Συνεχίζουμε στο σημερινό φύλλο, με την παρέμβαση του Μισέλ Λεβί, την παρουσίαση της συζήτησης Ευρωπαίων διανοούμενων με τον αντιπρόεδρο της Βολιβίας Άλβαρο Γκαρσία Λινέρα, που πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο στην έδρα του Γαλλικού Κ.Κ. στο Παρίσι. Στο επόμενο φύλλο θα δημοσιευθεί το τελευταίο μέρος αυτής της παρουσίασης, με αποσπάσματα της παρέμβασης του Πιερ Λοράν, προέδρου του Κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς, και των αντιδράσεων του Λινέρα στα όσα είπαν οι συνομιλητές του.
Ο Μισέλ Λεβί, Γάλλος κοινωνιολόγος και φιλόσοφος με βραζιλιάνικη καταγωγή (γεννήθηκε το 1938 στο Σάο Πάολο), διδάσκει σε πανεπιστήμια και έχει αναγορευθεί επίτιμος διευθυντής του περίφημου γαλλικού ιδρύματος CNRS (Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας). Στα περισσότερα έργα του ασχολείται με την ιστορική και κοινωνιολογική μελέτη της μαρξιστικής σκέψης. Στα πλαίσια αυτής της δουλειάς, έχει δημοσιεύσει δύο σπουδαίες θεματικές ανθολογίες, μία για το μαρξισμό και το εθνικό ζήτημα, και μία για το μαρξισμό στη Λατινική Αμερική. Είναι μέλος πολλών κοινωνικών κινημάτων και προοδευτικών ιδρυμάτων, όπως το ATTAC και το Fondation Copernic, ενώ διατηρεί στενές σχέσεις με το Νέο Αντικαπιταλιστικό Κόμμα στη Γαλλία, καθώς και με το βραζιλιάνικο κίνημα ακτημόνων MST.
Ο Λεβί ξεκινά την τοποθέτησή του δηλώνοντας ότι θέλει να ανιχνεύσει τα διδάγματα που μπορεί να εξάγει η Ευρώπη από τη βολιβιάνικη εμπειρία. Διευκρινίζει ότι δεν επιδιώκει «την εξιδανίκευση της διαδικασίας μετασχηματισμού που ξεκίνησε με την εκλογή του Έβο Μοράλες και του Άλβαρο Γκαρσία Λινέρα, η οποία έχει φυσικά τα προβλήματά της, τις αντιθέσεις της και τα όριά της». Ταυτόχρονα, υπογραμμίζει ότι «αυτή η διαδικασία επέτρεψε προχωρήματα που θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως παραδείγματα για εμάς εδώ στην Ευρώπη». Ακολουθούν εκτενή αποσπάσματα από την παρέμβασή του, που σφραγίζεται από αυτό που θεωρεί ως επείγουσα και τεράστια ανάγκη: το πάντρεμα της οικολογίας με το σοσιαλισμό.
Βολιβιανά μαθήματα
Η Βολιβία εκφράστηκε υπέρ του σοσιαλισμού του 21ου αιώνα ως ιστορικού ορίζοντα. Ενός σοσιαλισμού ο οποίος, όπως διευκρίνισε ο μεγάλος μαρξιστής διανοητής της Λατινικής Αμερικής Κάρλος Μαριατέγκι, «δεν πρέπει να είναι αντίγραφο άλλων εμπειριών, αλλά ηρωικό δημιούργημα των λαών και των ιθαγενών της ηπείρου». Την ίδια στιγμή στην Ευρώπη, τι επιχειρείται; Μια επιστροφή στον καπιταλισμό του 19ου αιώνα, χρησιμοποιώντας τις παλιές νεοφιλελεύθερες συνταγές που τάχα αντιμετωπίζουν την οικονομική κρίση: ιδιωτικοποιήσεις, απορρυθμίσεις, περικοπή μισθών και συντάξεων, μείωση των δαπανών για παιδεία και υγεία…
Επιπλέον, για τους Βολιβιάνους επαναστάτες είναι προφανές ότι το μέλλον πρέπει να είναι οικολογικό. Στην Ευρώπη, η κυρίαρχη οικολογία αποδέχεται τους κανόνες της καπιταλιστικής αγοράς. Η διαφορά μεταξύ των δύο αντιλήψεων ήταν πασιφανής στην Κοπεγχάγη το 2009: ενώ οι κυβερνήσεις της Ευρώπης και των ΗΠΑ αποφάσιζαν ότι είναι επείγον να… μην κάνουν τίποτα, εκατό χιλιάδες άνθρωποι διαδήλωναν στους δρόμους της δανέζικης πρωτεύουσας με το σύνθημα «Αλλάξτε το σύστημα, όχι το κλίμα». Όσοι συμμετείχαν σ’ εκείνη τη διαδήλωση δεν ξεχνούν ότι ο Έβο Μοράλες ήταν ο μοναδικός αρχηγός κράτους που συμμετείχε σ’ αυτή τη συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον ο οποίος εξέφρασε την αλληλεγγύη τους με τους διαδηλωτές. Ένα χρόνο αργότερα πραγματοποιήθηκε στην Κοτσαμπάμπα η Συνδιάσκεψη των Λαών ενάντια στην κλιματική αλλαγή και για την υπεράσπιση της Μητέρας Γης.
Για τους Βολιβιάνους επαναστάτες είναι ξεκάθαρο ότι αιτία της οικολογικής κρίσης είναι το καπιταλιστικό σύστημα. Το Σεπτέμβρη του 2007 ο Έβο Μοράλες διακήρυττε: «Ο κόσμος υποφέρει από έναν πυρετό ο οποίος προκαλείται από την κλιματική αλλαγή, και η ασθένεια είναι ο καπιταλιστικός τρόπος ανάπτυξης». Οι αντικαπιταλιστικές αποφάσεις της Συνδιάσκεψης των Λαών του 2010 ήταν στο ίδιο μήκος κύματος. Στην Ευρώπη όμως οι κυβερνήσεις ψάχνουν λύσεις περιορισμένες εντός του συστημικού πλαισίου, όπως η λεγόμενη «αγορά δικαιωμάτων μόλυνσης», που φυσικά δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα.
Η βολιβιάνικη κυβέρνηση έχει επιδείξει σεβασμό και προσοχή στα αιτήματα και τις διαμαρτυρίες των κοινωνικών κινημάτων, των εργαζομένων, των ιθαγενών και των οικολόγων – ακόμη κι όταν αντιτίθενται στις αποφάσεις της. Έδειξε ικανή να διορθώνει τα λάθη της με βάση αυτά τα αιτήματα. Αντίθετα στην Ευρώπη οι κυβερνήσεις, είτε δεξιές είτε κεντροαριστερές είτε συνασπισμοί αυτών των δύο δυνάμεων, δεν δείχνουν παρά περιφρόνηση για τις λαϊκές διαδηλώσεις ενάντια στα καταστροφικά μέτρα λιτότητας, τα τόσο χαρακτηριστικά του νεοφιλελευθερισμού. Αυτές τις διαδηλώσεις είτε τις αγνοούν επιδεικτικά είτε τις καταστέλλουν με χημικά.
Γίνεται προφανές ότι η κατάσταση της Αριστεράς στην Ευρώπη είναι πολύ διαφορετική από αυτή της βολιβιάνικης Αριστεράς. Αλλά υπάρχουν μερικά πράγματα που μπορούμε να μάθουμε από τους Βολιβιάνους συντρόφους μας:
- Η σημασία της ενότητας της αντισυστημικής Αριστεράς (διότι, όπως γνωρίζουμε, η σοσιαλφιλελεύθερη κεντροαριστερά είναι μέρος του συστήματος).
- Η ικανότητα σύνδεσης με τα κοινωνικά κινήματα, με σεβασμό στην αυτονομία τους και στον εξεγερσιακό ριζοσπαστισμό τους.
- Η απόρριψη των συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών και γενικότερα του νεοφιλελευθερισμού σε όλες τις μορφές του.
- Η βούληση αντίστασης στην κυρίαρχη ολιγαρχία, εκκινώντας από μια αντικαπιταλιστική προοπτική.
- Η κεντρικότητα του οικολογικού ζητήματος στα πλαίσια του σοσιαλιστικού προγράμματος.
- Η θέληση για αγώνα ενάντια στο φασισμό και το ρατσισμό, θανάσιμους εχθρούς του λαού και των εργαζόμενων.
- Η σπουδαιότητα, όπως το είπε ο Άλβαρο Γκαρσία Λινέρα, ενός ελπιδοφόρου ορίζοντα που για πολλούς, εδώ και δύο αιώνες, είναι ο κομμουνισμός.
Η οικοσοσιαλιστική εναλλακτική λύση
Η μεγάλη πρόκληση για τη ριζοσπαστική Αριστερά, στην Ευρώπη και στη Λατινική Αμερική, είναι να εντάξει το οικολογικό ζήτημα στη στρατηγική και στο πρόγραμμά της. Αυτό ακριβώς προτείνει ο οικοσοσιαλισμός, ένα πολιτικό ρεύμα που συγκροτήθηκε πάνω σε μια ουσιαστική επισήμανση: ότι δηλαδή η σωτηρία των οικολογικών ισορροπιών του πλανήτη, η διατήρηση ενός περιβάλλοντος ευνοϊκού για τα έμβια όντα (περιλαμβανομένων και ημών!), είναι ασύμβατη με την εκτατική και καταστροφική λογική του καπιταλιστικού συστήματος. Η επιδίωξη της «ανάπτυξης» υπό την αιγίδα του κεφαλαίου μας οδηγεί σύντομα (μέσα στις επόμενες δεκαετίες) σε μια δίχως προηγούμενο καταστροφή στην ιστορία της ανθρωπότητας: την υπερθέρμανση του πλανήτη. […]
Αυτοί που λαμβάνουν αποφάσεις για τον πλανήτη (δισεκατομμυριούχοι, μάνατζερ, τραπεζίτες, επενδυτές, υπουργοί, βουλευτές και λοιποί «ειδικοί») ωθούμενοι από τη μυωπική και ξεροκέφαλη λογική του συστήματος, εμμονικοί με τα δόγματα της ανάπτυξης και της επέκτασης, με τα «πρέπει» της διεκδίκησης μεριδίων των αγορών, της ανταγωνιστικότητας, των περιθωρίων κέρδους και της κερδοφορίας, μοιάζουν να εφαρμόζουν την αρχή του Λουδοβίκου του 15ου: «Μετά από εμένα, ο κατακλυσμός». […]
Τα μέτρα που έχουν ληφθεί ως τώρα από τις πλέον «φωτισμένες» καπιταλιστικές δυνάμεις αντιστοιχούν σε μια τρύπα στο νερό, καθώς αδυνατούν να αντιμετωπίσουν την πρόκληση της κλιματικής αλλαγής. Τα ίδια και χειρότερα ισχύουν για τις «τεχνολογικές λύσεις» τις οποίες προτιμούν ο Ομπάμα και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις: το ηλεκτρικό αυτοκίνητο, τα αγροκαύσιμα, τον «καθαρό άνθρακα» και βέβαια αυτή τη θαυμάσια, καθαρή και ασφαλή πυρηνική ενέργεια (έτσι μας έλεγαν πριν τη Φουκουσίμα…).
Όπως είχε προβλέψει ο Μαρξ στη «Γερμανική ιδεολογία», οι παραγωγικές δυνάμεις μετατρέπονται σταδιακά σε δυνάμεις καταστροφικές, προκαλώντας τον κίνδυνο της φυσικής εξάλειψης δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπινων υπάρξεων. Ποια είναι λοιπόν η εναλλακτική λύση; Η μετάνοια και ο ατομικός ασκητισμός, όπως μοιάζουν να συνιστούν τόσοι και τόσοι οικολόγοι; Η δραστική μείωση της κατανάλωσης;
Η κριτική του καταναλωτισμού, την οποία προωθούν οι αμφισβητίες της ανάπτυξης, είναι αναγκαία αλλά όχι αρκετή. Πρέπει να επιτεθούμε σ’ αυτόν καθαυτόν τον τρόπο παραγωγής. Μονάχα μια δημοκρατική συλλογική ευθύνη θα επέτρεπε ταυτόχρονα την ικανοποίηση των πραγματικών κοινωνικών αναγκών, τη μείωση του χρόνου εργασίας, την κατάργηση των άχρηστων και επιβλαβών διαδικασιών παραγωγής, την αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων από την ηλιακή ενέργεια και ούτω καθεξής. Επιλογή που προϋποθέτει βαθιές τομές στην καπιταλιστική ιδιοκτησία, ριζοσπαστική επέκταση του δημόσιου τομέα και των δωρεάν παροχών, με δυο λόγια ένα συνεκτικό οικοσοσιαλιστικό σχέδιο. […]
Μετάφραση-Επιμέλεια: Σοφία Χατζηλάμπρου, Ερρίκος Φινάλης
