Στην Ελλάδα αυτό που φαίνεται ως κοινωνική διαθεσιμότητα επιζητά κάτι ακηδεμόνευτο. Δεν εκφράζεται από το πολιτικό σύστημα, και το έχει δείξει επίμονα, επί χρόνια. Βέβαια έχει σκαμπανεβάσματα και επηρεάζεται από ευρύτερες καταστάσεις: π.χ. από μια πανδημία και ένα ειδικό καθεστώς, ή από μια ήττα του λαϊκού παράγοντα όπως το 2015. Επηρεάζεται όμως και από μια νίκη, όπως το δημοψήφισμα και το κλίμα που είχε δημιουργηθεί τότε. Τώρα εκδηλώθηκε με έμφαση μετά τα Τέμπη: μαζεύτηκαν 1.500.000 υπογραφές, γίνονται μεγάλες συγκεντρώσεις. Μέσα από 2-3 διαφορετικές, άνισες καταστάσεις μπορούμε και σήμερα να εντοπίσουμε μια υπαρκτή κοινωνική διαθεσιμότητα:
- Ο κόσμος που ασχολείται με τα τοπικά περιβαλλοντικά προβλήματα (ακτές, δάση, ανεμογεννήτριες κ.λπ.). Είναι πολύς, έχει γνώση, δικτύωση, εντοπιότητα, και είναι διασκορπισμένος σε όλη την Ελλάδα.
- Η κατάσταση με τα Τέμπη. Οι γονείς πάνε και μιλάνε σε μαζικούς φορείς που τους καλούν σε διάφορες πόλεις. Μιλάνε και σε κάποια μικρά ΜΜΕ, είναι όμως εξαφανισμένοι από τα κεντρικά δελτία ειδήσεων.
- Το συνέδριο που έγινε για το υπαρξιακό ζήτημα της χώρας. Αυτό έχει μικρότερο βεληνεκές, αλλά και μια άλλη πυκνότητα, καθώς θέτει ένα πιο κεντρικό πρόβλημα, και βάζει και το θέμα της πολιτικής.
Υπάρχουν κι άλλες καταστάσεις, π.χ. ο λεγόμενος πατριωτικός χώρος (που όμως νομίζει ότι το παρελθόν θα λύσει όλα τα προβλήματα). Υπάρχει κι ένας χώρος που αγωνίζεται για το κοινωνικό ζήτημα (αλλά δεν «βλέπει» καθόλου το εθνικό). Είναι σαν παράλληλοι κόσμοι, όμως και οι δύο μπορούν να συμπεριληφθούν σε αυτό που λέμε κοινωνική διαθεσιμότητα. Η οποία, ξαναλέμε, δεν θέλει να καπελωθεί. Και γι’ αυτό ο πολιτικός κόσμος –σε όλες τις εκφάνσεις του– μπορεί να αναφέρεται σε τέτοιες καταστάσεις, αλλά αδυνατεί να τις εκφράσει. Ο κόσμος της κοινωνικής διαθεσιμότητας μπροστά στην κοινοβουλευτική διαδικασία κουμπώνεται.
Δεύτερον, αυτός ο κόσμος μπορεί να δείξει μια συμπεριφορά που να πάει και λίγο προς την αποχή, ή να ψάξει να βρει κάτι μικρό να ψηφίσει κ.ο.κ. Η εκλογική του συμπεριφορά δεν είναι δεδομένη, και οπωσδήποτε το κλίμα είναι υποτονικό. Ο Κασσελάκης (ΣΥΡΙΖΑ δεν υπάρχει, αυτός τα κάνει όλα μόνος του) θα τραβήξει ένα 15%, μπορεί και παραπάνω. Έτσι θα έχει ένα προσωπικό κόμμα και θα το κάνει ό,τι του πουν οι πρεσβείες και οι εφοπλιστές. Κι έπειτα όλη η κεντροαριστερά θα ψαχτεί, πώς να φτιάξει μια αξιόπιστη αντιπολίτευση. Είναι κι οι άλλοι: να μπούμε, να βγάλουμε ευρωβουλευτή. Ή το ΚΚΕ: φαινόταν να ανεβαίνει, τώρα; Η Ελληνική Λύση μπορεί να πάρει κάτι. Τέλος πάντων, κάποια μηνύματα θα βγάλουν οι κάλπες. Αλλά όλη αυτή η διαδικασία δεν σχετίζεται με την κοινωνική διαθεσιμότητα: αυτή δεν θα επηρεαστεί (παρότι ο κόσμος θα σχολιάσει το όποιο αποτέλεσμα).
Η κοινωνική δυσφορία και οι διεργασίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο
Υπάρχει πρόβλημα στην Ευρώπη. Το πολιτικό προσωπικό της ευρωκρατίας (κεντροαριστερά, κεντροδεξιά, πράσινοι) έχει διοικήσει για δεκαετίες. Και τώρα αμφισβητείται από τους κάτω. Αλλά η δυσφορία σπρώχνεται προς έναν ακροδεξιό χώρο – που έχει αναγορευθεί ως το μεγαλύτερο πρόβλημα στην Ευρώπη. Η ακροδεξιά όμως μεταμορφώνεται: θα γίνει συνέταιρος στην πολιτική διαχείριση, και οι ευρωεκλογές θα παίξουν ρόλο ασφαλιστικής δικλείδας, ώστε να ξεθυμάνει η δυσφορία. Στην Ευρώπη βέβαια τα μεγάλα προβλήματα (πόλεμος, οικονομία, τι είδους κοινωνία, τι είδους Ευρώπη;) κάπως θίγονται. Στην Ελλάδα, κουβέντα…
Αλλά κι εκεί που θίγεται π.χ. το ζήτημα της ειρήνης και του πολέμου, πώς θίγεται; Ακόμα και ακροδεξιοί λένε ότι πρέπει να συνεχίσουμε να ενισχύουμε την Ουκρανία («αλλά όχι να κάνουμε και πόλεμο ενάντια στη Ρωσία!»). Τη δυσφορία την έχουν πάρει είδηση όλοι, και οι ακροδεξιοί τη χρησιμοποιούν σαν ανελκυστήρα. Οπότε τώρα παίζεται το παιχνίδι «να εμποδίσουμε την ακροδεξιά». Όμως όλοι γίνονται λίγο πιο κατοικίδια όσο πλησιάζουν προς την εξουσία. Η Μελόνι ως πρωθυπουργός έκανε γαργάρα όσα έλεγε πριν. Γενικά οι ακροδεξιοί στην Ευρώπη εμφανίζουν πλέον ένα άλλο πρόσωπο, δεν είναι Κασιδιάρηδες. Η Λεπέν έχει βάλει έναν 29χρονο επικεφαλής της ευρωλίστας, ο οποίος πάει να πάρει 30-32%. Και μόλις έκανε μια δήλωση ένας της γερμανικής AfD για τους SS, ότι δεν ήταν και όλοι κακοί, αμέσως η Λεπέν πέταξε όλη την AfD έξω από την ευρωομάδα της. Τώρα επιδιώκει νέο συνασπισμό, με Μελόνι, ισπανικό Vox κ.λπ.
Τι θα αντιπαρατάξει ο Μακρόν στο 30-32% της Λεπέν; Ένα 18%. Και οι σοσιαλιστές 12%, η αριστερά του Μελανσόν 7-8%, το Γαλλικό Κ.Κ. ίσως 2%. Στη Γερμανία τη Σάρα Βάγκενκνεχτ, που έχει ένα πρόγραμμα πιο συγκροτημένο, την τοποθετούν γύρω στο 7%, ενώ την Die Linke γύρω στο 3-4%. Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει και στην Ευρώπη κοινωνικό ζήτημα και δυσφορία, που θα στείλει μηνύματα. Ίσως να είναι πιο ηχηρά από αυτά της ελληνικής κάλπης, που είναι πιο εσωτερικού χαρακτήρα. Αυτό είναι το γενικό πλαίσιο.
Χωρίς αναφορά σε κυριαρχία, καμία τοποθέτηση δεν στέκεται
Στην Ευρώπη υπάρχει αντιπαράθεση για το αν θέλουμε σοβερανισμό εθνικό (εθνική κυριαρχία των κρατών), ή ευρωπαϊκό (ενότητα όλης της Ευρώπης). Το ακροδεξιό κομμάτι πάει πιο πολύ στο πρώτο, χωρίς όμως να αμφισβητεί πλέον την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ. Από την άλλη βλέπουμε π.χ. την Κοκκινοπράσινη Συμμαχία στη Δανία, που θεωρούνταν ακροαριστερή και έλεγε όχι στην Ε.Ε., τώρα να καλεί να τα δώσουμε όλα με επικεφαλής την Ε.Ε. για να νικήσει η Ουκρανία…
Δηλαδή τον εθνικό σοβερανισμό προσπαθεί να τον καλύψει κυρίως ο ακροδεξιός χώρος. Ο ευρωπαϊκός σοβερανισμός από την άλλη είναι η καινούρια φορεσιά της ευρωκρατίας – διότι κανείς δεν μπορεί να σταθεί αν δεν μιλήσει σήμερα για κυριαρχία, είτε σε εθνικό επίπεδο είτε ως συνεργασία χωρών (που βέβαια είναι άλλο από σχέση αποικίας). Άρα ας μην θεωρούμε ότι επειδή μιλάμε για εθνική κυριαρχία στην Ελλάδα, είναι έννοια που δεν μπορεί να τη χρησιμοποιήσει κανείς άλλος. Γι’ αυτό πρέπει να γίνεται σαφές ότι η εθνική κυριαρχία είναι δίδυμο αναπόσπαστο με μια κοινωνική αλλαγή.
Ρώτησαν τον 29χρονο της Λεπέν, ποια είναι τα 2 πράγματα που θα κάνεις; Και είπε: 1ον) Έναν οικονομικό πατριωτισμό. Θα προστατεύσουμε την αγροτική οικονομία της Γαλλίας, που πάνε να τη διαλύσουν. Και 2ον) Πρέπει να ξαναδούμε τις συμβάσεις για τους μετανάστες/πρόσφυγες. Για το οικολογικό και το κλίμα, τι λέτε; Απάντηση: Ενίσχυση της πυρηνικής ενέργειας, αφού η Γαλλία είναι πρωτοπόρα δύναμη σ’ αυτήν, που είναι και φιλική προς το περιβάλλον(!) κ.ο.κ. Δηλαδή με τον δικό του τρόπο και πράσινος είναι, και με τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα της Γαλλίας. Εκσυγχρονισμένος ακροδεξιός.
Οπότε;
Τέτοια συζήτηση γίνεται στην Ευρώπη, και γι’ αυτό όντως οι ευρωεκλογές θα στείλουν κάποια μηνύματα. Ακόμη κι από την «εσωτερικού χώρου» ελληνική κάλπη κάτι θα βγει. Όμως δεν παίζεται κάτι σημαντικό για την κοινωνική διαθεσιμότητα μέσω των εκλογών. Κατεβαίνουν διάφορα ψηφοδέλτια (αλλά δεν υπάρχει ένα που να συγκινεί), πολλά από τα οποία δεν τα ξέρει καν ο κόσμος. Και είναι προβληματικά, όχι μόνο για τις θέσεις τους, αλλά και για το πώς συγκροτούνται, και πώς λειτουργούν. Δεν είναι εγχειρήματα που θα έχουν μια διάρκεια, θα θέτουν ζητήματα, όσο κι αν σε μερικά ψηφοδέλτια συμμετέχουν ικανοί και καλοί άνθρωποι. Αλλά αυτό δεν αρκεί σαν λόγος για να τους ψηφίσουμε! Υπάρχει και κόσμος που σκέφτεται να ρίξει στην κάλπη το γράμμα της κυρίας Καρυστιανού. Οπότε; Ας κάνει καθένας ό,τι νομίζει πως θα είναι χρήσιμο. Αλλά να έχουμε συναίσθηση του τι γίνεται την επόμενη μέρα. Ούτως ή άλλως, πέρα από τις κάλπες, είναι ανάγκη να δοκιμάσουμε όσα έχουμε σκεφτεί, όσα θεωρούμε ουσιαστικά και προωθητικά. Κάποιοι μπορεί να τα βρίσκουν ανεπαρκή, εννοείται: ας δοκιμάσουν ό,τι εκείνοι σκέφτονται. Και μετά τις εκλογές θα μπορέσουμε να δούμε ψύχραιμα τι και πώς μπορεί να προχωρήσει.
