Τι περιμένει τους ασφαλισμένους ούτως ή άλλως, ανεξαρτήτως συμφωνίας με τους «εταίρους»
Λέγονται πολλά και γράφονται ακόμη περισσότερα, καθημερινά, για τις διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην κυβέρνηση και την τρόικα σχετικά με το ασφαλιστικό. Όταν λέμε διαπραγματεύσεις φυσικά, αναφερόμαστε στο -για δημόσια κατανάλωση όπως έχει αποδειχθεί- παιχνίδι δηλώσεων μεταξύ αξιωματούχων της τρόικας και της ελληνικής κυβέρνησης σχετικά με το πόσο θα κατασφαγεί το δικαίωμα των εργαζομένων στην όποια σύνταξη.
Ας σκεφτούμε ένα υποθετικό σενάριο: Οι άνθρωποι που έχουν αναλάβει εργολαβικά να «σώσουν» τη χώρα αλλά και οι διεθνείς εταίροι τους, αναλογίζονται πάνω στα πεπραχθέντα τους, αγκαλιάζονται και φωνάζουν: «Ποτέ ξανά!», αποφασισμένοι να μην πειράξουν ούτε μια διάταξη του υπάρχοντος ασφαλιστικού.
Ακόμη και από αυτό το -υποθετικό και μόνο- σενάριο, δεν υπάρχει χώρος ούτε για μια ρανίδα αισιοδοξίας. Γιατί, εξετάζοντας τις διαδοχικές ασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις των τελευταίων 5 ετών, όσα έχουν ψηφιστεί, είναι αρκετά για τη συνειδητοποίηση του γεγονότος πως ασφαλιστικό ουσιαστικά δεν υφίσταται. Πλέον, μάλλον ανασφαλιστικό θα έπρεπε να ονομάζεται.
Οι μεταρρυθμίσεις του 2010-2014
Το 2010, καταργήθηκε η 35ετία εργασίας με το 58ο έτος σύνταξης, και η 37ετία χωρίς όριο ηλικίας και θεσπίστηκε 40ετία στα 60 ή 65 έτη από 1/1/2011 σταδιακά μέχρι 1/1/2015. Καθορίστηκε ως γενικό όριο ηλικίας συνταξιοδότησης το 67ο έτος. Οι γενικές συνταξιοδοτικές προϋποθέσεις ορίστηκαν σε 40 έτη ασφάλισης (12.000 ημέρες ασφάλισης) και 62ο έτος ηλικίας. Η περαιτέρω αύξηση των ετών συνταξιοδότησης, από τα 65 στα 67, έγινε άπαξ το 2013. Από 1/1/2013 όλα τα όρια ηλικίας της παραγράφου 1, δηλαδή του νόμου 3863/2010 ή νόμου Λοβέρδου, καθώς και όλα τα προβλεπόμενα την 31/12/2012 όρια ηλικίας συνταξιοδότησης των φορέων κοινωνικής ασφάλισης αρμοδιότητας υπουργείου Εργασίας και της Τράπεζας της Ελλάδος, πλην ΝΑΤ, αυξήθηκαν κατά 2 έτη.
Για τους ασφαλισμένους στα βαρέα και ανθυγιεινά αυξήθηκε σταδιακά, αρχής γενομένης από 1/1/2013 το όριο ηλικίας λήψης πλήρους και μειωμένης σύνταξης με 10.500 ημέρες ασφάλισης εκ των οποίων οι 7.500 ημέρες εργασίας στα εν λόγω επαγγέλματα.
Επίσης, στην ουσία, καταργήθηκε η όλη διαδικασία πρόωρης συνταξιοδότησης μητέρων ανήλικων παιδιών. Εκτός από τις δραματικές περικοπές σε 13η και 14η σύνταξη του 2010, αυξήθηκε το «πέναλτι» από 4,5% σε 6% για κάθε χρόνο που επιλέγει κάποιος να βγει πρόωρα στη σύνταξη. Η διάταξη παύει να ισχύει από το 2018 και μετά, αφού το νέο σύστημα από μόνο του αποτελεί το μεγαλύτερο αντικίνητρο για κάθε πρόωρη συνταξιοδότηση. Επίσης, καταργήθηκαν οι διατάξεις των ταμείων κύριας και επικουρικής ασφάλισης που έδιναν συντάξεις στις άγαμες ή διαζευγμένες θυγατέρες. Από τον Ιανουάριο του 2013 μειώθηκαν οι συντάξεις όσων συνταξιοδοτηθούν από τα πρώην ταμεία των ΔΕΚΟ, το Δημόσιο και τον ΟΑΕΕ, αφού το σχέδιο προβλέπει συντελεστή αναπλήρωσης 2%, όπως ισχύει στο ΙΚΑ. Σε ταμεία με ποσοστό αναπλήρωσης έως και 3,5% σήμερα, η σύνταξη μπορεί να μειωθεί ακόμη και κατά 10%. Επίσης, αφανώς καταργήθηκε η 3μερής χρηματοδότηση με την απόσυρση του κράτους από την υποχρέωση συγχρηματοδότησης του συστήματος. Η συνταξιοδότηση μετά από 40 χρόνια εργασίας θα προβλέπεται από το 2015 και θα συνοδεύεται από το ηλικιακό όριο των 60 ετών. Οι συντάξεις για τους νέους ασφαλισμένους θα είναι πλήρως ανταποδοτικές, ενώ για όσους συνταξιοδοτηθούν πριν από το 2018 θα υπάρχει μεικτός υπολογισμός των αποδοχών, καθώς το ένα κομμάτι θα υπολογιζόταν με το παλαιό σύστημα αναπλήρωσης και το υπόλοιπο με το νέο σύστημα που προβλέπει πολύ χαμηλότερους συντελεστές (1,2% έναντι 2% που ίσχυε) και για όσους μπουν στην αγορά εργασίας από το 2013 υπολογίζεται σύμφωνα με το σύνολο του εργάσιμου βίου που οδηγεί σε μειώσεις. Το κράτος παρέχει βασική σύνταξη ύψους μέχρι 360 ευρώ με τα σημερινά δεδομένα. Προβλέπεται, παρ’ όλα αυτά, στο άρθρο 11 παρ. 1 η δυνατότητα αναπροσαρμογής των συντάξεων (τόσο της βασικής όσο και της αναλογικής) ανάλογα με τη μεταβολή του ΔΤΚ, του ΑΕΠ αλλά και των οικονομικών δυνατοτήτων του αντίστοιχου κατά περίπτωση ασφαλιστικού Ταμείου. Οι επικουρικές συντάξεις και τα εφάπαξ θα υποστούν νέες μειώσεις έως 35% μεσοσταθμικά, από την αλλαγή του τρόπου υπολογισμού για τους νέους συνταξιούχους. Επιπλέον, μειώσεις στις επικουρικές θα γίνουν στους συνταξιούχους, εφόσον οι αναλογιστικές μελέτες που θα ξεκινήσουν τα Ταμεία από το καλοκαίρι δείξουν νέα επιδείνωση. Ο όλος σχεδιασμός για τις μειώσεις, προκειμένου να αντέξει το ασφαλιστικό σύστημα με την ελάχιστη κρατική στήριξη μέσω του προϋπολογισμού, περιλαμβάνει την ενεργοποίηση του Ταμείου Αλληλεγγύης Γενεών.
Το συγκεκριμένο Ταμείο από τη σύστασή του, το 2010, είχε συγκεντρώσει από την παρακράτηση του ΛΑΦΚΑ 2 δισ. ευρώ, τα οποία μετά το «κούρεμα» των ομολόγων έμειναν 800 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 200 εκατ. έχουν χορηγηθεί μέσω «εσωτερικού» δανεισμού σε άλλα ασφαλιστικά ταμεία. Ο εσωτερικός δανεισμός από το Ταμείο Αλληλεγγύης Γενεών θα συνεχιστεί και ολόκληρο το 2014 και, σύμφωνα με τις προβλέψεις του «νόμου Λοβέρδου», θα σταματήσει να δανείζει από την 1/1/2015.
Είναι, όντως, καινούργια όσα προτείνει η τρόικα;
Σύμφωνα με πληροφορίες, επί τάπητος, κατά τις διαπραγματεύσεις για ένα ακόμη «νέο» ασφαλιστικό, έχει τεθεί η κατάργηση των κατώτατων συντάξεων για όλα τα ασφαλιστικά ταμεία. Μιλώντας με παραδείγματα, αυτή τη στιγμή η κατώτατη σύνταξη γήρατος του ΙΚΑ ανέρχεται στα 486,84€. Εάν δεν υπήρχε κατώτατο ποσό, σε έναν ασφαλισμένο με 15 έτη ασφάλισης, με βάση τις εισφορές του, θα αντιστοιχούσε οργανικό ποσό ακόμα και 300€. Παρ’ όλο που το μέτρο αυτό, εάν γίνει νόμος του κράτους θα οδηγήσει σε πλήρη εξαθλίωση τους χαμηλοσυνταξιούχους, οφείλουμε να έχουμε υπόψη ότι με τη θεσπισμένη ελάχιστη σύνταξη με τον ν. 3863/10, ύψους μέχρι 360 ευρώ, που θα υπόκειται σε αναπροσαρμογές αναλόγως της «δημοσιονομικής κατάστασης», το σενάριο της σύνταξης των 300 ευρώ δεν είναι και τόσο… εξωτικό, ακόμα και αν δεν αρθούν τα ελάχιστα όρια.
Ακόμη, συζητιέται η μείωση των εισοδηματικών κριτηρίων για το Επίδομα Κοινωνικής Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΚΑΣ) που δίνεται στο 10% των συνταξιούχων. Εάν το μέτρο αυτό υιοθετηθεί από το υπουργείο Εργασίας με την εισαγωγή νέων κλιμάκων με χαμηλότερα εισοδηματικά κριτήρια, χιλιάδες χαμηλοσυνταξιούχοι θα χάσουν ένα πολύ μεγάλο ποσοστό του εισοδήματός τους, καθώς θα ξεπεράσουν το ετήσιο εισοδηματικό κριτήριο, με αποτέλεσμα να χάσουν έως και 230€ το μήνα. Όμως ο Ν.3863 του 2010, που θα εφαρμοστεί από την 1η Ιανουαρίου 2015, ανεξάρτητα συμφωνίας με την τρόικα, δεν προβλέπει την καταβολή του ΕΚΑΣ. Όλα τα προηγούμενα θα συνοδευτούν από την συζητούμενη κατάργηση επικουρικών συντάξεων και ενσωμάτωσή τους από ταμεία κύριας ασφάλισης. Κάτι που και να μη θεσπιστεί, είναι θέμα χρόνου να γίνει, λόγω του στραγγαλισμού των ταμείων, την επιδοματοποίηση των επικουρικών, το παρεπόμενο κόψιμό τους και τη μετατροπή πολλών ταμείων σε επαγγελματικά, που αναγκάζονται να είναι αναλογικά και να λειτουργούν σύμφωνα με τους νόμους της αγοράς.
Τέλος, η αύξηση ηλικιακών ορίων συνταξιοδότησης κατά 2 έτη και η αύξηση του ελάχιστου χρόνου ασφάλισης για συνταξιοδότηση από τις 4.500 ημέρες ασφάλισης ή 15 έτη στις 6.000 ημέρες ασφάλισης ή 20 έτη, που θα οδηγήσει σε πλήρες αδιέξοδο χιλιάδες ασφαλισμένους, δεν είναι κεραυνός εν αιθρία. Ο ν. 3845 (ΦΕΚ Α΄ 65/06.05.2010) προβλέπει «έναν αυτόματο μηχανισμό προσαρμογής που να συνδέει το έτος συνταξιοδότησης με την αύξηση στην προσδοκώμενη διάρκεια ζωής κατά το έτος συνταξιοδότησης» και «καμία ειδική μεταχείριση για όσους έχουν ασφαλιστεί προ της 1ης Ιανουαρίου 1993».
