Συνέντευξη στον Ερρίκο Φινάλη.
Συναντήσαμε τον πρέσβη της Κούβας, Luis Prado Garcia, με την ευκαιρία των σημαντικών αλλαγών που αποφάσισε το Κ.Κ. Κούβας στο τελευταίο του Συνέδριο. Του υποβάλαμε και ορισμένες ενδεχομένως όχι εύκολες ερωτήσεις, που όμως απασχολούν κάθε καλόπιστο φίλο αυτής της χώρας, η οποία δεκαετίες τώρα αποτελεί καρφί στο μάτι των ΗΠΑ. Όπως θα διαπιστώσετε, ο κ. Luis Prado Garcia είχε την καλοσύνη να απαντήσει χωρίς υπεκφυγές, και χωρίς να καταπιέσει το κουβανικό ταμπεραμέντο του! Πρόκειται για μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη, που δεν απαιτεί περαιτέρω σχολιασμό από την πλευρά μας.
Κύριε πρέσβη, τον προηγούμενο μήνα ολοκληρώθηκε το 6ο Συνέδριο του Κ.Κ. Κούβας, που υιοθέτησε σημαντικές αποφάσεις. Όμως, θα θέλαμε να ξεκινήσουμε με ένα γενικότερο ζήτημα: από τον αραβικό κόσμο ώς την Ευρώπη αναβλύζει σήμερα, ιδίως από τη νεολαία, ο πόθος για πραγματική δημοκρατία. Γνωρίζουμε ότι η πορεία προς μια σοσιαλιστική κοινωνία προσπαθεί να δημιουργήσει τις απαραίτητες υλικές προϋποθέσεις γι’ αυτό. Νομίζετε ότι αφορά και την Κούβα ένα τέτοιο αίτημα;
Καλή ερώτηση! Μου δίνετε την ευκαιρία να πω ότι η Κούβα συνεχίζει να αναπτύσσει τη δική της δημοκρατία – όχι αναγκαστικά την ίδια μ’ αυτή που εφαρμόζεται αλλού. Νομίζω, μάλιστα, ότι δίνουμε τους τελευταίους μήνες ένα από τα καλύτερα παραδείγματα δημοκρατίας. Όπως είπατε, τον Απρίλιο πραγματοποιήθηκε το 6ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος, που στην πραγματικότητα ήταν συνέδριο του λαού. Το Νοέμβρη της περασμένης χρονιάς δημοσιεύθηκε το κείμενο του προτεινόμενου σχεδίου μεταρρύθμισης. Στη συζήτηση, τους επόμενους μήνες, πήραν μέρος πάνω από 8 εκατομμύρια! Δηλαδή όχι μόνο οι οργανωμένοι στο Κόμμα, αλλά όλοι οι πολίτες είχαν την ευκαιρία και το δικαίωμα να συμμετέχουν ενεργά στη συζήτηση. Και το έκαναν! Να σας πω μερικά στατιστικά στοιχεία, αν και δεν μπορούν να αποδώσουν τον πλούτο της ουσιαστικής συμμετοχής: Συγκεντρώθηκαν περισσότερες από 200 χιλιάδες προτάσεις τροποποίησης. Προτάσεις που, σημειωτέον, οποιοσδήποτε απλός πολίτης μπορούσε να κάνει και ατομικά, δίχως την υποστήριξη κάποιας θεσμικής οργάνωσης. Όλες αυτές ελήφθησαν υπ’ όψιν στη διαμόρφωση του τελικού κειμένου, που ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο. Το 86% των τροποποιήσεων συμπεριλήφθηκαν στο σχέδιο απόφασης. Το υπόλοιπο 14% κρατήθηκε για να συζητηθεί αργότερα. Πιστεύω πως αυτή η διαδικασία είναι μια αληθινή έκφραση εξουσίας του λαού. Αυτό δεν σημαίνει, άλλωστε, ο ελληνικής προέλευσης όρος «δημοκρατία»; Μπορώ, λοιπόν, να πω ότι η Κούβα είναι μια δημοκρατική χώρα, όπου ο λαός παίρνει τις αποφάσεις, δίχως εξωτερικές παρεμβάσεις. Αυτά σε ό,τι έχει να κάνει με την ερώτηση περί δημοκρατίας, η οποία δεν είναι μόνο να πηγαίνεις να ψηφίζεις κάθε πέντε χρόνια – που και αυτό γίνεται στην Κούβα…
Πράγματι, δημοκρατία δεν είναι μόνο αυτό, το να ψηφίζεις κάθε τόσο, αλλά επιτρέψτε μου να κάνω το δικηγόρο του διαβόλου…
Ακούστε παρακαλώ! Πραγματική δημοκρατία είναι να συμμετέχει ο λαός στις αποφάσεις που παίρνει η κυβέρνηση. Νομίζετε ότι θα γινόταν πραγματικότητα στη χώρα μας το σοσιαλιστικό σύστημα, θα είχε καταφέρει να κρατηθεί μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης στις αρχές του ’90 και στις τόσο δύσκολες οικονομικές συνθήκες που ζήσαμε μετά, θα άντεχε τις ολοένα και πιο ισχυρές πιέσεις από τις ΗΠΑ, και μάλιστα σήμερα εν μέσω παγκόσμιας κρίσης, αν δεν υπήρχε μια σφιχτή ενότητα ανάμεσα στο λαό και την ηγεσία της χώρας; Αν ο λαός δεν ένιωθε ότι συμμετέχει ενεργητικά στις αποφάσεις που παίρνονται; Γι’ αυτό αντέχουμε όλα αυτά τα δύσκολα χρόνια. Και την παγκόσμια κρίση την αντιμετωπίζουμε με τρόπο διαφορετικό απ’ ό,τι αλλού: δεν επιτρέπουμε κάποιοι να πεινούν και να στερούνται τα πιο βασικά κοινωνικά αγαθά, κι άλλοι να τρώνε με χρυσά κουτάλια.
Ήσασταν σαφής! Ας πάμε τώρα στις αποφάσεις του Συνεδρίου: σηματοδοτούν μια ακόμα καμπή, σαν αυτές που είχε πάμπολλες στην πορεία της η κουβανική επανάσταση; Ή μιλάμε για πιο δομική, πιο βαθιά αλλαγή;
Πρόκειται για πολύ σημαντικές αποφάσεις, που σηματοδοτούν μια ουσιαστική αλλαγή στο πώς βλέπουμε τη λειτουργία της οικονομίας αλλά, προσοχή! Όχι μια αλλαγή στο σύστημα της οικονομίας, αυτό καθαυτό. Μιλάμε για επικαιροποίηση του σοσιαλιστικού συστήματος, για σειρά αλλαγών με σκοπό να ενδυναμωθεί, παίρνοντας υπ’ όψιν τις σημερινές παγκόσμιες συνθήκες. Δεν πρόκειται για αλλαγή του συστήματος: η οικονομία συνεχίζει να είναι σοσιαλιστική, με το κράτος κάτοχο των κύριων μέσων παραγωγής κ.λπ. Όμως δημιουργούνται νέες μορφές λειτουργίας της οικονομίας.
Και η Κίνα κάνει κάτι τέτοιο. Λαμβάνετε υπ’ όψιν σας την κινέζικη εμπειρία; Πώς οριοθετείστε σε σχέση μ’ αυτήν;
Σαφώς παίρνουμε υπόψη τι έγινε σε άλλες χώρες, και η Κίνα είναι μία από αυτές, και τι συμβαίνει σήμερα στον κόσμο, ώστε να φτάσουμε σε αυτό που ονομάζουμε επικαιροποίηση. Αλλά πάντα στα μέτρα της Κούβας! Διότι οι δικές μας συνθήκες σε σχέση με την Κίνα, π.χ., είναι διαμετρικά αντίθετες: σ’ εμάς το 80% του πληθυσμού ζει στην πόλη και το 20% στην ύπαιθρο, ενώ στην Κίνα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Εμείς έχουμε τα δικά μας προβλήματα, όπως ότι μεγάλες εκτάσεις, 2 εκατομμύρια εκτάρια, ανήκουν στο κράτος, μένουν όμως ακαλλιέργητες. Αποφασίσαμε ότι θα συνεχίσουν να αποτελούν κρατική ιδιοκτησία, αλλά θα τις παραχωρούμε δωρεάν σε ανθρώπους που θέλουν να τις καλλιεργήσουν, και η παραγωγή θα τους ανήκει. Φυσικά παραμένει στη δικαιοδοσία του κράτους να ανακαλέσει μια τέτοια παραχώρηση.
Κύριε πρέσβη, μιλήσατε πριν για τα προβλήματα που σας δημιούργησε η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Μια ερμηνεία γι’ αυτήν αναφέρεται στη σταδιακή διαμόρφωση μιας κοινωνικοοικονομικής τάξης ή στρωμάτων, που είχαν πλέον κίνητρο να απαλλαγούν από το σοσιαλισμό. Δεν φοβάστε ότι μπορεί σιγά-σιγά να αντιμετωπίσετε μια ανάλογη κατάσταση στην Κούβα; Ή η επικαιροποίηση συνιστά μια σχεδιασμένη «υποχώρηση», ώστε να αντιμετωπιστούν οι σημερινές μη ευνοϊκές συνθήκες;
Με μια έννοια, η Κούβα ήταν πάντα πιο μπροστά από αυτό που της αντιστοιχούσε. Κάποια στιγμή, το κράτος έλεγχε το 100% της οικονομίας. Θέλουμε να κρατήσουμε αυτό το 100%, αλλά στους βασικούς τομείς. Θεωρούμε ότι αυτό είναι ορθό με βάση τις δεδομένες όχι ομαλές συνθήκες, με την πολύπλευρη διεθνή κρίση να δίνει τον τόνο. Είναι αλήθεια ότι σήμερα η Κούβα δεν είναι όπως πριν δεκαετίες, όταν υπήρχαν ελάχιστες κοινωνικές διαφοροποιήσεις. Τώρα υπάρχουν διαφορές στους μισθούς, ανάλογα με τον κλάδο – αλλά όχι τόσο μεγάλες όσο σε άλλες χώρες. Καταφέραμε να μην ανοίξει η κοινωνική ψαλίδα με το δραματικό τρόπο που συμβαίνει αλλού, και θα το διαφυλάξουμε. Το Συνέδριο αποφάσισε ότι δεν θα επιτρέψουμε την ιδιωτική συσσώρευση πλούτου. Επιπλέον, αποφάσισε ιδιαίτερη παρέμβαση στον ιδιωτικό τομέα από τα συνδικάτα, που δεν θα επιτρέψουν την εκμετάλλευση των εργαζόμενων. Με δυο λόγια, γνωρίζουμε ότι υπάρχουν ανισότητες, αλλά παίρνουμε τα μέτρα μας για να τις αντιμετωπίσουμε. Στόχος μας είναι και ο τελευταίος Κουβανός να ζει αξιοπρεπή ζωή με ένα μισθό, να έχει ικανοποιητική στέγη, διατροφή, περίθαλψη, μόρφωση, ψυχαγωγία… Επιπλέον, να εξασφαλίσουμε τη διατροφική αυτάρκεια της χώρας, ελαχιστοποιώντας τις εισαγωγές και επιδοτώντας την παραγωγή βασικών αγαθών. Πήραμε ιστορικές αποφάσεις που αλλάζουν τη λειτουργία του συστήματος. Το Συνέδριο έθεσε αντιλήψεις, όρισε κατευθύνσεις. Τα πάντα όμως θα κριθούν από το πώς θα εφαρμοστούν. Θα φτάσουμε στο σημείο να εκμεταλλεύομαι εργαζόμενους και να μπορώ να αγοράσω 20 σπίτια και 20 αυτοκίνητα; Δεν νομίζω ότι ο λαός της Κούβας θα επιτρέψει μια τέτοια εφαρμογή!
Υπάρχουν όμως ήδη περιπτώσεις ανώτατων στελεχών που πλουτίζουν παράνομα. Διαβάσαμε για την πρόσφατη δίκη του πρώην υπουργού Τροφίμων…
Αλήθεια είναι. Ο άνθρωπος αυτός καταχράστηκε την εμπιστοσύνη μας. Αλλά συνελήφθη, καταδικάστηκε σε 15ετή κάθειρξη. Θα ήταν υπερφίαλο να πω ότι η διαφθορά και το προσωπικό συμφέρον έχουν εξαλειφθεί στην κοινωνία μας. Ναι, υπάρχει διαφθορά ακόμη και στην Κούβα. Είναι όμως ένα σοβαρό παράπτωμα, που δεν κουκουλώνεται και τιμωρείται αυστηρά.
Ας μιλήσουμε λίγο και για την ευρύτερη γειτονιά σας: Πώς εκτιμάτε την ανάπτυξη των συνεργασιών των χωρών της Λατινικής Αμερικής;
Εδώ και χρόνια εξελίσσεται μια θετική διαδικασία. Στη Βενεζουέλα, τη Βολιβία, το Εκουαδόρ και αλλού βρίσκονται στην εξουσία κυβερνήσεις που εργάζονται υπέρ των λαϊκών συμφερόντων. Με τον Τσάβες, με τον Μοράλες κ.λπ. έσπασε η αντιδραστική μονοτονία δεκαετιών! Αυτές οι αμοιβαία επωφελείς συνεργασίες αποτελούν σημαντικό στήριγμα για τη σοσιαλιστική Κούβα. Η ALBA (Μπολιβαριανή Συμμαχία για τις Αμερικές) συσπειρώνει τις πιο προοδευτικές χώρες της Λατινικής Αμερικής, και σαν οικονομική ολοκλήρωση λειτουργεί ευνοϊκά και αλληλέγγυα για κάθε μέλος της, όση αντίδραση κι αν συναντά από την πλευρά των ΗΠΑ που επιχειρούν να τη διαλύσουν. Δείτε για παράδειγμα το πραξικόπημα στην Ονδούρα…
Μια τελευταία ερώτηση, για να κλείσουμε αυτή τη συνέντευξη όπως την ξεκινήσαμε, με πιο γενικά θέματα: Πώς καταλαβαίνετε εσείς το «σοσιαλισμό του 21ου αιώνα»;
Για μένα, ο όρος αυτός είναι απόρροια των μέχρι σήμερα εμπειριών, των πιο διαφορετικών προσπαθειών, που ξεκίνησαν τον προηγούμενο αιώνα με όραμα την οικοδόμηση μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας. Σήμερα κατανοούμε ότι δεν θα ακολουθήσουμε απαραίτητα όλοι τον ίδιο δρόμο για να φτάσουμε στο σοσιαλισμό. Κάθε χώρα μπορεί να προσπαθήσει με το δικό της τρόπο. Ο στόχος είναι κοινός, αλλά ο δρόμος δεν είναι μοναδικός.
(*) Τη μετάφραση της συνέντευξης έκανε η Φραντζέσκα Παπαϊωάννου.
