Το Μαριέλ ξανάρχεται στο προσκήνιο μετά από 33 χρόνια. Της Αλίκης Βεγίρη
Την προηγούμενη Δευτέρα η κυβέρνηση της Κούβας ανακοίνωσε και επισήμως τους κανόνες που θα διέπουν τη λειτουργία του μεγαλύτερου, εδώ και 50 χρόνια, εγχειρήματος, της Ειδικής Οικονομικής Ζώνης (ΕΟΖ) στο λιμάνι του Μαριέλ, 50 χλμ. δυτικά της Αβάνας. Σκοπός του φιλόδοξου αυτού έργου, το οποίο άρχισε να σχεδιάζεται πριν από περίπου δυο χρόνια και θα ανοίξει τις πύλες του την 1η Νοεμβρίου, είναι η προσέλκυση, μέσω ελκυστικών φορολογικών μέτρων και δασμών, ξένων επενδύσεων για την ανάπτυξη βιομηχανικών πάρκων σε τομείς αιχμής όπως ιατρική, ηλεκρονικά, τηλεπικοινωνίες, βιοτεχνολογία κ.λπ., την κατασκευή τουριστικών κατοικιών κατά μήκος των ακτών, γηπέδων γκολφ και μαρινών και την προώθηση του εμπορίου μέσω της εγκατάστασης αποθηκών, τερματικών σταθμών για containers και δεξαμενών καυσίμων. Υπολογίζεται ότι μέσα στη δεκαετία, από το λιμάνι του Μαριέλ θα διακινούνται γύρω στα 3 εκατ. containers, δέκα φορές περισσότερα απ’ όσα διακινούνται σήμερα από το λιμάνι της Αβάνας.
Το όλο project αξίας 900 εκατ. δολαρίων χρηματοδοτήθηκε κατά το μεγαλύτερο μέρος του (680 εκατ.) από τη Βραζιλία, με την Κούβα να βάζει τα υπόλοιπα και αναμένεται να δώσει διέξοδο για τα επόμενα χρόνια στην πάσχουσα οικονομία της χώρας.
Είναι αλήθεια ότι το νησί δεν στάθηκε ιδιαίτερα τυχερό στη μετεπαναστατική του σταδιοδρομία. Το 1991 είδε την κατάρρευση του πολυτιμότερου ως τότε στηρίγματός του, της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία όλα αυτά τα χρόνια το εφοδίαζε με φτηνή ενέργεια, τρόφιμα και βιομηχανικά προϊόντα ενώ αγόραζε σχεδόν ολόκληρη την παραγωγή ζάχαρης σε μάλλον τσιμπημένες τιμές. Η δεκαετία που ακολούθησε σημαδεύτηκε από δραματική πτώση της παραγωγής, μεγάλες ελλείψεις και φτώχεια, τόση που οι Κουβανοί χρειάστηκε να κάψουν, στην κυριολεξία, όλο το λίπος που είχαν συσσωρεύσει τις προηγούμενες δεκαετίες, της επιδοτούμενης σχετικής ευμάρειας.
Η Βενεζουέλα ήταν το επόμενο στήριγμα. Ο Τσάβες έστελνε πετρέλαιο και ο Κάστρο γιατρούς. Δυστυχώς, πάει κι αυτός, και ο Μαδούρο, που τον αντικατέστησε δύσκολα θα μακροημερεύσει. Το πετρέλαιο έχει περάσει το μέγιστο των αποθεμάτων, ο πληθωρισμός τρέχει στο 40%, τα τρόφιμα όλο και λείπουν, οι ουρές όλο και μακραίνουν και ο Καπρίλες την έχει στημένη στη γωνία.
Οι μεταρρυθμίσεις Ραούλ ήρθαν πάνω στην ώρα, ή μάλλον εξαιτίας αυτής. Τα πρώτα μέτρα μεγάλης κλίμακας ανακοινώθηκαν το 2010 με την απελευθέρωση 181 επαγγελμάτων, τα οποία θα μπορούσαν πλέον οι Κουβανοί να ασκούν έχοντας ως αφεντικό, αντί για το κράτος, τον εαυτό τους. Το μέτρο αυτό είχε ως συνέπεια τη γέννηση 420.000 νέων μικρο-επιχειρηματιών, (περίπου 8.5% τού εργατικού δυναμικού), τον εμπλουτισμό των πόλεων με καλαίσθητα εστιατόρια, πιτσαρίες και καφετέριες, τουριστικά καταλύματα τύπου bed&breakfast, και όλων των ειδών τα υπαίθρια και στεγασμένα μικρομάγαζα, την αύξηση των αποδοχών πολύ πάνω από το μίζερο κρατικό μηνιάτικο των 20 δολαρίων, έτσι ώστε σήμερα μια μανικιουρίστα να βάζει στην τσέπη της πολλά περισσότερα πέσος από έναν γιατρό, και τη διστακτική ανάδυση μιας ενθουσιώδους μεσαίας τάξης, που απλά επισημοποιεί τους ρόλους που έπαιζε για χρόνια στην παρανομία και τη μαύρη αγορά, ανταλλακτική ή εγχρήματη.
Παρά ταύτα, οι δυσκολίες, γραφειοκρατικές και εφοδιασμού, είναι πολλές, παρά τα μικροδάνεια των μερικών δεκάδων δολαρίων που της παρέχονται από τις τράπεζες και παρά τα ταχύρρυθμα μαθήματα λογιστικής και χρηματοοικονομικών που οργανώνονται από τα τοπικά πανεπιστήμια προς διευκόλυνσή της. Και φυσικά, κάτω από ασφυκτικούς νομικούς και γραφειοκρατικούς περιορισμούς, ο κυριότερος των οποίων είναι η απαγόρευση των επιχειρηματιών να καινοτομούν και να κατασκευάζουν οι ίδιοι τα προϊόντα τους, τα οποία τώρα αγοράζουν από τα κρατικά μαγαζιά, η απελευθέρωση αυτή, αν και ευεργετική, ελάχιστα θα συμβάλει στην παραγωγικότητα της οικονομίας συνολικά.
Το μεταρρυθμιστικό πακέτο του Ραούλ περιελάμβανε επίσης και την άρση των περιορισμών στις αγοροπωλησίες κατοικιών και αυτοκινήτων, τα οποία μέχρι τότε μόνο ανταλλάσσονταν, ενώ αργότερα προστέθηκε και η άρση των περιορισμών για τα ταξίδια στο εξωτερικό και ιδιαίτερα για τη διάσχιση του στενού εκείνου περάσματος των 90 μιλίων που χωρίζει την Αβάνα από το Μαϊάμι.
Η ΕΟΖ στο Μαριέλ αποτελεί σίγουρα το πιο μεγαλεπήβολο σχέδιο. Όσο για ξένους επενδυτές, μεγάλο ενδιαφέρον δείχνουν ήδη (ποιοι άλλοι;) οι Κινέζοι, οι οποίοι εδώ και καιρό αγοράζουν ή αναλαμβάνουν τη διαχείριση πολλών λιμανιών σε Ασία, Αφρική, Αμερική και Ευρώπη.
Το Μαριέλ, λοιπόν, ύστερα από 33 χρόνια, ξανάρχεται στο προσκήνιο, όμως διαφορετικά. Ήταν Απρίλιος του 1980, όταν ύστερα από πολυήμερες ταραχές, όπου χιλιάδες εξαγριωμένοι πολίτες έξω από τα κάγκελα της πρεσβείας του Περού ζητούσαν απελπισμένα άσυλο, η κουβανική κυβέρνηση εξαναγκάστηκε να ανοίξει το λιμάνι του Μαριέλ και να επιτρέψει σε Κουβανούς εξόριστους από το Μαϊάμι να παραλάβουν με πλοιάρια τις οικογένειές τους. Υπολογίζεται, ότι εκείνη την εποχή κάπου 250.000 άνθρωποι μετανάστευσαν στις ΗΠΑ. Αυτό ήταν το δεύτερο μεταναστευτικό κύμα. Το πρώτο ήταν το 1965 και το τρίτο τον Αύγουστο του 1994. Τέταρτο, μάλλον δεν θα υπάρξει.
