Επιμέλεια: Βάννα Σφακιανάκη
Τον Οκτώβριο του 2023 γράφαμε για την ηλεκτρική διασύνδεση Ισραήλ – Κύπρος – Ελλάδα, μέσω Κρήτης: Τον Απρίλιο του 2022 έγινε μια από τις πολλές τριμερείς Συνόδους των υπουργών Ενέργειας Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ. Σύμφωνα με ανακοίνωση του ΥΠΕΝ οι τρεις υπουργοί συζήτησαν –μεταξύ άλλων– για το «εμβληματικό έργο» EuroAsia Interconnector, την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ. Όπως σχολιάστηκε τότε στο energypress, «είναι η πρώτη φορά σε υπουργική συνάντηση των υπουργών Ενέργειας των τριών χωρών κατά την οποία θα συμμετέχουν και εταιρείες. [1] Πράγματι, το συνολικό έργο της διασύνδεσης είχε προωθήσει, ως «έργο κοινού ενδιαφέροντος», ιδιωτική κυπριακή εταιρεία και όχι η κυπριακή Κυβέρνηση. Ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ) εκτελούσε ήδη το τμήμα Κρήτη-Αττική κι αυτό εν μέσω πολλών αντιδράσεων και διαπραγματεύσεων μεταξύ της κυπριακής ιδιωτικής εταιρείας, των Ευρωπαϊκών και Ελληνικών Αρχών και, βέβαια, τον ΑΔΜΗΕ, που κατέληξε θετικά για την ελληνική πλευρά.
Στη συνέχεια ο ΑΔΜΗΕ ανέλαβε συνολικά ως project promoter την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδα – Κύπρος – Ισραήλ, μετά από συμφωνία με την ιδιωτική εταιρεία EuroAsia Interconnector [2] και η διασύνδεση μπήκε σε φάση κατασκευής με φορέα υλοποίησης την εταιρεία ειδικού σκοπού, θυγατρική του ΑΔΜΗΕ, με την επωνυμία Great Sea Interconnector. [3]
Ποιος πληρώνει;
Με την αρχική συμφωνία των ρυθμιστικών αρχών ΡΑΕΚ και ΡΑΕ (2017) το κόστος για τη διασύνδεση Κύπρου – Κρήτης υπολογίστηκε στα 1.57 δισ. ευρώ, ενώ είχαν διασφαλισθεί ευρωπαϊκοί πόροι ύψους 657 εκατ. ευρώ, μέσω του προγράμματος «Ενώνοντας την Ευρώπη» (Connecting Europe Facility).
Το υπόλοιπο θα αποπλήρωναν οι καταναλωτές, κατά 63% στην Κύπρο και κατά 37% στην Ελλάδα, καθώς κρίθηκε πως το έργο εξυπηρετεί κατά κύριο λόγο το κυπριακό ηλεκτρικό σύστημα, αίροντας την απομόνωσή του, αυξάνοντας την ασφάλεια και την ευστάθεια του και επιτρέποντας την ανάπτυξη πολύ περισσότερης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το 2023 η απόφαση επικαιροποιήθηκε και το κόστος κατασκευής αναθεωρήθηκε από 1.57 εκατ. στα 1.94 δισ. ευρώ.
Τον Φεβρουάριο του 2024 το Υπουργικό Συμβούλιο της Κύπρου, επιβεβαίωσε μεν την πρόθεση της Κυπριακής Δημοκρατίας να συμμετάσχει στην εταιρεία κατασκευής του έργου με 100 εκατ. ευρώ, αλλά υπό την προϋπόθεση να γίνει μελέτη κόστους – οφέλους που θα αξιολογηθεί από τις ρυθμιστικές αρχές ΡΑΕΚ και ΡΑΕ και, ενδεχομένως, να ληφθεί νέα απόφαση, για τον επιμερισμό του κόστους μεταξύ των καταναλωτών των δύο χωρών. [4] Αυτό αποτελεί, από τότε, σημείο έντονης τριβής, όπως επίσης και η απόφαση της Ρυθμιστικής Αρχής της Κύπρου (ΡΑΕΚ) να απορρίψει το αίτημα του ΑΔΜΗΕ για επιβολή καταβολής τελών χρήσης στους καταναλωτές από την κατασκευή (αρχές 2025) και όχι από την λειτουργία του έργου όπως ζητά η ΡΑΕΚ. [4]
Εξαγωγές ή εισαγωγές ενέργειας;
Σύμφωνα με το ίδιο παραπάνω άρθρο «Αυτό που καθιστά για την κυπριακή πλευρά αναγκαία τη νέα μελέτη και πιθανόν τον νέο καταμερισμό κόστους είναι, σύμφωνα με πληροφορίες του «Φ», η έντονη άποψη πολλών παραγόντων της ενέργειας, στην Κύπρο αλλά και στην Ελλάδα, ότι από τη διασύνδεση τα οφέλη για τους παραγωγούς (πλεονάζουσας) πράσινης ενέργειας στην Ελλάδα και ευρύτερα για το ηλεκτρικό σύστημα της χώρας θα είναι μεγαλύτερα -ή τουλάχιστον στο ίδιο επίπεδο- με τα οφέλη για τους παραγωγούς στην Κύπρο και την τοπική οικονομία, καθώς θα μπορούν να προσδοκούν σε εξαγωγές ενέργειας στην Κύπρο, αλλά αργότερα ίσως και προς Ισραήλ. Συνεπώς, οι θιασώτες αυτής της εκτίμησης κρίνουν πως δεν συντρέχουν σήμερα οι λόγοι που οδήγησαν, το 2017, στην απόφαση η αποπληρωμή του κεφαλαιουχικού κόστους να γίνει κατά 63% από τους Κύπριους καταναλωτές και κατά 37% από τους καταναλωτές στην Ελλάδα, καθώς τότε υπήρχε η εντύπωση πως το καλώδιο θα ήταν κυρίως εξαγωγικό από Κύπρο προς το ευρωπαϊκό δίκτυο.». [5]
Στην Κύπρο τίθενται κρίσιμα ερωτήματα
Ωστόσο, στη δημόσια συζήτηση που γίνεται στην Κύπρο τίθενται και άλλα πολύ σοβαρά ερωτήματα, όπως το ζήτημα της ενεργειακής εξάρτησης της Κύπρου από την Ελλάδα. «Το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης – Κύπρου ξεκίνησε ως μια φιλόδοξη ιδέα, υπό την ονομασία EuroAsia Interconnector, με στόχο την άρση της ενεργειακής απομόνωσης της Κύπρου. Κι εδώ είναι που μπαίνει το πρώτο ερώτημα: άρση απομόνωσης ή ενεργειακή εξάρτηση;
Με την ενέργεια να αποτελεί για κάθε χώρα ένα ζήτημα που αγγίζει την ίδια την εθνική ασφάλεια, με τις επιπτώσεις που είδαμε πρόσφατα στη γερμανική οικονομία μετά τη διακοπή του φυσικού αερίου από τη Ρωσία λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, το να εξαρτάται μια χώρα ενεργειακά -ανεξαρτήτως των όποιων δεσμών- από μια άλλη χώρα, είναι όντως η βέλτιστη λύση;».
Επίσης εκφράζεται και η ανησυχία για το ότι «το έργο που προτείνει μετ’ επιτάσεως ο ΑΔΜΗΕ, στηρίζει το ενεργειακό μέλλον της Κύπρου σε ένα καλώδιο που θα περνά μέσα από την παράνομα καθορισθείσα ΑΟΖ της Τουρκίας με τη Λιβύη. Κι αυτό, την ώρα που έχουμε ζήσει πρόσφατα την Τουρκία να παρενοχλεί και να διώχνει πλοία ερευνών στην κυπριακή ΑΟΖ.».
Μεγάλη επιφυλακτικότητα και δυσαρέσκεια εκφράζεται και για τον ΑΔΜΗΕ: «Επιπλέον, η προσπάθεια του ΑΔΜΗΕ να εξασφαλίσει τα όσα ζητά, συνοδεύεται κυρίως από απόκρυψη στοιχείων, διαστρέβλωση δεδομένων, τελεσίγραφα και άσκηση πιέσεων προς κάθε κατεύθυνση και κυρίως προς τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας Κύπρου, πιέσεις που φτάνουν μέχρι και τα όρια του εκβιασμού, αλλά και της απροκάλυπτης παρέμβασης στο εσωτερικό μιας άλλης χώρας.». [6]
Παραπομπές
1) Για την ηλεκτρική διασύνδεση EuroAsia Interconnector, edromos.gr
2) Ο ΑΔΜΗΕ αναλαμβάνει την Ηλεκτρική Διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, admie.gr/
3) Μανουσάκης: Μπαίνουμε στη φάση κατασκευής της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ – Ιδρύθηκε η εταιρεία Great Sea Interconnector, που θα υλοποιήσει το έργο, energypress.gr
4) Η με αριθμό 22/2023 απόφαση της ΡΑΕΚ, cera.org.cy
5) Νέα εμπλοκή για τον Great Sea Interconnector στην Κύπρο – Η Λευκωσία ζητά νέα μελέτη κόστους – οφέλους, energypress.gr
6) Great Sea Interconnector: Τα οφέλη στον ΑΔΜΗΕ και το βάρος στους καταναλωτές, philenews.com
