Αφήνοντας κατά μέρος τις «κοκορομαχίες», τα επικοινωνιακά και τα πολιτικά παιχνίδια που παίζονται στις πλάτες των καταναλωτών, απευθυνθήκαμε σε έναν από τους πλέον ειδικούς να τοποθετηθεί επί του θέματος, τον καθηγητή του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Κώστα Φασσέα.
Ο κ. Φασσέας επισημαίνει τους κινδύνους που ελλοχεύουν για την υγεία μας από την κατανάλωση τροφίμων των οποίων έχει περάσει η ημερομηνία λήξης. Ο ίδιος καλεί τους καταναλωτές να μάθουν να διαβάζουν προσεκτικά τι αναγράφεται στις ετικέτες των τροφίμων και να προσέχουν «μήπως έχουν αλλαχτεί οι ημερομηνίες, κάτι που συμβαίνει τακτικά»! Παράλληλα, τονίζει ότι την ενημέρωση για θέματα διατροφής, έχει αναλάβει η διαφήμιση, με αποτέλεσμα την παραπληροφόρηση των καταναλωτών…
Πώς κρίνετε την απόφαση να επιτραπεί η πώληση τροφίμων των οποίων έχει περάσει η ημερομηνία λήξης;
Η ημερομηνία λήξης που αναφέρεται στα τρόφιμα, εδώ και πολλά χρόνια, είναι μια κατάκτηση των καταναλωτών μέσω των καταναλωτικών οργανώσεων σε συνεργασία με τον επιστημονικό κόσμο και οι ημερομηνίες λήξης δεν έχουν ορισθεί τυχαία, αλλά ύστερα από συγκεκριμένα πειράματα αλλά και εμπειρίες. Η αγορανομική διάταξη αναφέρεται στα λεγόμενα μη ευαλλοίωτα προϊόντα. Ο όρος όμως «μη ευαλλοίωτα» είναι πολύ σχετικός, εφόσον σχετίζεται και με τον τρόπο συντήρησης ή αποθήκευσης του προϊόντος. Αν πάρουμε για παράδειγμα τα όσπρια, τα οποία είναι «ζωντανά» όργανα φυτών, μπορούν κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες πράγματι να διατηρηθούν για μερικά χρόνια. Οι κατάλληλες όμως συνθήκες δεν επικρατούν απαραιτήτως σε μια αποθήκη ή ένα ντουλάπι της κουζίνας ή το ράφι ενός καταστήματος όπου το καλοκαίρι η θερμοκρασία μπορεί να φτάσει στους 40οC και η υγρασία το 20%, οπότε η αλλοίωση θα είναι πολύ πιο γρήγορη ακόμα και από την ημερομηνία λήξης των προϊόντων. Σε άλλα πάλι είδη όπως το αλεύρι η ημερομηνία λήξης έχει σχέση και με την εκκόλαψη των αβγών εντόμων ή και την ανάπτυξη μυκήτων από τα αβγά ή τα σπόρια που αναπόφευκτα υπάρχουν στο προϊόν.
Όλες οι νοικοκυρές έχουν δει τις τρυπούλες που ανοίγουν τα έντομα στις συσκευασίες ύστερα από περίπου ένα χρόνο αποθήκευσης. Σχετικά με προϊόντα όπως τα ζυμαρικά, και αυτά επηρεάζονται από τις συνθήκες συντήρησης και κυρίως από οξειδώσεις στις οποίες υπόκεινται. Οι κονσέρβες πάλι έχουν παρόμοια προβλήματα οξείδωσης όχι τόσο του ίδιου του τροφίμου αλλά της συσκευασίας εφόσον αυτή είναι μεταλλική και κάποια στιγμή θα οξειδωθεί, ενώ και στις κονσέρβες σημαντικό ρόλο παίζουν οι συνθήκες συντήρησης.
Το πρόβλημα είναι πολύ πολύπλοκο και δεν μπορούμε να το δούμε μόνο από την οικονομική του πλευρά.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από την κατανάλωση ληγμένων τροφίμων;
Οι κίνδυνοι από την κατανάλωση των λεγόμενων μη ευαλλοίωτων ληγμένων τροφίμων είναι διαφόρων κατηγοριών κι έχουν άμεση σχέση και με την ανθεκτικότητα των οργανισμών που τις καταναλώνουν. Οι αλλοιώσεις λόγω οξειδώσεων δεν έχουν επίπτωση στην υγεία του ανθρώπου αλλά μόνο στη γεύση και τη θρεπτικότητα, με εξαίρεση βέβαια την οξείδωση των κονσερβών. Οπότε, οξείδια των μετάλλων θα περάσουν στον οργανισμό με άγνωστες και συνήθως μακροπρόθεσμες συνέπειες.
Οι αλλοιώσεις όμως λόγω ανάπτυξης εντόμων ή μυκήτων θα έχουν σίγουρα άμεσα αποτελέσματα. Υπάρχουν βέβαια και οι πιθανές επιπτώσεις που μπορεί να έχει η επαφή πλαστικών συσκευασιών με τα τρόφιμα που έχουν μεν κριθεί ως κατάλληλα για τρόφιμα, άλλα όχι για πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα. Και εδώ οι επιπτώσεις δεν θα είναι άμεσες.
Μέχρι πρότινος ο Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ) είχε προέδρους επιστήμονες εξειδικευμένους στο χώρο των τροφίμων. Πώς κρίνετε το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια διευθύνεται από πολιτικό πρόσωπο (Γιάννης Μίχας, τέως νομάρχης /ναυπηγός);
Δεν είναι ο μόνος τομέας που συμβαίνει αυτό. Υπάρχει από τις κυβερνήσεις η τάση να μην τοποθετούν επιστήμονες, σχετικούς με τις συγκεκριμένες θέσεις, γιατί αυτοί γνωρίζουν το αντικείμενο πολύ καλά και πολλές φορές αντιδρούν ή δεν δέχονται τις πολιτικές αποφάσεις των κυβερνήσεων. Πάντως η στάση του ΕΦΕΤ στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι αρνητική σε σχέση με την εφαρμογή της συγκεκριμένης αγορανομικής διάταξης και προτείνει τη διάθεση των προϊόντων αυτών σε χαμηλή τιμή λίγο καιρό πριν από την αναγραφόμενη ημερομηνία λήξης, κάτι που και εμένα με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο.
Με ποιον τρόπο θα μπορούσαν να προστατευθούν πιο αποτελεσματικά οι καταναλωτές;
Η απάντηση είναι μία: ενημέρωση, ενημέρωση και πάλι ενημέρωση που να ξεκινάει από το νηπιαγωγείο και να γίνεται από γνώστες του αντικειμένου που δυστυχώς είναι ελάχιστοι. Ο καταναλωτής θα πρέπει να γνωρίζει τη σημασία της ημερομηνίας λήξης των προϊόντων αλλά κυρίως τους τρόπους συντήρησης των διαφόρων τροφίμων. Τα τελευταία χρόνια η ενημέρωση για θέματα διατροφής γίνεται αποκλειστικά μέσω της διαφήμισης, που είναι με μια λέξη α-πα-ρά-δε-κτη. Ακόμα θα πρέπει ο καταναλωτής να μάθει να διαβάζει προσεκτικά τι αναγράφεται στις ετικέτες των τροφίμων και να προσέχει μήπως έχουν αλλαχτεί οι ημερομηνίες, κάτι που συμβαίνει τακτικά.
Ο τίτλος του βιβλίου σας είναι Τι τρώμε. Γνωρίζουν, πιστεύετε, οι Έλληνες καταναλωτές την απάντηση σε αυτό το ερώτημα;
Όχι μόνο οι καταναλωτές δεν το γνωρίζουν, αλλά απ’ ό,τι βλέπω ούτε καν οι -υποτιθέμενα- σχετικοί με τα τρόφιμα που αλωνίζουν καθημερινά τα τηλεοπτικά κανάλια. Η ενημέρωση γίνεται αποκλειστικά μέσω της διαφήμισης με μοναδικό σκοπό, φυσικά, το κέρδος. Αυτοί είναι και κάποιοι από τους λόγους που με οδήγησαν στη συγγραφή αυτού του βιβλίου που προσπάθησα να το γράψω με τρόπο κατανοητό από όλους τους συμπολίτες μας και παράλληλα να διατηρήσουμε με τον εκδότη και μια προσιτή τιμή, αποφεύγοντας μια πολυτελή έκδοση.
Συμφωνείτε πως λόγω της οικονομικής κρίσης οδηγούμαστε σε τρόφιμα δυο κατηγοριών: σχεδόν «κατάλληλα» για τους οικονομικά αδύναμους και «υγιεινά» για τα πιο εύπορα στρώματα της κοινωνίας;
Σε γενικές γραμμές συμφωνώ, αν και το πρόβλημα είναι αρκετά πιο πολύπλοκο. Φτηνό τρόφιμο δεν σημαίνει απαραίτητα κακής ποιότητας και ληγμένο, όπως και ακριβό δεν σημαίνει καλής ποιότητας.
Ας σκεφτούμε τι ακούμε καθημερινά για τα τρόφιμα και κυρίως τα συμπληρώματα διατροφής, τα βιολογικά, τα γενετικά τροποποιημένα (που λάθος αναφέρονται ως μεταλλαγμένα), τα προβιοτικά και τα πρεβιοτικά και ένα σωρό άλλα ακριβά τρόφιμα με αμφίβολες επιπτώσεις στην υγεία μας. Επομένως και πάλι λέω ότι η ενημέρωση είναι αυτό που προέχει.
