Το 1997 γύριζα στα ελληνικά χωριά της Αζοφικής Θάλασσας, στη στέπα, στο έσχατο σημείο της Ευρώπης σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, αναζητώντας μουσικά συγκροτήματα για το Φεστιβάλ Ελλήνων της Διασποράς που θα πραγματοποιούσαμε στο Ηρώδειο. Παρ’ όλο που ήταν πολύ δύσκολο να διαλέξω γιατί κάθε χωριό από τα σαράντα είχε τουλάχιστον ένα καλό συγκρότημα, κατέληξα σε δύο που θα εκπροσωπούσαν τον Ελληνισμό της Ουκρανίας. Όταν το ανακοίνωσα στο συγκρότημα «Περνέσου Άστρου», δηλαδή «Πρωινό Άστρο» στην τοπική ελληνική διάλεκτο του χωριού Μικρό Γιανισόλ, ρώτησα τον επικεφαλής βιολιστή και τραγουδιστή, τι θα ήθελαν να δουν όταν θα βρεθούν για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Και ο Σίμος, τρακτορίστ, οδηγός τρακτέρ, χωρίς δισταγμό, σαν να το είχε ανέκαθεν στην πρώτη θέση του μυαλού του, μου είπε «θέλω να συναντήσουμε τον Μανώλη Γλέζο, τον ήρωα που κατέβασε τη ναζιστική σημαία από την Ακρόπολη»! Βούρκωσα, κι αυτοί, που είχαν όλοι στην οικογένειά τους νεκρούς, ανάπηρους, αιχμάλωτους ή αγνοούμενους από τον πελώριο αντιφασιστικό αγώνα, οι απλοί άνθρωποι που θεωρούσαν απολύτως λογικό το αίτημά τους, με κοιτούσαν με συμπάθεια αλλά απορημένοι. Χρειάστηκε λίγος ακόμα χρόνος κι άλλα ταξίδια, κι άλλες γνωριμίες και πολλές εκδηλώσεις, για να καταλάβω υπεράνω πάσης αμφιβολίας ότι ο Γλέζος ήταν για όλους ο κοινός μας ήρωας, ο δικός μας και ο δικός τους. Στο ίδιο χωριό, στην κορυφή του λόφου που δεσπόζει στη στέπα, βρίσκεται ένα τεράστιο μνημείο, φτιαγμένο από Έλληνα γλύπτη, στο οποίο αναγράφονται τα ονόματα των Ρωμιών και των άλλων κατοίκων του χωριού που σκοτώθηκαν πολεμώντας τους εισβολείς. Και τα παιδιά στο δημοτικό σχολείο που παίρνουν μέρος στη γιορτή της νίκης κάθε χρόνο στις 9 Μαΐου, απαγγέλουν, μεταξύ άλλων, ένα ποίημα πολύ δημοφιλές που υμνεί τον Μανώλη Γλέζο και τον Λάκη Σάντα.
Οι λαοί της Ελλάδας, της Ρωσίας και της Ουκρανίας έχουν κοινά βιώματα πολύ βαθιά, άφθαρτα στη μνήμη που οι περισσότεροι ευρωπαϊκοί λαοί δεν έχουν στην ίδια ένταση ή δεν τα απέκτησαν από την ίδια πλευρά των χαρακωμάτων. Γι’ αυτούς τους λαούς και για όσους εργαζόμενους και διανοούμενους στην Ευρώπη η πάλη κατά του φασισμού αποτελεί σταθμό στη διαμόρφωση του σύγχρονου κόσμου, ο Μανώλης Γλέζος είναι ο συνδετικός μας κρίκος. Ένιωσα ξανά αυτό το ρίγος πέρσι το καλοκαίρι στη Νότια Ρωσία, στην πόλη Γκελεντζίκ, την τελευταία μέρα που ετοιμαζόμουν να φύγω για την Κριμαία. Ο Ιβάν που με φιλοξενούσε στο σπίτι του, γεωλόγος στο επάγγελμα, μου έδωσε μια αλλόκοτη πέτρα, ένα σπάνιο ορυκτό πάνω στο οποίο ήταν αποτυπωμένα τα ίχνη ενός οργανισμού που είχε ζήσει πριν από χιλιάδες χρόνια. Αυτό, μου είπε, με πολύ σοβαρό ύφος και με μεγάλο σεβασμό, σε παρακαλώ να το δώσεις στον Μανώλη Γλέζο. Είναι από την καρδιά της ρώσικης γης που την έχουν ποτίσει με τον ιδρώτα και το αίμα τους οι λαοί της περιοχής, ανάμεσά τους και οι Έλληνες, γιατί απ’ αυτά τα εδάφη πέρασαν οι Γερμανοί σκορπώντας τον όλεθρο στο δρόμο για το Στάλινγκραντ. Είμαι σίγουρος ότι ο Γλέζος που αγαπάει τα πετρώματα θα νιώσει τους πιο μύχιους παλμούς από τα χώματα και τα παθήματά μας.
