Αξίζει να σταθούμε στα όσα ήρθαν στην επιφάνεια με τον πρόσφατο ανασχηματισμό. Με τους περιπετειώδεις χειρισμούς από πλευράς κυβέρνησης αλλά και αντιπολίτευσης και με τα αντίστοιχα πολιτικά μπουρδουκλώματα και φθορές όλων των εμπλεκομένων. Τα όσα συνέβησαν τις τελευταίες μέρες δεν μπορούν να εξηγηθούν ικανοποιητικά στο επίπεδο μιας επιφανειακής απόδοσής τους στην «ανικανότητα» ή στη «μικροπολιτική ρηχότητα» του πολιτικού προσωπικού και των δύο πόλων του πολιτικού συστήματος, όσο υπαρκτές κι αν είναι αυτές.
Οι γνωστές «τολμηρές» κυβερνητικές αναζητήσεις προσώπων που θα έδιναν το στίγμα του ανασχηματισμού (Αποστολάκης, και στη συνέχεια μετά το φιάσκο με τον πρώτο, Χ. Στυλιανίδης) αντανακλούν στρατηγικότερα κριτήρια και την προσπάθεια συμμόρφωσης, αγχώδη και σπασμωδική συχνά, με κεντρικές προτεραιότητες βαθύτερων συστημικών κέντρων.
Αξίζει επίσης να δούμε ακόμη μια πλευρά αυτού του ανασχηματισμού που δεν θίγεται από την τρέχουσα επιδερμική συζήτηση: τη διατήρηση άλλων (Μενδώνη, Κεραμέως) παρά το ότι έχουν τροφοδοτήσει με τα πεπραγμένα και τη στάση τους την κοινωνική δυσφορία και οργή. Δεν είναι ότι δεν μπορούν να αλλάζουν οι κατά περίπτωση πρωθυπουργεύοντες, ή υπουργεύοντες, είναι ότι δεν πρέπει να δοθεί τώρα η εντύπωση οποιασδήποτε ταλάντευσης. Να καταλάβουμε αυτό που καταλαβαίνουν καλά οι ελίτ: Tον στρατηγικό χαρακτήρα παιδείας και πολιτισμού για την πορεία των προοπτικών του λαού και της χώρας.
Πιέσεις για σχήματα κυβερνητικής συνεργασίας
Είναι φανερό ότι ο συνδυασμός των όσων έχει αναλάβει να «φέρει σε πέρας» η κυβέρνηση Μητσοτάκη στη βάρδιά της δεν περνάνε από ένα μόνο κόμμα. Απαιτείται η συνέχιση της υποστύλωσης που προσφέρει ένα ολόκληρο πολιτικό σύστημα και η εξασφάλιση μιας επιμελώς άσφαιρης αντιπολίτευσης που ρόλος της είναι κυρίως να συμβάλλει στην οικοδόμηση των κοινωνικών διχασμών που επιχειρεί το σύστημα της παγκοσμιοποίησης (ευρωπαϊστές-εθνολαϊκιστές, και τώρα εμβολιαστές-αντιεμβολιαστές).
Η εξασφάλιση αυτού του βαθμού συναίνεσης εν τούτοις δεν φαίνεται επαρκής όρος όπως εξελίσσονται τα πράγματα. Εξωχώρια κέντρα –με σαφέστερο τρόπο τα εκφραζόμενα από τον Τζ Πάιατ αμερικανικά κέντρα– δείχνουν εδώ και καιρό την προτίμησή τους για σχήματα ευρύτερης κυβερνητικής στήριξης-συνεργασίας. ή το λιγότερο θεσμικής αποτύπωσης της συναίνεσης γύρω από κρίσιμους τομείς της πολιτικής διαχείρισης. Μετά την έναρξη της πανδημίας δεν έλειψε η ενθάρρυνση σχετικών βολιδοσκοπικών κινήσεων που αφορούσαν το υπουργείο Yγείας αν και φαίνεται ότι συνάντησαν αξεπέραστες αντιστάσεις από άλλες πλευρές. Η τωρινή επιλογή Αποστολάκη από μέρους του Μητσοτάκη σχετίζεται ευθέως με τέτοιες «παροτρύνσεις». Το πρόσωπο του Ε. Αποστολάκη άλλωστε δεν είναι τυχαίο. Επί κυβερνήσεων Τσίπρα έπαιξε κομβικό ρόλο απευθείας συνεννόησης και συντονισμού με την «πρεσβεία» για τα όρια των ελληνικών κινήσεων στα ελληνοτουρκικά. Η εμπλοκή που προέκυψε κατά τον τωρινό ανασχηματισμό και οι αμήχανες και άτσαλες κινήσεις όλων των εμπλεκομένων μερών –Μητσοτάκης, Τσίπρας αλλά και ο ίδιος ο Αποστολάκης– ενισχύει την εκτίμηση ότι: α) η πρωτοβουλία των κινήσεων εξ αρχής δεν ανήκε στους άμεσα εμπλεκόμενους αλλά ότι αυτοί τελούσαν υπό το βάρος των πιέσεων των συνήθων εξωχώριων κέντρων ισχύος (ΗΠΑ και ευρωενωσιακού-γερμανικού) και β) υπήρξαν σημαντικές αντιθέσεις ανάμεσα στα κέντρα αυτά. Η εναλλακτική λύση που επιλέχτηκε δείχνει να επιβεβαιώνει τα παραπάνω: ο Χ. Στυλιανίδης δείχνει επιλογή άκρως ευθυγραμμισμένη με την ευρωενωσιακή πλευρά (τα διαπιστευτήριά του περιλαμβάνουν ανάμεσα σε πολλά άλλα, την παλαιότερη εργώδη υποστήριξή του στο σχέδιο Ανάν, την ενθουσιώδη υποστήριξή του στις «Πρέσπες», τα πεπραγμένα του ως ευρωεπίτροπος αρμόδιος για την πολιτική προστασία, για να μην αναφερθούμε στους σημαντικούς διαύλους επικοινωνίας με το σημιτικό περιβάλλον).
Αυτή η σύντομη παράθεση βέβαια δεν εξαντλεί την σύνθετη δυναμική που έχει δείξει η άσκηση της ξένης επιρροής-επιβολής καθ’ όλη τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας. Δείχνει όμως σε κάθε περίπτωση ποιός διαθέτει την αποφασιστική ισχύ και που εν τέλει παίρνονται οι σοβαρές (και συχνά και οι πιο δευτερεύουσες) αποφάσεις.
Καθεστώς έκτακτης ανάγκης
Ο ιδιαίτερος τρόπος της επιβολής των ελίτ στην τρέχουσα περίοδο, περνάει μέσα από την επιδίωξη μονιμοποίησης ενός καθεστώτος έκτακτης ανάγκης υπό τον μανδύα της αντιμετώπισης «φυσικών» κινδύνων και καταστροφών. Λέει πολλά ότι το νέο υπουργείο που αφορούσε η δυστοκία επιλογής ηγεσίας, φέρει το όνομα «κλιματικής κρίσης και πολιτικής προστασίας». Πανδημία και κλιματική κρίση είναι τα δύο οχήματα με τα οποία επιχειρείται να επιβληθεί ως μονόδρομος (ως «φυσική» = «επιστημονική» αναγκαιότητα που δεν χωράει αντιρρήσεις), ένα ευρύτατο φάσμα πολιτικών επιλογών των ελίτ που αντιστοιχεί σε όλους τους στόχους που θέτει το πρόγραμμα της «Μεγάλης Επανεκκίνησης».
Ο ιδιαίτερος τρόπος της επιβολής των ελίτ στην τρέχουσα περίοδο, περνάει μέσα από την επιδίωξη μονιμοποίησης ενός καθεστώτος έκτακτης ανάγκης υπό τον μανδύα της αντιμετώπισης «φυσικών» κινδύνων και καταστροφών. Λέει πολλά ότι το νέο υπουργείο που αφορούσε η δυστοκία επιλογής ηγεσίας, φέρει το όνομα «κλιματικής κρίσης και πολιτικής προστασίας»
Ας σημειώσουμε εδώ μόνο τις δύο πιο επίκαιρες πλευρές: α) Το υπουργείο θα διαχειρίζεται την πολιτική προστασία έναντι της πανδημίας (μέτρα, περιορισμοί, λοκντάουν, διαχωρισμοί πληθυσμών στη βάση του βαθμού συμμόρφωσης με υγειονομικά μέτρα κ.λπ.). Και θα είναι το βασικό όργανο συμμόρφωσης με τα όσα επιβάλλονται στο επίπεδο της Ε.Ε. για την εμπέδωση ενός καθεστώτος έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση των πανδημιών.
β) Θα χειρίζεται την προστασία των δασών, δηλαδή με βάση τα όσα ήδη έχουν εξαγγελθεί (με εντυπωσιακή σπουδή μάλιστα, σαν έτοιμα από καιρό), μεταξύ άλλων θα έχει ρόλο πρώτης γραμμής στο πέρασμα δασικών περιοχών και των πληθυσμών που ζουν σε αυτές, των όρων κατοικίας και απασχόλησής τους, υπό τον έλεγχο ιδιωτών (δασικοί ανάδοχοι).
Από τα παραπάνω προκύπτει η κομβικότητα του πολιτικού ρόλου του υπουργείου για την εμπέδωση ενός καθεστώτος έκτακτης ανάγκης υπό το πρόσχημα της «πολιτικής προστασίας».
Σημάδια πολυοργανικής κρίσης
Η κρίση του συστήματος είναι πολυοργανική δηλαδή αφορά την επί μακρά χρονική περίοδο συσσώρευση δυσμενών όρων για την αναπαραγωγή όλων των πλευρών της κοινωνικής ζωής και εκδηλώνεται σε παγκόσμια κλίμακα. Μιλώντας ειδικότερα για την ελληνική εκδήλωσή της, το φετινό δύσκολο καλοκαίρι προσθέτει νέα ποιοτικά χαρακτηριστικά στην εξέλιξή της, συνδυάζοντας το κάψιμο τεράστιων περιοχών της χώρας ως εφαλτήριο για την επιβολή «εμπρηστικών» πολιτικών εμπορευματοποίησης του χώρου και της ενέργειας (χωροθέτηση αιολικών, ηλιακών κ.λπ.), με έναν τρόπο διαχείρισης της πανδημίας που γίνεται πλέον ευρύτερα ορατό ότι έχει σαν προτεραιότητα την εμπορευματοποίηση της υγείας, τη συγκεκριμένη χρήση του μαζικού υποχρεωτικού εμβολιασμού για το άνοιγμα του δρόμου λήψης «υγειονομικής αιτιολόγησης» μέτρων για την πειθάρχηση της κοινωνικής πλειοψηφίας και την επιβολή κοινωνικών αποκλεισμών κ.λπ.
Στον άλλο πόλο, διευρύνεται η κοινωνική δυσφορία και ο βαθύς, υπόκωφος κλονισμός των αρμών εξασφάλισης της κοινωνικής συναίνεσης. Μέσα σε συνθήκες μεγάλης παθητικοποίησης, απουσίας μιας προοπτικής διεξόδου και μεγάλης έκθεσης της κοινωνίας στην επιρροή του ανορθολογισμού που παράγουν διαρκώς και διαχέουν οι πολιτικές των ελίτ.
Για όποιον θέλει να το δει γεννιέται μεγάλο πολιτικό κενό. Θα ήταν μάλιστα αρκετά απίθανο να μην εμφανιστούν σύντομα και οι συστημικοί «σωτήρες» που θα επιχειρήσουν την κάλυψή του.
Εμάς δύο πράγματα πρέπει να μας ορίζουν: Α) η προσπάθεια προσανατολισμού μας στις σημερινές συνθήκες, κινητοποιώντας το σημαντικό κεφάλαιο της γνώσης, των παθημάτων και των μαθημάτων, της εμπειρίας της ιδιαίτερης πολιτικής μας διαδρομής, Β) η σταθερή επιλογή μας να βρισκόμαστε και να συμβάλουμε με ουσιαστικό τρόπο εκεί που η κοινωνία πάει να αρθρώσει τις αντιστάσεις της απέναντι σ’ αυτό που πάει να εξελιχθεί σε έναν νέο τύπο «δικτατορίας των ελίτ» με όχημα την αντιμετώπιση των «φυσικών κινδύνων».
