Το μυαλό πρέπει να δουλεύει. Τα προκαθορισμένα σχήματα που έχουμε στο μυαλό μας πολλές φορές μας εμποδίζουν να αδράξουμε το πραγματικό, αυτό που συμβαίνει μπροστά στα μάτια μας.
Όσοι έχουν θητεύσει στην Αριστερά γνωρίζουν το δίλημμα «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα». Μπορεί να λειτουργήσει και αφοπλιστικά: αφού ο σοσιαλισμός δεν φαίνεται στον ορίζοντα, η βαρβαρότητα είναι φυσιολογική συνέπεια. Άλλωστε «το λέγαμε από τις αρχές του 20ού αιώνα»… Η ίδια η πείρα μας έχει δείξει ότι μια διαδικασία μετάβασης δεν ξεκινά μια στιγμή «x», που η Αριστερά συνέδεε με την κατάληψη της πολιτικής εξουσίας. Η ίδια η πείρα μας έχει διδάξει ότι, ακόμα και πριν τη στιγμή «x», χρειάζονται απαντήσεις για το τι πάμε να οικοδομήσουμε και πώς θα το οικοδομήσουμε. Το πώς θα μεταβούμε σε μια άλλη κοινωνική οργάνωση, ελεύθερη, δημοκρατική, ανθρώπινη, δεν είναι ζήτημα μια δια παντός λυμένο. Το κεφάλαιο «δρόμοι μετάβασης» είναι ανοικτό.
Προσχωρώντας πλήρως στη λογική της παγκοσμιοποίησης, σχεδόν ολόκληρη η Αριστερά παρουσιάζει ως μέγιστο κίνδυνο σήμερα την αναβίωση του φασισμού, της Ακροδεξιάς και του εθνολαϊκισμού. Ο φανατισμός με τον οποίο στρατεύτηκε ενάντια στα συλλαλητήρια για το Μακεδονικό και η μανία με την οποία επιτέθηκε στην κυβέρνηση Ντι Μάιο-Σαλβίνι στην Ιταλία, την ώρα της κόντρας που είχαν με την ευρωκρατία, είναι ενδεικτική του τρομερού στραβισμού που τη διακατέχει. Τέλος, έπρεπε να περάσουν πάνω από 5 βδομάδες μέχρι να βγει άσπρος καπνός από τα διάφορα κογκλάβια όσον αφορά τα Κίτρινα Γιλέκα, αφού το κίνημα αυτό και η μορφή οργάνωσής του δεν είχε σχέση με τα συνδικάτα και τα κόμματα όπως τα γνωρίζει και τα θέλει η Αριστερά. Άλλο ένα κίνημα που δεν ταίριαζε στο καλούπι.
Κι ενώ έχει φουντώσει η «πιλάλα» για τις εκλογικές διαδικασίες στην Ελλάδα, ελάχιστοι προβληματίζονται σοβαρά και σε βάθος για το τι συμβαίνει σήμερα στον κόσμο και στην Ευρώπη. Το 2013, τρία χρόνια πριν πεθάνει, ένας μεγάλος καλλιτέχνης και διανοητής, ο Ντάριο Φο, έδωσε την παρακάτω απάντηση όταν ρωτήθηκε για το αν υπάρχει ελπίδα: «Υπάρχει μια θετική πλευρά που δεν πρέπει να ξεχνιέται. Βλέπω πολλούς ανθρώπους που δεν παραδίδονται και προσπαθούν να βρουν τις κατάλληλες απαντήσεις στα προβλήματα, επινοώντας δικές τους λύσεις. Κι όλα αυτά δεν είναι θέμα επιβίωσης μόνο. Είναι θέληση να κτίσεις κάτι καινούριο για να φέρεις την αλλαγή».
Η ευρωκρατία έχει μπλοκάρει
Ανάμεσα στη βαρβαρότητα και τον σοσιαλισμό, υπάρχει, μεσολαβεί, μια μεγάλη περιοχή καταστάσεων, μια τεράστια ποικιλία συσχετισμών και ρυθμών, μια πληθώρα δρόμων και προσπαθειών, που αγκαλιάζουν όλες τις πλευρές της κοινωνικής ζωής, στην οποία συντελούνται βήματα μπροστά ή και πισωγυρίσματα, αποτυπώνονται ίχνη και σημάδια προσπαθειών και ρήξεων, μεταβατικών βημάτων και εγχειρημάτων. Δεν έχουμε ακριβώς ή βαρβαρότητα ή σοσιαλισμό. Έχουμε μετάβαση προς το ένα ή το άλλο. Κι αν θέλουμε να θέσουμε ένα κριτήριο στο ξετύλιγμα της σύγχρονης ιστορίας, αυτό αφορά την παρουσία του λαϊκού παράγοντα, την έκφραση των «θέλω» που είναι βαθύτερα και βρίσκουν τρόπους να εκφραστούν, αλλά και να σπρώξουν τα πράγματα προς προοδευτικότερες κατευθύνσεις.
Στην Ελλάδα ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι κατανοούν πως δεν υπάρχει επιστροφή στο 2008 και πως, για να αποτραπεί η κοινωνική αποσύνθεση και τα χειρότερα, είναι αναγκαία μια μεγάλη κοινωνική μεταβολή σε όλους τους τομείς. Κι αυτό θα είναι έργο του λαϊκού παράγοντα και των εφοδίων που πρέπει να ανασυνθέσει
Αν δούμε την πορεία της Ευρώπης τα τελευταία 3 μόλις χρόνια, θα διαπιστώσουμε πως η λεωφόρος της ευρωκρατίας και της παγκοσμιοποίησης έχει μπλοκάρει. Έχει έρθει στο προσκήνιο μια έντονη, επίμονη και βαθιά παρουσία του λαϊκού παράγοντα, που όχι μόνο οξύνει πλευρές της κρίσης, αλλά θέτει επί τάπητος ζητήματα μετάβασης σε μια άλλη κατάσταση. Ίσως όχι τον σοσιαλισμό που είχαμε οι αριστεροί στο νου μας, αλλά πάντως μια κοινωνική οργάνωση δημοκρατική. Δηλαδή να μην πνίγεται η βούληση του κόσμου από την μιντικρατία και την πολιτική διαδικασία όπως αυτή έχει αποξενωθεί από το λαό. Με κοινωνική δικαιοσύνη κι όχι με την ταξική μεροληψία και κατάφωρη αδικία, χωρίς τον βαθύτατο ανταγωνισμό κι ατομισμό, χωρίς την αποδόμηση των μεγάλων ταυτοτήτων αλλά με τον σεβασμό τους.
Αν θέλουμε να δούμε τη σύγχρονη ιστορία της Ευρώπης και της Ελλάδας, της ιστορίας που ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια μας και στην οποία παίρνουμε μέρος, θα διαπιστώσουμε πως παντού, ακόμα και εκεί που μοιάζει να μην κινείται κάτι, συντελείται μια διεργασία σαν αυτήν που περιγράφει παραστατικά ο Ντάριο Φο: «Υπάρχουν πολλοί και όχι λίγοι άνθρωποι που, πρώτον, δεν παραδίδονται. Δεύτερον, προσπαθούν να βρουν τις κατάλληλες απαντήσεις στα προβλήματα επινοώντας δικές τους λύσεις. Τρίτον, αυτή η προσπάθεια δεν είναι θέμα επιβίωσης μόνο. Είναι και θέληση, τέταρτον, να κτίσουν κάτι καινούριο για να φέρουν την αλλαγή».
Σε όλα τα μεγάλα γεγονότα στην Ευρώπη (Ελλάδα πλατείες 2011 και δημοψήφισμα 2015, Αγγλία Brexit 2016, Καταλονία 2017, Ιταλία 2018 και Γαλλία 2018, για να αναφέρουμε τα πιο ενδεικτικά), ο λαϊκός παράγοντας έχει διαρκή παρουσία. Διψά, μοχθεί για μια αλλαγή και βρίσκει τρόπους για να εκφραστεί και μορφές αγώνα, δημιουργεί κινήματα για να μπορέσει να προωθήσει τα «θέλω» του.
Πέρα από το άθλιο παρόν
Αυτό που έχει επιτευχθεί αυτήν τη στιγμή είναι να απονομιμοποιηθεί εντελώς και να μπλοκαριστεί η ευρωκρατία και οι βασικοί της πυλώνες, και να τεθεί σε συζήτηση ποια Ευρώπη και σε ποια κατεύθυνση, ποιο οικονομικό μοντέλο, ποιος τύπος κοινωνίας και πολιτικής εκπροσώπησης, ποια πολιτική, ποια δημοκρατία. Με δυο λόγια, τίθενται προβλήματα μετάβασης, και αναζητούνται δρόμοι και εγχειρήματα μετάβασης. Ψάχνονται κατάλληλες απαντήσεις σε προβλήματα κοινωνιών, περιφερειών, ηπείρων και διεθνικά ακόμα. Και αυτό γίνεται επινοώντας λύσεις κι όχι χρησιμοποιώντας παλιούς τσελεμεντέδες.
Τα γεγονότα και η ίδια η πραγματικότητα μας υποδεικνύουν ότι έχουμε μπει σε καιρούς μετάβασης. Όχι γιατί κάποιοι αδήριτοι οικονομικοί νόμοι οδηγούν αυτόματα και νομοτελειακά προς τα εκεί, αλλά γιατί λαοί, πολλοί άνθρωποι, κινήματα και κοινωνίες έχουν κινηθεί, έχουν εκκινήσει για να προχωρήσουν πέρα από το άθλιο παρόν (τη βαρβαρότητα) που τους σερβίρουν οι ελίτ της παγκοσμιοποίησης. Οι διαθέσεις του κόσμου, σήμερα, βρίσκονται σε μια τροχιά που δεν θέλουν άλλο την πολιτική που εφαρμόζεται εδώ και 30 χρόνια. Και το θέτουν και το ξαναθέτουν με κάθε τρόπο, ολοένα και πιο έντονα τα τελευταία 3 χρόνια στη Γηραιά Ήπειρο.
Σήμερα βιώνουμε μια έκδηλη και αναμφισβήτητη πολιτική κρίση στην καρδιά της Ευρώπης. Πολιτική κρίση με έκδηλη την παρουσία των μαζών και την κίνησή τους, που φέρει σαφή και κατάλληλα αποτελέσματα στην πολιτική σκηνή. Παράλληλα βλέπουμε μια Ευρώπη που βουλιάζει στο τέλμα, ανεπανόρθωτα καθηλωμένη. Δεν μπορεί να προχωρήσει στη γραμμή της ευρωκρατίας της προηγούμενης φάσης. Έχει μπλοκαριστεί, χωρίς να προβάλλουν εναλλακτικές από κανέναν. Πρόκειται για τρομερό τέλμα, κατά το οποίο ούτε πέφτει με πάταγο η ευρωκρατία, ούτε μπορεί να ανορθωθεί, ούτε να ξεμπλοκάρει. Βρίσκεται σε αποσυνθετική και καθοδική πορεία.
Αντί επιλόγου
Οι πλατείες, οι αγανακτισμένοι, τα δημοψηφίσματα, οι κυβερνήσεις που στηρίζονται στη λαϊκή θέληση και κοντράρουν την ευρωκρατία, τα Κίτρινα Γιλέκα και όλα τα αποτελέσματά τους (με κυρίαρχο την πλήρη απονομιμοποίηση της ευρωκρατίας και των μηχανισμών της), η τεράστια πολιτική κρίση στην καρδιά της Ευρώπης, όλη αυτή η πείρα μας σπρώχνει να ασχοληθούμε με προβλήματα των κοινωνιών που έχουν εκκινήσει μια μετάβαση και δεν μπορούν να σταθούν στο έδαφος της υπάρχουσας κατάστασης. Σημαδεύουν μια ευρύτερη φάση.
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στη χώρα μας: Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι κατανοούν πως δεν υπάρχει επιστροφή στο 2008 και πως, για να αποτραπεί η κοινωνική αποσύνθεση και τα χειρότερα, είναι αναγκαία μια μεγάλη κοινωνική μεταβολή σε όλους τους τομείς. Κι αυτό θα είναι έργο του λαϊκού παράγοντα και των εφοδίων που πρέπει να ανασυνθέσει. Οι καιροί μετάβασης απαιτούν ανοικτά κι όχι καθηλωμένα σε στερεότυπα μυαλά!
