Τα σκάνδαλα της Διοίκησης, οι αναδιατάξεις στην αντιμετώπιση της εξάρτησης, και η Αριστερά το χαβά της. Του Νίκου Λάιου
Κοιτάζοντας πίσω απ’ την α-πολιτική κατασκευή μιας «βεντέτας δύο κυριών» (υφυπουργός Υγείας και τέως, πλέον, πρόεδρος ΟΚΑΝΑ), μπορούμε να συγκρατήσουμε δεδομένα και να επιχειρήσουμε πολιτικές αναγνώσεις των εξελίξεων στην αντιμετώπιση της εξάρτησης.
Η καλή, η κακή και οι άσχημοι
Οι πολιτικές της τελευταίας τετραετίας ασκούνται από ένα μπλοκ δυνάμεων, με μίνιμουμ κοινό στόχο την εφαρμογή των συμφωνημένων μεταξύ ντόπιων και ξένων ελίτ – άσχετα με τους μύθους που το πολιτικό προσωπικό αναπαράγει για να «δικαιολογήσει», στα υποζύγια αλλά και στον εαυτό του, αυτό το κοινωνιοκτόνο έργο. Με τέτοιους όρους, πολιτικού σκοπού και αποτελεσματικότητας, μπορεί να εξηγηθεί το γεγονός ότι η τέως πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ έμεινε στη θέση της τριάμισι χρόνια εφαρμογής μνημονίων, ενώ την ίδια περίοδο εναλλάχτηκαν πέντε υπουργοί Υγείας.
Η ενότητα αυτού του μπλοκ χτίζεται με εσωτερικές αντιθέσεις, που κάποιες φορές οδηγούν σε ρηγματώσεις. Ειδικά σ’ ένα πολιτικό σύστημα βρισκόμενο σε προχωρημένη σήψη, με τα στελέχη του να προσπαθούν να κρατηθούν στην εξουσία με κάθε μέσο, η διαπλοκή και η διαφθορά γλεντάνε. Και γύρω από τις πολιτικά διορισμένες διοικήσεις του ΟΚΑΝΑ έχει διαχρονικά δομηθεί ένα δίκτυο συμφερόντων: φαρμακοβιομηχανίες, εταιρίες ιατρικού εξοπλισμού, κομματικές πελατείες, ακαδημαϊκοί κύκλοι, δημοσιογράφοι κ.ά. Η ισορροπία αυτού του πλέγματος εξασφαλίζεται σε πολιτική συνεννόηση με τις ηγεσίες του υπουργείου Υγείας. Αν οι όροι της συνεννόησης διαταραχθούν σοβαρά –για λόγους οικονομικούς ή πολιτικούς– τότε χρειάζεται και σοβαρή αναδιάταξη σαν απάντηση, σε αναζήτηση νέας ισορροπίας. Σε τέτοιες φάσεις αναζητούνται «τεκμήρια ενοχής» και οι διοικήσεις του «συστήματος ΟΚΑΝΑ» έχουν διαχρονικά λερωμένες τις φωλιές τους.
Τρεις υπήρξαν οι ορατοί άξονες της αντιπαράθεσης μεταξύ ηγεσίας υπουργείου Υγείας και διοίκησης ΟΚΑΝΑ, τις τελευταίες μέρες. Το νόμιμο των παραγγελιών βουπρενορφίνης (υποκατάστατο ηρωίνης), η σύμβαση δανεισμού μεταξύ ΚΕΕΛΠΝΟ και ΟΚΑΝΑ (υπογράφηκε στις 17/05/2011 αποκλειστικά για την υποστήριξη 24 μονάδων χορήγησης υποκαταστάτων), τα χρήματα που το υπουργείο Υγείας καταβάλλει στον ΟΚΑΝΑ αποκλειστικά για τις ανάγκες των Κέντρων Πρόληψης και δεν αποδίδονται σε αυτά.
Δεν είναι σίγουρο τι συμβαίνει με τη βουπρενορφίνη. Είναι, αντιθέτως, σίγουρο ότι η σύμβαση ΚΕΕΛΠΝΟ-ΟΚΑΝΑ καταγγέλθηκε από το ΚΕΕΛΠΝΟ στις 18/05/2012 με την αιτιολόγηση ότι μέρος των χρημάτων της πρώτης δόσης του δανείου (10,2 εκ. ευρώ) δεν χρησιμοποιήθηκαν από τη Διοίκηση του ΟΚΑΝΑ σύμφωνα με τους όρους της σύμβασης. Είναι επίσης σίγουρο ότι η διοίκηση του ΟΚΑΝΑ δεν αποδίδει όλα τα χρήματα του υπουργείου Υγείας για τα Κέντρα Πρόληψης, αφού η ίδια η διοίκηση το παραδέχθηκε (ανακοίνωσή της, 17/12/2013). Η μη απόδοση χρημάτων στα Κέντρα Πρόληψης είναι πράξη παράνομη, αφού αυτά αφενός είναι αποκλειστικοί αποδέκτες ονοματισμένων επιχορηγήσεων, αφετέρου δεν είναι δομές του ΟΚΑΝΑ, άρα δεν στέκει το «επιχείρημα» της διοίκησης ΟΚΑΝΑ για «εσωτερικό δανεισμό». Αν οι ηγεσίες του υπουργείου Υγείας ήταν ενήμερες για την παρανομία, δεν παραγράφονται οι ευθύνες της διοίκησης ΟΚΑΝΑ, παρά προστίθενται στο παζλ του σκανδάλου οι ευθύνες υπουργών.
Στο βάθος διάλυση
Η αντιπαράθεση ηγεσίας υπουργείου Υγείας και Διοίκησης ΟΚΑΝΑ είναι ένα ηχηρό επεισόδιο στη μακρά κίνηση αναδιάταξης στην αντιμετώπιση της εξάρτησης. Δεν είναι σίγουρο αν προϋπήρχε ακριβής σχεδιασμός ή αν οι εξελίξεις «δίνουν ιδέες», ανοίγουν δρόμους εξειδίκευσης γενικών στοχεύσεων. Δεν είναι, ακόμη, σίγουρο αν το επόμενο επεισόδιο θα διαδραματιστεί με όρους ανακύκλωσης πολιτικού προσωπικού (πολιτικός διορισμός νέου Προέδρου ΟΚΑΝΑ), με μια θεαματική κίνηση-τομή (διάλυση ΟΚΑΝΑ, ένταξη στο ΕΣΥ, συγχώνευση με άλλον οργανισμό, απολύσεις), με έναν συνδυασμό όλων αυτών ή με το πρώτο ουσιαστικό χτύπημα να καταφέρεται ενάντια σε άλλη δομή.
Το σίγουρο είναι ότι μέσα σε έναν χρόνο, 18 Άνω, ΚΕΘΕΑ και ΟΚΑΝΑ άλλαξαν ηγεσίες (σιωπηρά ή φασαριόζικα, διαταράσσοντας πάντως εσωτερικές και εξωτερικές ισορροπίες), όπως επίσης ότι ο ν. 4139/2013 δημιουργεί θεσμικό πλαίσιο για τη λειτουργία ιδιωτών σε όλο το φάσμα της αντιμετώπισης της εξάρτησης (πρόληψη-θεραπεία-επανένταξη). Η υποχρηματοδότηση όλων των δομών, η διαρροή προσωπικού τους που δεν αντέχει τις σκληρές πιέσεις και δεν αναπληρώνεται, η εισαγωγή εδώ και καιρό «ευέλικτων σχέσεων εργασίας», οι πρόσφατες αναγγελίες διαθεσιμότητας στο ΨΝΑ (εκεί υπάγεται το 18 Άνω) που «πάγωσαν» προσωρινά, η μεθοδική συλλογή δεδομένων από το υπουργείο Υγείας και η αναγγελία αξιολόγησης του ΚΕΘΕΑ με ενσωματωμένο σενάριο ιδιωτικοποίησης υπηρεσιών του – όλα αυτά προοιωνίζονται αρνητικές εξελίξεις ούτως ή άλλως, με ή χωρίς απολύσεις προσωπικού. Το πρόσημο των εξελίξεων, άλλωστε, αφορά τόσο τους εργαζομένους όσο και την κοινωνία, που η ψυχική και σωματική υγεία των μελών της δοκιμάζεται.
Πολιτικά συμπεράσματα
Συμβαίνει και με άλλες διοικήσεις στην αντιμετώπιση της εξάρτησης, μα η διοίκηση του ΟΚΑΝΑ υπήρξε «πρωταθλήτρια» του ΠΑΣΟΚικού κοτζαμπασισμού που συμπυκνώνεται στο «να γελάω τον πασά, να γελάω και τους ραγιάδες». Φαίνεται πως κάποιος υπασπιστής του πασά μπούχτισε τις κοροϊδίες κι ανέλαβε να ξηλώσει έναν καλλικάντζαρο, που τον έπιασε με το δάχτυλο στο μέλι. Μια τέτοια εκδοχή είναι πολιτική και δεν πρέπει να υποβαθμίζεται. Η συγκυβέρνηση Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ έχει ισχνή κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Το ΠΑΣΟΚ, στις 20/12/2013, δεν παρέλειψε να εκδώσει ανακοίνωση «χλιαρή» μεν, στήριξης δε της παραιτηθείσας προέδρου του ΟΚΑΝΑ και «ιστορικού στελέχους» του. Άδ. Γεωργιάδης και Ευ. Βενιζέλος δεν έδωσαν δημόσιες παραστάσεις, παρ’ ότι ο πρώτος διψάει για τέτοιες, ενώ ο δεύτερος θα είχε να κερδίσει κατιτίς μπρος στον… κάβο με τα υποβρύχια. Τα «βιλαέτια» (κυβερνητικές θέσεις, περιλαμβανομένων Οργανισμών) είναι δύσκολο να ξαναμοιραστούν χωρίς να διαταραχθούν κι άλλο οι εύθραυστες ισορροπίες. Και σε όλους τους υπόκωφους τόνους εκπέμφθηκε τις μέρες αυτές, πως ο ΟΚΑΝΑ είναι βιλαέτι του ΠΑΣΟΚ και αναζητείται στέλεχός του για τη θέση του προέδρου.
Το πρόβλημα εδώ δεν είναι τόσο ότι υπάρχουν εργαζόμενοι που προσδοκούν τέτοιο καπάρο –ως «μη χείρον βέλτιστο»– ούτε ότι μ’ αυτό το «στοίχημα» θα παίξει το εναπομείναν «όλον ΠΑΣΟΚ» ως πυλώνας του «όλου μνημονιακού συστήματος». Μεγαλύτερο είναι το πρόβλημα ότι υπάρχει πλέριος πολιτικός χώρος για τέτοια παιχνιδάκια. Οι ευθύνες της Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ, ΑΝΤΑΡΣΥΑ) είναι τεράστιες, αφού χρόνια τώρα διαγωνίζονται στη διαστρέβλωση της σύνθετης πραγματικότητας, υπερτονίζοντας ή υποτιμώντας τη σημασία της μιας ή της άλλης παραμέτρου, του γενικού μόνο ή του μερικού μόνο, πάντα βέβαια σε τόνο «θα φάει η μύγα σίδερο»…
Αυτή η διαλεκτική φτώχεια δημιουργεί στο εσωτερικό της Αριστεράς έναν χαλαρό «χώρο εναρμόνισης» που, αντί να προάγει την προσωπική και συλλογική λευτεριά, αναπαράγει το σχήμα κοτζαμπάση-ραγιά. Αυτό δεν συμβαίνει για άλλον λόγο, πλην του ότι η Αριστερά αντί να βάλει ρότα προς τα μπρος, ανακρούει πρύμνα. Ναι, κόσμος θα πηδήσει στα πλεούμενα της Αριστεράς, αλλά με τέτοιους όρους για πού το βάλαμε;
Μόνο ένα πολιτικό ρεύμα διεξόδου του λαού και της χώρας, χωρίς ιδεοληψίες και κολπάκια, μπορεί να βάλει τα πλεούμενα κόντρα στον άνεμο. Μόνο αυτό θ’ απαντήσει σε «λουκέτα», απολύσεις, περαιτέρω χτύπημα εργασιακών σχέσεων, ιδιωτικοποιήσεις – και στις δομές αντιμετώπισης της εξάρτησης, που δεν βρίσκονται σε «μνημονιακό απυρόβλητο». Μόνο αυτό μπορεί να σαρώσει κάθε στραβό κι ανάποδο, κάθε σαπίλα απ’ τις δομές αντιμετώπισης της εξάρτησης. Αλλάζοντάς τις αποφασιστικά σε υπηρεσίες για την κοινωνία, με τη συμμετοχή της κοινωνίας – κάτι που βρίσκεται μακριά από αόριστες διακηρύξεις και πολύ συγκεκριμένες πρακτικές που ακολουθούνται απ’ την Αριστερά.
* Ο Νίκος Λάιος είναι
γενικός γραμματέας του Σωματείου των Εργαζομένων στα Κέντρα Πρόληψης
