Εκατό χρόνια συμπληρώθηκαν από την ίδρυση του ΕΚΘ
Του Νίκου (Κόλια) Μαραντζίδη*
Τον Απρίλιο συμπληρώθηκαν εκατό χρόνια από την ίδρυση του Εργατικού Κέντρου Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για μια ιστορική διαδρομή που εκφράζει την πολυσήμαντη και πολυκύμαντη δράση του εργατικού κινήματος της πόλης.
Η Φεντερασιόν (Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία), από την ίδρυσή της (το 1909), επιδιώκει τη συνένωση και κοινή δράση των επαγγελματικών σωματείων των εργαζομένων της Θεσσαλονίκης, με σαφή ταξικό και πολιτικό προσανατολισμό.
Το 1915, μέσα στη δίνη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, του Εθνικού Διχασμού και τις πολιτικές επιδιώξεις της προσωρινής κυβέρνησης Βενιζέλου (το 1916), ξεκινούν οι προσπάθειες για την ίδρυση δευτεροβάθμιας συνδικαλιστικής οργάνωσης. Οι προσπάθειες αυτές καρποφορούν στις 29 Απριλίου 1917, όπου επίσημα ιδρύεται το ΕΚΘ. Η σύσκεψη για την ίδρυση του γίνεται στο γραφείο του επιθεωρητή εργασίας Ι. Αναπλιώτη, παρουσία εκπροσώπων χριστιανικών και εβραϊκών σωματείων. Η σύνταξη του καταστατικού, το οποίο συνυπέγραψαν έντεκα σωματεία, ανατίθεται στους σοσιαλιστές της Φεντερασιόν.
Στα μέσα του 1918 το ΕΚΘ δραστηριοποιείται για τη δημιουργία μιας ενιαίας κεντρικής συνδικαλιστικής οργάνωσης, μαζί με τα Εργατικά Κέντρα Αθηνών και Πειραιώς και συμμετέχει στο ιδρυτικό συνέδριο της ΓΣΕΕ, εκπροσωπώντας 22 συνδικάτα με 22.000 εργαζόμενους.
Το 1919, το ΕΚΘ στεγάζεται στην οδό Αγίου Δημητρίου 129, σε ένα ψηλό διώροφο κτίριο στη στέγη του οποίου κυματίζει μια τεράστια κόκκινη σημαία, που το κάνει ακόμα πιο επιβλητικό. Το κτίριο διαθέτει εστιατόριο, αίθουσα μουσικής, ωδείο, μπουφέ, μια μεγάλη σάλα για συνελεύσεις των εργατικών σωματείων και γραφεία για την εκτελεστική επιτροπή του ΕΚΘ, την κομματική οργάνωση του ΣΕΚΕ, των σωματείων και τη νεολαία. Διαθέτει επίσης βιβλιοθήκη και αναγνωστήριο.
Για τη Θεσσαλονίκη το ΕΚΘ, αποτελεί πόλο, γύρω από τον οποίο συσπειρώνονται οι εργάτες. Καθημερινά γίνονται συζητήσεις σχετικά με εργατικά – συνδικαλιστικά, αλλά και ευρύτερα πολιτικά θέματα. Εκεί κυκλοφορούν εργατικές, αριστερές εφημερίδες και έντυπα, όπως «Η Φωνή του Εργάτη», «Η Σιδηροδρομική», «Η Καπνεργατική», «Το Αβάντι» και η «Κομμουνιστική Επιθεώρηση».
Την περίοδο αυτή οι συνδικαλισμένοι εργάτες έχουν αναπτυγμένο πολιτικό και κοινωνικό υπόβαθρο, που δημιουργεί ένα επίπεδο συνείδησης, που παρά τις ιδεολογικές και πολιτικές αντιπαραθέσεις, εκφράζει την ανοχή και τη σύνθεση όλων των τάσεων του εργατικού – συνδικαλιστικού κινήματος. Η διοίκηση του ΕΚΘ χαίρει της εμπιστοσύνης και του σεβασμού των εργατών, ενώ κυρίαρχο όργανο των διαδικασιών είναι οι μαζικές συνελεύσεις των εργατικών σωματείων.
Το ΕΚΘ δεν παρέχει μόνο συνδικαλιστική στήριξη στους εργαζόμενους, αλλά και δυνατότητες βελτίωσης του πνευματικού τους επιπέδου και ψυχαγωγίας. Τον Μάιο του 1926 ιδρύει τον ποδοσφαιρικό αθλητικό σύλλογο «Εργατικός Αστήρ», ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί εργατική λέσχη στη συμβολή των οδών Εγνατίας και Βενιζέλου. Επίσης διαθέτει και ένα καλά οργανωμένο θέατρο, με διευθυντή και σκηνοθέτη τον Τάκη Μουζενίδη, που δίνει παραστάσεις σχεδόν κάθε εβδομάδα.
Στη δεκαετία του 1930, το ΕΚΘ, συντονίζει το δίκτυο κοινωνικής αλληλεγγύης «Εργατική Βοήθεια», για τη στήριξη φυλακισθέντων συνδικαλιστών, εργατών και πολιτικών κρατουμένων.
Κλείνοντας και θέλοντας να καταδείξουμε την εχθρική συμπεριφορά του οργανωμένου κράτους απέναντι στους διεκδικητικούς και κοινωνικούς αγώνες των εργαζομένων και του ΕΚΘ, θα αναφερθούμε σε ένα συγκεκριμένο γεγονός. Το καλοκαίρι του 1922 και λίγο πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή, η αστυνομία κατηγόρησε το ΕΚΘ για παράνομη δράση και απόκρυψη όπλων, γεγονός που προκάλεσε την έξωσή του από το κτήριο της οδού Αγίου Δημητρίου και τον περιορισμό του σε ένα σπίτι επί της οδού Φράγκων. Στις εφημερίδες ανακοινώθηκε ότι ύστερα από έρευνες στο ΕΚΘ, βρέθηκαν 13 κιβώτια πυρομαχικών, «με τα οποία οι αναρχικοί μπολσεβίκοι θα επιχειρούσαν να καταλύσουν τας αρχάς και να εγκαθιδρύσουν καθεστώς όμοιον με εκείνο το οποίο επέβαλαν οι κομμουνισταί επί των Ρώσσων». Τα πυρομαχικά μάλιστα ανακοινώθηκε ότι θα εκτεθούν στην πλατεία του Λευκού Πύργου.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την επικράτηση της επανάστασης του Πλαστήρα η «Μακεδονία» και «Η Εφημερίς των Βαλκανίων» αποκάλυψαν ότι όλα ήταν μια σκευωρία. Το κτίριο όπου στεγαζόταν το ΕΚΘ (στην Αγίου Δημητρίου 129) ήταν κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έδρα μιας σερβικής μονάδας του μηχανικού που παράτησε στο υπόγειο του κτηρίου 13 κιβώτια με βεγγαλικά.
* Ο Νίκος (Κόλιας) Μαραντζίδης είναι συνεργάτης – επιμελητής του Ιστορικού Αρχείου του ΕΚΘ. Οι φωτογραφίες του άρθρου είναι από το Ιστορικό Αρχείο του ΕΚΘ
