες περιοχές Natura. Αντικείμενο των εισηγήσεων που αναπτύχθηκαν από τους αρμόδιους επιστήμονες ήταν οι δυσμενείς συνέπειες στο θαλάσσιο και παράκτιο περιβάλλον από την ένταση της επιχειρηματικής αυτής δραστηριότητας, τα προβλήματα από τη χωροθέτηση, την αδειοδότηση και τον έλεγχο της λειτουργίας τους, οι αλληλεπιδράσεις με άλλες εξίσου επιβαρυντικές για το θαλάσσιο περιβάλλον δραστηριότητες (εξορύξεις, θαλάσσια αιολικά κ.λπ.) και οι επιπτώσεις στην ελεύθερη πρόσβαση στις ακτές, τον τουρισμό, την οικονομική ανάπτυξη και τη φυσιογνωμία των παράκτιων περιοχών.
Ιδιαίτερη εντύπωση στους συμμετέχοντες έκαναν κάποιες πολύ σοβαρές πλευρές των προβλημάτων που δημιουργούν οι υδατοκαλλιέργειες όπως:
- Η φωτορύπανση: Στους χώρους των υδατοκαλλιεργειών ρίχνουν μεγάλους προβολείς στη θάλασσα για να μένουν τα ψάρια ξύπνια ώστε να τρώνε συνεχώς και να επιταχύνεται η ανάπτυξή τους.
- Η ευζωία των ψαριών: Τα ψάρια είναι στοιβαγμένα σε μεγάλα κλουβιά, γίνονται επιθετικά και αναπτύσσουν αρρώστιες. Πεθαίνει το 15-18% στα κλουβιά από τα λαβράκια και τις τσιπούρες ενώ την ίδια στιγμή τα ψάρια θανατώνονται με σκληρές μεθόδους.
- Αναπτύσσονται ποντίκια στις νησίδες και στις ακτές με ιχθυοκαλλιέργειες, τα οποία τρώνε τα αυγά των πουλιών και έτσι διαταράσσεται σε μεγάλο βαθμό η φυσική ισορροπία στην περιοχή με δυσμενή αποτελέσματα τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα.
- Η αλίευση για ιχθυάλευρα είναι επιδοτούμενη. Στην ουσία επιδοτείται μια καλλιέργεια όπου ψάρια τρώνε άλλα ψάρια δηλαδή η αλίευση άγριων ψαριών για να γίνουν ιχθυάλευρα και να ταϊστούν τα ψάρια της ιχθυοκαλλιέργειας. Αυτό αποτελεί μια παράλογη σπατάλη της άγριας πανίδας της θάλασσας αφού χρειάζονται 2 κιλά άγρια ψάρια (+ τα απαιτούμενα άμυλα) για να παραχθεί ένα κιλό ψαριών στις υδατοκαλλιέργειες.
- Οι μονάδες των υδατοκαλλιεργειών δεν πληρώνουν κανένα περιβαλλοντικό κόστος για την ρύπανση που προκαλούν στη θάλασσα και όχι μόνο.
- Οι επιχειρήσεις υδατοκαλλιέργειας λειτουργούν με καθεστώς μεγάλης εντατικοποίηση της εργασίας. Απασχολούν μόνο μετανάστες, αφοί μόνο αυτοί πάνε να εργαστούν εκεί. Μάλιστα έχουν γίνει συμφωνίες της Ελλάδας με το Πακιστάν για αυτές ακριβώς τις θέσεις εργασίας.
- Στον Αμβρακικό έχουν αγοράσει όλες τις μονάδες ο Bill Gates και μια εταιρεία από τα Αραβικά Εμιράτα και ελέγχουν πλήρως όλη την περιοχή με μονοκαλλιέργεια
- Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι η Ε.Ε. επιδοτεί όλη αυτή κατάσταση με 1,3 δισ., την ίδια στιγμή που παραβιάζεται η νομοθεσία της. Φαίνεται ότι η Ελλάδα είναι μια καλή επιλογή για αυτού του είδους τις επιχειρήσεις αφού τα θερμά θαλάσσια ύδατα ευνοούν τις υδατοκαλλιέργειες.
Η πρώτη μέρα
Την πρώτη μέρα, στη διεπιστημονική ημερίδα, αναπτύχθηκε ένας σοβαρός επιστημονικός και δημοσιογραφικός προβληματισμός, που δημιουργεί προϋποθέσεις μίας ευρύτερης και εναλλακτικής προσέγγισης του προβλήματος των υδατοκαλλιεργειών στην Ελλάδα, εξαιρετικά κριτική απέναντι στη μέχρι τώρα κυρίαρχη άποψη. Κατά την έναρξη των εργασιών χαιρετισμούς απηύθυναν οι: Γιάννης Τριανταφυλλάκης, δήμαρχος Ξηρομέρου, Τάσος Χρόνης, δήμαρχος Επιδαύρου, Νικόλαος Μαστροκώστας, αντιδήμαρχος Κύμης-Αλιβερίου και Αικατερίνη Κυριακοπούλου, πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου Ερέτριας.
Στην Α΄ Ενότητα τα νομικά και χωροταξικά ζητήματα εξετάστηκαν από τους: Νικόλαο Μηλιώνη, μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, Μαρία Καραμανώφ, πρόεδρο Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος, αντιπρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας ε.τ., Σοφία Αυγερινού Κολώνια, ομότιμη καθηγήτρια Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, πρόεδρο του Συλλόγου Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών (ΣΕΠΟΧ) και Ανθή Γιαννούλου, δικηγόρο.
Στη Β΄ και Γ΄ Ενότητα εξετάστηκαν, μεταξύ άλλων, οι επιπτώσεις στο περιβάλλον και την οικονομία, το δικαίωμα σε υγιεινή διατροφή, η ευζωία των εκτρεφόμενων ειδών κ.λπ. από τους: Εμμανουήλ Δασενάκη, ομότιμο καθηγητή Χημικής Ωκεανογραφίας ΕΚΠΑ, Αναστασία Μήλιου, θαλάσσια βιολόγο, δ/ντρια Έρευνας Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος», Ευστρατία Καμπούρη, χημικό, τ. Επιθεωρήτρια Περιβάλλοντος – Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περ/ντος του ΥΠΕΧΩΔΕ/ΥΠΕΚΑ, Παύλο Χαραλάμπους, αλιέα, οικονομολόγο, εκπρόσωπο αλιέων Άρτας, Βόνιτσας και Αμφιλοχίας, Λεωνίδα Βατικιώτη, οικονομολόγο, δημοσιογράφο, Σταύρο Μαλιχούδη, δημοσιογράφο, αρχισυντάκτη Solomon, Φαίη Ορφανίδου, διευθύντρια της ΑΜΚΕ ΚΑΘΕΤΗ (Πόρος), Chiara Caprio, εκπρόσωπο του οργανισμού Essere Animali, Ειρήνη Μολφέση, πρόεδρο Πανελλήνιας Φιλοζωικής Ομοσπονδίας, Νικόλαο Γιαννούλη, φυσικό, περιβαλλοντολόγο, τ. δ/ντή του Κέντρου Υδροβιολογικών Ερευνών (ΚΥΒΕ). Ακολούθησαν παρεμβάσεις και συζήτηση με το κοινό.
Οι διαδικασίες της πρώτης μέρας έκλεισαν με την προβολή δύο ντοκιμαντέρ, τα οποία προκάλεσαν ιδιαίτερη αίσθηση. Τα οποία ήταν το «The dark side of fish farming in Greece» του οργανισμού Essere Animali και το «Until the End of the World» του δημοσιογράφου Francesco De Augustinis (Α’ προβολή στην Ελλάδα).
Η δεύτερη μέρα
Τη δεύτερη μέρα, η συνάντηση των συλλογικοτήτων, παίρνοντας το νήμα από την ημερίδα προχώρησε σε ένα σοβαρό προβληματισμό για το μοντέλο των υδατοκαλλιεργειών, τα προβλήματα και τα αδιέξοδά του. Κατατέθηκαν σημαντικές τοπικές εμπειρίες από όλη την Ελλάδα, συνέκλιναν θέσεις και έγινε ένας πλούσιος και χειραφετημένος διάλογος.
Μετά την κεντρική εισήγηση του Ηλία Γεωργαλή, εκπροσώπου της Επιτροπής Αγώνα Δήμου Ξηρομέρου, Καλάμου & Καστού ενάντια στην ΠΟΑΥ Εχινάδων Νήσων & Αιτωλοακαρνανίας, ακολούθησαν παρεμβάσεις και τοποθετήσεις εκπροσώπων φορέων και συλλογικοτήτων, ΟΤΑ, κομμάτων και πολιτικών κινήσεων και πολιτών και, τέλος, έκδοση ψηφίσματος – το οποίο θα το βρείτε σε αυτές τις σελίδες.
Ακόμα αποφασίστηκε από τις συλλογικότητες για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και από τις υδατοκαλλιέργειες:
- Η συγκρότηση του πανελλαδικού δικτύου και η διεύρυνσή του.
- Η δημιουργία διαδικτυακού χώρου και ο Πανελλαδικός συντονισμός των δράσεων.
Τη διημερίδα παρακολούθησαν πολιτικοί, βουλευτές, εκπρόσωποι κομμάτων και οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, εκπρόσωποι περιβαλλοντικών οργανώσεων, δημοσιογράφοι και πλήθος κόσμου.
Η εκδήλωση μεταδόθηκε με livestreaming από το κανάλι του Δήμου Ξηρομέρου στο YouTube. Την παρακολούθησαν, εκτός όσων παρέστησαν δια ζώσης, και περίπου 1.500 θεατές στο διαδίκτυο.
ΨΗΦΙΣΜΑ των φορέων και συλλογικοτήτων για τις υδατοκαλλιέργειες
Οι υδατοκαλλιέργειες στην Ελλάδα, από δραστηριότητα με συμβολή στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας μετατρέπονται σε γίγαντα με πήλινα πόδια ο οποίος στηρίζεται σε αδρές χρηματοδοτήσεις και αναπτύσσεται εντατικά σε βάρος του θαλάσσιου και παράκτιου περιβάλλοντος.
Ο χωροταξικός σχεδιασμός, η αδειοδότηση και η λειτουργία των επιχειρήσεων υδατοκαλλιέργειας στηρίζεται αποκλειστικά στη λογική της έντασης, της μεγέθυνσης και της ανταγωνιστικότητας και παραβιάζει τις αρχές και τα όρια της βιώσιμης ανάπτυξης.
Η δραστηριότητα της υδατοκαλλιέργειας διενεργείται σε βάρος ακόμα και των περιοχών Natura, παρά τη σχετική καταδίκη της χώρας μας από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ).
Απαξιώνει τις απόψεις της τοπικής αυτοδιοίκησης και αγνοεί τις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών.
Η οργάνωσή της καταλήγει ουσιαστικά σε κατάληψη και «αυτοδιαχείριση» της θάλασσας και των ακτών, απαξιώνει το τοπίο, τον τουρισμό, τη φυσιογνωμία και τις παραδοσιακές δραστηριότητες των τοπικών κοινωνιών και εντείνει την ανασφάλεια και την πίεση στους εργαζόμενους στις μονάδες αυτές.
- Είμαστε αντίθετοι στο υπερεντατικό υδροκαλλιεργητικό μοντέλο που ισχύει σήμερα.
- Είμαστε αντίθετοι στις Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (Π.Ο.Α.Υ) οι οποίες στηρίζονται σε πλημμελείς, ανεπαρκείς και ανακριβείς Μελέτες που εκπονούνται χωρίς καν να υπάρχει ακόμα συνολικός Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός (παράλειψη για την οποία η χώρα μας έχει παραπεμφθεί στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης).
- Είμαστε αλληλέγγυοι στους εργαζόμενους στις μονάδες υδατοκαλλιέργειας.
- Αναδεικνύουμε την αναγκαιότητα σύγκλισης θέσεων και κοινών δράσεων των συλλογικοτήτων για την προστασία του θαλάσσιου και παράκτιου περιβάλλοντος.
- Απαιτούμε την προστασία του θαλάσσιου οικοσυστήματος, των ακτών και της πολιτιστικής ταυτότητας των τοπικών κοινοτήτων.
- Ζητάμε τη θέσπιση συνολικού χωροταξικού σχεδιασμού του θαλάσσιου χώρου, ο οποίος θα βασίζεται στις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης και της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος και όχι στις απαιτήσεις αλληλοσυγκρουόμενων δραστηριοτήτων που διεκδικούν σήμερα τον θαλάσσιο χώρο (θαλάσσια αιολικά, εξορύξεις, υδατοκαλλιέργειες κ.λπ.).
- Αποφασίζουμε τη συγκρότηση του «Πανελλήνιου Δικτύου για την Προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος από τις Υδατοκαλλιέργειες» με συνεχή διεύρυνση, τη δημιουργία διαδικτυακού χώρου και τον πανελλαδικό συντονισμό των δράσεων.
Δείτε τα βίντεο της ημερίδας
Τα βίντεο των διαδικασιών της διημερίδας μπορείτε να τα βρείτε στο κανάλι του Δήμου Ξηρόμερου στο youtube και στις παρακάτω ηλεκτρονικές διευθύνσεις:
Πρώτη ημέρα, 1/3/2024, Α΄ μέρος www.youtube.com/live/_EGLb_Af_jw?si=1XlqnMzWM5LsUXBQ
Πρώτη ημέρα, 1/3/2024, Β΄ μέρος www.youtube.com/live/ks6lNbtWjrc?si=XK5ndkwkW42D4t2h
Δεύτερη ημέρα, 2/3/2024 www.youtube.com/live/fb-7bYmtm3o?si=zPI81AZu6EHHYNdP
Τριπλό σμίξιμο με μέλλον
της Νέλλης Ψαρρού*
Η διημερίδα για τις ιχθυοκαλλιέργειες στην Ελλάδα που έγινε στη 1 και στις 2 Μαρτίου στην Αθήνα ήταν ιδιαίτερα σημαντική για πάρα πολλούς λόγους.
Πρόκειται για μια πρωτοβουλία των συλλόγων και κινημάτων που δραστηριοποιούνται εδώ και χρόνια για το ζήτημα αυτό κατά τόπους ώστε να συνενωθούν μεταξύ τους, να ανταλλάξουν εμπειρίες και να συνδράμουν το ένα το άλλο. Πρόκειται, ταυτοχρόνως, για τη συνάντηση των κινημάτων με πλήθος επιστημονικών φορέων, οι οποίοι τεκμηρίωσαν με στοιχεία και έρευνες τους λόγους για τους οποίους αντιδρούμε όλοι εμείς στους τόπους μας.
Επιπροσθέτως, πρόκειται για μια συνάντηση με θεσμικούς εκπροσώπους της τοπικής αυτοδιοίκησης που ενδιαφέρονται για το θέμα αυτό στις περιοχές τους. Αυτό το τριπλό σμίξιμο, η συνεργασία και ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών στο επιστημονικό, θεσμικό και κινηματικό επίπεδο σε μια κοινή συνάντηση είναι και σπάνια και αξιοσημείωτη. Μάλιστα, πρόκειται για μια συνεργασία που δεν πρόκειται να περιοριστεί απλώς σε μία διημερίδα, αλλά ξεκινά από αυτήν για να δώσει τους καρπούς της στο μέλλον. Είναι χαρακτηριστικό ότι, το Πανελλήνιο Δίκτυο για την Προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος από τις Ιχθυοκαλλιέργειες εγκαινίασε με τη διημερίδα αυτή την απαρχή μιας συλλογικής προσπάθειας και παρουσίας των πολιτών σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος. Ήδη, στη διημερίδα είχαν προσκληθεί πολύ περισσότερες σύλλογοι και ομάδες από όλη την Ελλάδα, οι οποίες εκδήλωσαν το ενδιαφέρον συμμετοχής και σε αυτό. Έτσι, οι 7 πρώτες ομάδες που πήραμε την αρχική πρωτοβουλία, ήδη μέσα από αυτή την διημερίδα βγαίνουμε ενισχυμένοι, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά.
Αυτό αποτυπώνεται και στο αποτέλεσμα της εκδήλωσης που έγινε. Αν την παρακολουθήσει κανείς από τα αναρτημένα βίντεο, θα διαπιστώσει την ποιότητα των εισηγήσεων, αυτή που προκάλεσε το αμέριστο ενδιαφέρον των παρευρισκομένων. Να σημειωθεί πως η αίθουσα των 150 ατόμων ήταν συνεχώς γεμάτη, τόσο στις πρωινές όσο και στις απογευματινές συνεδρίες. Πρόκειται για έναν πλούτο γνώσης, που προσφέρθηκε προς τους συμπολίτες μας, από ανιδιοτελή αγάπη για το περιβάλλον, την αλήθεια και την αλληλεγγύη. Αλλά και από τις ομάδες που συμμετείχαν, κάποιες προέρχονται από την ίδια λογική, αυτή της συνεργασίας και της σύμπραξης. Για παράδειγμα, το συντονιστικό SOS Ευβοϊκός για την προστασία του Ευβοϊκού από τις Ιχθυοκαλλιέργειες, στο οποίο συμμετέχω, αποτελεί μία συσπείρωση 7 συλλόγων και κινημάτων από την Εύβοια και περιοχές της Φθιώτιδας που «βλέπουν» στον Ευβοϊκό.
Να επισημανθεί τέλος η συμμετοχή στο εγχείρημα του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας που, εδώ και χρόνια, δείχνει έμπρακτα την αγάπη του για το περιβάλλον μέσα από τις τεκμηριωμένες τοποθετήσεις του αλλά και την ακούραστη συνδρομή του σε κάθε ανάγκη των ανθρώπων και των κινημάτων που παλεύουν για την υπεράσπιση του τόπου τους.
* Η Νέλλη Ψαρρού συμμετέχει στη Συντονιστική Ομάδα Συλλογών και Φορέων για την προστασία του Ευβοϊκού: SOS Ευβοϊκός
