Στις 8 Απριλίου συμπληρώθηκαν τέσσερις μήνες, από την μέρα που ανακοινώθηκε απ’ τις κινέζικες αρχές ότι έναν νέος κορωνοϊός είναι η αιτία για τα κρούσματα μια άγνωστης πνευμονίας που εμφανίστηκε στη πόλη Ουχάν. Πλέον ο ιός έχει εξαπλωθεί σε όλες τις χώρες του πλανήτη, με τα κρούσματα να ξεπερνούν το 1,5 εκατομμύριο, ενώ οι χώρες που δεν θρηνούν κανένα θύμα –κυρίως κάποια μικρά νησιωτικά κράτη– μετριούνται στα δάχτυλα των χεριών. Το κέντρο της πανδημίας έχει μεταφερθεί από την Κίνα, διαδοχικά στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, πληγώνοντας ιδιαίτερα χώρες όπως η Ισπανία και η Ιταλία, και χωρίς να υπάρχουν σημάδια περιορισμού της εξάπλωσής του.
Ο ιός ανέδειξε την αδυναμία του παγκόσμιου συστήματος να ανταποκριθεί σε έναν τόσο μεγάλο κίνδυνο, ανέδειξε τα κενά στα συστήματα υγείας ακόμη και στον ανεπτυγμένο κόσμο, ανέδειξε τις περιφερειακές ανισότητες και τους κινδύνους που έχει η μεγάλη διασύνδεση και η αλληλεξάρτηση στο «παγκόσμιο χωριό», ενώ τέλος ανέδειξε και το έλλειμμα αλληλεγγύης και συνεργασίας που υπάρχει μεταξύ τον χωρών.
Δύση και Ανατολή
Από τα μέχρι στιγμής δεδομένα εξάπλωσης του κορωνοϊού γίνεται εύκολα εμφανής η διαφορά των επιπτώσεων που αυτός έχει στις χώρες της Δύσης και της Ανατολής, όπου οι διαφορετικές στρατηγικές αντιμετώπισης είχαν διαφορετικά αποτελέσματα. Η Κίνα παρά τις αρχικές δυσκολίες, κατάφερε να περιορίσει την εξάπλωση του ιού και τώρα έχει μηδενικά νέα κρούσματα, ενώ χώρες όπως η Ινδία, η Ν. Κορέα και η Ιαπωνία και κυρίως η Ρωσία μπόρεσαν άμεσα να περιορίσουν την εξάπλωση σε εντυπωσιακά χαμηλά νούμερα. Τα κράτη αυτά έδειξαν μεγαλύτερη ικανότητα κεντρικού σχεδιασμού, και τιθάσευσης τόσο της κοινωνίας, όσο και δυνάμεων της αγοράς, στον στόχο καταπολέμησης του ιού, επιβάλλοντας νωρίτερα μέτρα καραντίνας απ’ τις χώρες της Δύσης, που ισχυρίζονταν ότι δεν είναι εφικτό να κλείσει η οικονομία για τον ιό. Είναι χαρακτηριστικό πως την ίδια στιγμή που η Κίνα κατασκεύαζε μέσα σε λίγες μέρες ειδικά νοσοκομεία για τους ασθενείς της πανδημίας, η ΗΠΑ έριχναν τρισεκατομμύρια στη μαύρη τρύπα του χρηματιστηρίου δείχνοντας τις διαφορετικές προτεραιότητες και η Ε.Ε. έμενε προσκολλημένη στη δημοσιονομική πειθαρχία μη επιτρέποντας τα κράτη-μέλη της να χρηματοδοτήσουν τα μέτρα προστασίας απ’ την πανδημία παρά τις εκατόμβες νεκρών στη Ιταλία.
Μια ακόμη πλευρά είναι πως τα συστήματα υγείας των χωρών της Ανατολής, έχοντας και την εμπειρία του SARS πριν μερικά χρόνια, κατάφεραν να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις της πανδημίας σε αντίθεση με τα σαφώς πιο ανεπτυγμένα συστήματα υγείας της Δύσης που ήταν προσανατολισμένα στην εξειδίκευση και την καινοτομία και όχι στην καταπολέμηση επιδημιών. Την ίδια στιγμή και οι κοινωνίες έδειξαν μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα όπως χαρακτηριστικά φαίνεται απ’ τις εικόνες που δείχνουν την καθολική χρήση μάσκας απ’ τον πληθυσμό των χωρών αυτών. Αντιθέτως στις χώρες τις Δύσης ακολουθήθηκαν μια πλειάδα στάσεων, κρατικών ή περιφερειακών πολιτικών, απέναντι στην πανδημία, συχνά αντικρουόμενων και ανταγωνιστικών, που πολλές φορές η μία αναιρούσε τα αποτελέσματα της άλλης. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τον μεγάλο αριθμό κρουσμάτων, αλλά και τους χιλιάδες θανάτους ειδικά στις χώρες με αδύναμα συστήματα υγείας (Ιταλία, Γαλλία, Ισπανικό κράτος).
Η βαλκανική ιδιαιτερότητα
Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι τα σχετικά μικρά ποσοστά κρουσμάτων και θανάτων που εμφανίζονται στις χώρες των Βαλκανίων, παρά το γεγονός πως οι χώρες αυτές γειτνιάζουν τόσο με την Ιταλία όσο και με την Τουρκία, όπου τα νούμερα των κρουσμάτων είναι κατά πολύ μεγαλύτερα. Μοιάζει παράδοξο μια περιοχή που είναι η περιφέρεια της Ευρώπης, με όχι τόσο ισχυρές οικονομίες και συστήματα υγείας όσο οι χώρες του Βορρά, να ανταποκρίνεται με μεγαλύτερη επιτυχία στον περιορισμό της πανδημίας.
Χώρες και κοινωνίες με εμπειρία σε δύσκολες συνθήκες και καταστροφές, στις οποίες ο φόβος κατάρρευσης των ήδη απαξιωμένων συστημάτων υγείας, οδήγησε τις κυβερνήσεις να πάρουν άμεσα περιοριστικά μέτρα, όπως το κλείσιμο των σχολείων και διάφορων τομέων της οικονομίας, σε αντίθεση με τις χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά, όπου η θεωρία της «ανοσίας της αγέλης» αποτέλεσε την ρητή ή άρρητη κατευθυντήρια γραμμή των κρατών. Μια ακόμη πλευρά που ίσως να συντέλεσε στην αρχική συγκράτηση της εξάπλωσης του ιού στα Βαλκάνια είναι η μικρότερη, σε σχέση με τον ευρωπαϊκό Βορρά κινητικότητα των πολιτών των χωρών αυτών. Χαρακτηριστική είναι η διαφορά που παρουσιάζει η καμπύλη των κρουσμάτων μεταξύ των βαλκανικών χωρών (ενδεικτικά Αλβανία, Βουλγαρία, Σερβία, Ελλάδα) και των χωρών της Β. Ευρώπης (πάλι ενδεικτικά Σουηδία και Ολλανδία). Η Σουηδία εμφανίζει 2 έως και 7 φορές μεγαλύτερο αριθμό κρουσμάτων ανά 1 εκατομμύριο κατοίκους, με την Ολλανδία αντίστοιχα να έχει 6 έως 12 φορές μεγαλύτερο αριθμό. Ενώ και ο ρυθμός αύξησης των κρουσμάτων είναι κατά πολύ μεγαλύτερος στις δύο αυτές χώρες. Ακόμη και αν τα νούμερα των κρουσμάτων στις βαλκανικές χώρες ενδέχεται να απέχουν αρκετά απ’ την πραγματική εικόνα, λόγο της μη διενέργειας ικανοποιητικού αριθμού τεστ στον γενικό πληθυσμό, η αντίστοιχη καμπύλη των θανάτων από κορωνοϊό έρχεται να επιβεβαιώσει την αρχική εικόνα.
Η αποτελεσματική αντίδραση της Ελλάδας
Η χώρα μας έχοντας επίγνωση των μικρών αντοχών του απαξιωμένου συστήματος υγείας, και παίρνοντας έγκαιρα το μήνυμα απ’ την γρήγορη εξάπλωση του κορωνοϊού στην γειτονική Ιταλία πήρε άμεσα μέτρα περιορισμού της κοινωνικής δραστηριότητας, στα οποία πειθάρχησε σε σημαντικό βαθμό όλη η κοινωνία, ενώ η αρχική χαλαρότητα στον έλεγχο των εισερχόμενων στη χώρα μας ατόμων γρήγορα αντιστράφηκε και δεν είχε τα θλιβερά αποτελέσματα των χιλιάδων «εισερχόμενων» κρουσμάτων που είχαν άλλες χώρες.
Ας δούμε όμως συγκριτικά σε ποιά χρονική στιγμή της εξέλιξης του ιού, πάρθηκαν περιοριστικά μέτρα στην Γαλλία, την Ιταλία, το Ισπανικό κράτος, σε αντιδιαστολή με την Ελλάδα, στοιχείο που εξηγεί την διαφορετική εικόνα που εμφανίζει η εξάπλωση του ιού:
Στη Γαλλία, στις 12 Μαρτίου (2.876 κρούσματα / 61 νεκροί) κλείνουν σχολεία και πανεπιστήμια και μόλις στις 16 Μαρτίου (6.633 κρούσματα / 147 νεκροί) επιβάλλεται γενικευμένο lock down για 15 μέρες.
Στην Ιταλία ο πρώτος νεκρός επιβεβαιώθηκε στις 21 Φεβρουαρίου. Εκείνη την μέρα επιβλήθηκε και το πρώτο lockdown που αφορούσε τους κατοίκους της Λομβαρδίας. Στις 8 Μαρτίου (7.375 κρούσματα / 366 νεκροί) επεκτείνεται η καραντίνα και στην υπόλοιπη Ιταλία. Μόλις στις 21 Μαρτίου με τους νεκρούς να φτάνουν σχεδόν στις 5.000 επιβάλλεται λουκέτο σε όλη την παραγωγική δραστηριότητα της χώρας εκτός απ’ τους τομείς βασικής σημασίας.
Αντίστοιχη είναι η εικόνα και στο Ισπανικό Κράτος. Τα πρώτα μέτρα επιβάλλονται στις 9 Μαρτίου (1.231 κρούσματα / 30 νεκροί) με το κλείσιμο των σχολείων και στις 14 Μαρτίου (6.391 κρούσματα / 196 νεκροί) οπότε και ανακοινώνεται γενική δεκαπενθήμερη καραντίνα.
Στην Ελλάδα, στις 10 Μαρτίου (89 κρούσματα / 0 νεκροί) κλείνουν τα σχολεία και στις 23 Μαρτίου (695 κρούσματα / 17 νεκροί) επιβάλλεται lock down σε όλη την επικράτεια.
* Οι πίνακες βασίστηκαν σε δεδομένα που δημοσιεύει το «Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων». Η βάση δεδομένων βρίσκεται στον
