Αβέβαιο το μέλλον του βαθέος ισπανικού κράτους
του Ερρίκου Φινάλη
Όσα συμβαίνουν τις τελευταίες μέρες στην Καταλονία είναι πρωτοφανή. Η ισπανική στρατοχωροφυλακή, κατ’ εντολή του δεξιού ισπανού πρωθυπουργού Ραχόι, επενέβη για να αποτραπεί η πραγματοποίηση του δημοψηφίσματος της 1ης Οκτωβρίου και να αποτραπεί κάθε πιθανότητα απόσπασης της Καταλονίας από το ισπανικό κράτος. Η Guardia Civil εισέβαλε την Τετάρτη σε κυβερνητικά κτίρια στη Βαρκελώνη, ενώ αποπειράθηκε ανεπιτυχώς να εισβάλει και στα γραφεία του αριστερού ριζοσπαστικού κόμματος CUP. Ένας υπουργός και 13 ακόμη ανώτερα στελέχη της καταλανικής κυβέρνησης συνελήφθησαν, κατηγορούμενοι για «ανταρσία», ενώ εντάλματα σύλληψης εκκρεμούν και εναντίον 712 δημάρχων.
Η αστυνομία μπήκε επίσης σε ταχυδρομεία, τυπογραφεία, έδρες ηλεκτρονικών και έντυπων ΜΜΕ και σπίτια πραγματοποιώντας «έρευνες για την ανεύρεση και κατάσχεση παράνομου υλικού». Οι σέρβερ της καταλανικής κυβέρνησης σφραγίστηκαν από τις ισπανικές αρχές ώστε να διασφαλιστεί το «κατέβασμα» των δικτυακών τόπων της καταλανικής εθνικής εφορευτικής επιτροπής και άλλων ενοχλητικών ιστοσελίδων, ενώ απαγορεύθηκε στα ραδιοτηλεοπτικά ΜΜΕ η προβολή υλικού της καμπάνιας υπέρ του «Ναι στην Ανεξαρτησία». Η πλήρης λίστα των κατορθωμάτων της κυβέρνησης Ραχόι είναι μεγάλη, και ορατός ο κίνδυνος να… εμπλουτιστεί κι άλλο τις επόμενες μέρες.
Πλήρης ακαμψία της Μαδρίτης
Όμως, όσο πρωτοφανή κι αν είναι αυτά για μια υποτίθεται «δημοκρατική» ευρωπαϊκή χώρα, άλλο τόσο ήταν αναμενόμενα. Διότι το καθεστώς της Μαδρίτης, με τη δυναστεία των Βουρβώνων κορόνα στο κεφάλι του και μια τεράστια διαφθορά να παχαίνει εδώ και δεκαετίες την πολιτική, επιχειρηματική και τραπεζική ελίτ του, είχε καταστήσει σαφές ότι δεν θα έδειχνε την παραμικρή ανοχή αν προχωρούσε το δημοψήφισμα. Αν… συμφωνούν σε κάτι τόσο η ισπανική πολιτική και οικονομική ελίτ όσο και οι Καταλανοί, Βάσκοι κ.ά. αυτονομιστές είναι ότι το ισπανικό κράτος δεν αλλάζει. Μετά από μια πλήρως ελεγχόμενη μετάβαση από το φρανκικό δικτατορικό καθεστώς στη «βασιλευόμενη δημοκρατία» (δίχως τη λειψή έστω αποχουντοποίηση που πραγματοποιήθηκε π.χ. στην Ελλάδα το 1974), το Σύνταγμα του 1978 εγγυήθηκε τη συνέχιση της απόλυτης εξουσίας της ισπανικής άρχουσας τάξης.
Ακόμη και η επίσημη συμφωνία του 2010 μεταξύ της Μαδρίτης και της Βαρκελώνης (βάσει της οποίας η Καταλονία αποκτούσε μεγαλύτερη αυτονομία και αναγνωριζόταν η ύπαρξη καταλανικού έθνους), ακυρώθηκε από το ισπανικό Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο μετά από προσφυγή του δεξιού Λαϊκού Κόμματος – παρόλο που είχε προηγουμένως επικυρωθεί «πανηγυρικά» από την ισπανική βουλή. Αυτό το γεγονός εξάλλου αποτέλεσε το έναυσμα για το φούντωμα του, μειοψηφικού ως τότε, κινήματος υπέρ της Ανεξαρτησίας. Καταρχήν μέσα στις καταλανικές μάζες, που συνειδητοποίησαν ότι «δεν υπάρχει περίπτωση να τα βρούμε ποτέ με το καθεστώς της Μαδρίτης», κι έπειτα μέσα στις γραμμές του «μετριοπαθούς εθνικισμού» που ως τότε κυριαρχούσε πολιτικά στην Καταλονία και συνδιαλεγόταν με την εκάστοτε ισπανική κυβέρνηση.
Νέοι εσωτερικοί συσχετισμοί στην Καταλονία
Την ίδια στιγμή, εκτινάχθηκε η επιρροή της αριστερής πτέρυγας του καταλανικού κινήματος, που ποτέ δεν είχε εγκαταλείψει το στόχο της Ανεξαρτησίας: της Ρεπουμπλικανικής Αριστεράς της Καταλονίας (ERC), αλλά και της πολύ πιο «ακραίας» Λίστας Λαϊκής Ενότητας (CUP). Ακόμη και μη καταλανικής καταγωγής πολίτες, απηυδισμένοι από τη χρόνια διαφθορά, αδιαλλαξία και πολιτική λιτότητας και καταστολής της Μαδρίτης, άρχισαν κατά δεκάδες χιλιάδες να πυκνώνουν τις τάξεις του κινήματος υπέρ της Ανεξαρτησίας. Έτσι, αυξήθηκε κατακόρυφα η πίεση στο τμήμα εκείνο της καταλανικής αστικής τάξης που είχε δώσει φόρο αίματος στη δικτατορία του Φράνκο και δεν είχε ενταχθεί στο ισπανικό πολιτικό σύστημα, να υιοθετήσει το στόχο της Ανεξαρτησίας.
Η διάσπαση του «μετριοπαθούς εθνικιστικού» κόμματος CiU του πρώην προέδρου Αρτούρ Μας ξεκαθάρισε την κατάσταση: η πλειοψηφία εγκατέλειψε τη γραμμή της «μεγαλύτερης αυτονομίας» και εντάχθηκε σαφώς στο στρατόπεδο της Ανεξαρτησίας. Επιπλέον, η ενίσχυση της καταλανικής Αριστεράς αμφισβητεί την ηγεμονία των μετριοπαθών, αναγκάζοντάς τους να έρθουν σε ευθεία σύγκρουση με τη Μαδρίτη. Η βίαιη επέμβαση του ισπανικού κράτους απλά αυξάνει την πόλωση, φέρνοντας κοντά στο στρατόπεδο της Ανεξαρτησίας ακόμη πλατύτερα στρώματα, που ως τώρα τηρούσαν ενδιάμεση στάση. Ό,τι κι αν συμβεί την 1η Οκτωβρίου, αυτό που έχει τεθεί ανοιχτά πλέον επί τάπητος είναι η αμφισβήτηση της νομιμοποίησης του αντιδραστικού «καθεστώτος του 1978», και τελικά αυτή καθαυτή η επιβίωσή του.
Οι ασκοί του Αιόλου έχουν ανοίξει
Οι δραματικές αυτές εξελίξεις ασκούν όμως πίεση και στην ισπανική Αριστερά, περιλαμβανομένων των Podemos, που μέχρι τώρα αναγνώριζαν θεωρητικά το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση, υπό την αίρεση όμως να ασκηθεί μόνο με τη σύμφωνη γνώμη του ισπανικού κράτους (δηλαδή… ποτέ). Έτσι τώρα συμμετέχουν, θέλοντας και μη, στις κινητοποιήσεις καταδίκης της επιβολής «κατάστασης πολιορκίας», όπως χαρακτήρισε την ισπανική επέμβαση η καταλανική κυβέρνηση. Ακόμη και το «σοσιαλιστικό» κόμμα PSOE αρνήθηκε να εγκρίνει αυτήν την εβδομάδα στην ισπανική βουλή την επίσημη παύση του Καταλανού προέδρου Κάρλες Πουτζδεμόν, αφήνοντας τον Ραχόι μόνο να βγάλει το φίδι από την τρύπα και το δεξιό Λαϊκό Κόμμα να χρεωθεί εξ ολοκλήρου την κατακραυγή.
Το κεντρικό ζήτημα είναι όμως ότι οι ασκοί του Αιόλου έχουν ανοίξει, και το ισπανικό κράτος (μια από τις παλιότερες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, με πάντα αντιδραστικό ρόλο και στη διεθνή σκακιέρα) μπάζει από παντού. Η Ευρωπαϊκή Ένωση απειλεί βέβαια τους Καταλανούς ότι αν προχωρήσουν στην απόσχιση «θα τεθούν οριστικά εκτός ευρωπαϊκής οικογένειας», αλλά σίγουρα σε μια σειρά δυτικές δυνάμεις, περιλαμβανομένων των ΗΠΑ, ήδη συζητιέται πώς θα αντιμετωπιστεί το ενδεχόμενο πλήρους αποσάθρωσης του μεταφρανκικού «πολιτικού συμβολαίου». Υπάρχει εξάλλου και η ρεζέρβα της «Ευρώπης των Περιφερειών»… Οπωσδήποτε εκεί ποντάρει η αστική πτέρυγα του στρατοπέδου της Ανεξαρτησίας, που δεν συμμερίζεται τα ριζοσπαστικά σχέδια των τακτικών συμμάχων της, δηλαδή της καταλανικής Αριστεράς. Εξ ου και οι προειδοποιήσεις της τελευταίας προς τον Πουτζδεμόν να μην διανοηθεί να υποχωρήσει από τα κοινώς συμφωνηθέντα, και η επιστροφή της στην «πολιτική του δρόμου».
«Γιατί διεκδικούμε μια πατρίδα»
Ο Γκαμπριέλ Ρουφιάν είναι κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Ρεπουμπλικανικής Αριστεράς της Καταλονίας (ERC), αν και όχι καταλανικής καταγωγής: γιος και εγγονός Ανδαλουσιάνων εργατών που μετανάστευσαν στην Καταλονία, έχει αναδειχθεί σε χαρακτηριστικό εκπρόσωπο των «εσωτερικών μεταναστών» που εντάχθηκαν στο κίνημα της Ανεξαρτησίας. Την Τετάρτη αρπάχτηκε στην ισπανική βουλή με τον Ραχόι, όταν του φώναξε «Κάτω τα βρωμόχερά σου από την Καταλονία, εμείς θα θάψουμε μια και καλή τον Φράνκο»! Προχθές, σε συγκέντρωση στην πόλη Σερντανιόλα, είπε μεταξύ άλλων: «Ναι, διεκδικούμε μια πατρίδα – επειδή πατρίδα σημαίνει να έχεις καλά δημόσια νοσοκομεία, δημοκρατία και ισότητα. Και ναι, είμαστε η μοναδική απειλή ενάντια στο αβίωτο καθεστώς του 1978 – κανείς άλλος δεν το απειλεί. Είμαστε η μοναδική απειλή ενάντια στον Ραχόι και το άτιμο κράτος του. Γι’ αυτό, όταν κάποιοι σας υπόσχονται ότι όλα αυτά θα τελειώσουν μόλις αντικατασταθεί ο Ραχόι, ρωτήστε τους: έχει διαφορετική γραμμή από την ισπανική Δεξιά το σοσιαλιστικό κόμμα ή το Ανώτατο Δικαστήριο της Μαδρίτης;»
Έκταση: 32.114 τετρ. χλμ. (μεγαλύτερη από το Βέλγιο)
Πρωτεύουσα: Βαρκελώνη (η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη στο ισπανικό κράτος)
Πληθυσμός: 7,5 εκατομμύρια (το 16% του συνολικού πληθυσμού του ισπανικού κράτους)
Οικονομία: ετήσιο ΑΕΠ 199,8 δισεκατομμύρια ευρώ, δηλαδή 19% του ΑΕΠ του ισπανικού κράτους (στοιχεία 2014).
Στιγμές στην ιστορία:
► Το 18ο αιώνα, στον πόλεμο της Ισπανικής Διαδοχής, η Καταλονία αντιτάχθηκε στον Φίλιππο Ε΄, ο οποίος τελικά επικράτησε. Οι καταλανικοί θεσμοί καταλύθηκαν.
► Το 19ο αιώνα, στη διάρκεια των Καρλικών Πολέμων, η Καταλονία προσπάθησε ανεπιτυχώς να ανακτήσει την αυτονομία της έναντι του ισπανικού θρόνου.
► Η ήττα των μοναρχικών και η ανακήρυξη της Ισπανικής Δημοκρατίας το 1931 σήμανε την αναγνώριση της Καταλονίας και των θεσμών της.
► Το 1934 ο Λουίς Κομπάνις, ηγέτης της Ρεπουμπλικανικής Αριστεράς, εκλέχθηκε πρόεδρος του πρώτου σύγχρονου Καταλανικού Κράτους.
► Το 1936-39 οι Καταλανοί τάχθηκαν στη συντριπτική τους πλειοψηφία υπέρ της Δημοκρατικής Κυβέρνησης και πολέμησαν εναντίον των φασιστών.
► Η επικράτηση του Φράνκο σήμανε για μια ακόμη φορά την κατάργηση κάθε δικαιώματος, ενώ απαγορεύθηκε ακόμη και η καταλανική γλώσσα.
