Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής έχουν τους περισσότερους φυλακισμένους στον κόσμο, ξεπερνώντας κατά πολύ κάθε άλλη χώρα με σχετικά μεγάλο αριθμό κρατουμένων. Με λιγότερο από το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού, έχουν το 25% των φυλακισμένων του κόσμου!
Στα τέλη 2009, στις ΗΠΑ υπήρχαν 2.300.000 φυλακισμένοι, χωρίς να υπολογίζονται όλοι οι κρατούμενοι σε τοπικό επίπεδο, οι προσωρινά κρατούμενοι, οι κρατούμενοι σε στρατιωτικές φυλακές, οι κρατούμενοι σε κέντρα μετανάστευσης, με ειδικούς όρους κ.ά.
Σύμφωνα με το Διεθνές Κέντρο Μελετών για τις Φυλακές, του King’s College, οι φυλακισμένοι στις ΗΠΑ αυξήθηκαν κατά ένα εκατομμύριο από το 1992 έως το 2009.
Η Αμερική έχει 743 φυλακισμένους ανά 100 χιλιάδες κατοίκους (το Τέξας 1.000!), η Ρωσία 627, η Αγγλία 151, η Κίνα 123, η Γερμανία 88, η Σουηδία 80 και η Ιαπωνία 63. Ο μέσος όρος παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένων των πιο αυταρχικών καθεστώτων, είναι 125.
«Αντί να αποτελεί μοντέλο για τον κόσμο, η σύχρονη Αμερική προκαλεί τρόμο», λέει ο Τζέιμς Ουίτμαν, ειδικός στη συγκριτική νομολογία στο πανεπιστήμιο Γέιλ. «Συγκριτικά, η Αμερική είναι ένας σκληρός τόπος».
Ας σημειωθεί ότι υπάρχει τέτοιος υπερπληθυσμός στις φυλακές που σε ορισμένες πολιτείες απολύουν μαζικά φυλακισμένους αφενός για να δημιουργηθεί χώρος για νέους καταδίκους και αφετέρου για να μειωθούν τα τεράστια έξοδα που βαρύνουν τα χρεοκοπημένα δημόσια ταμεία.
Στην Πενσιλβάνια, οι φυλακισμένοι αυξήθηκαν από 8.243 (1980) σε 51.487 (2010) και στην Καλιφόρνια από 23.264 σε 170.000!
Γι’ αυτό ορισμένοι ερευνητές, όπως οι Linn Washington jr. και Andrew Bosworth, αποκαλούν την Αμερική «Έθνος Φυλακή».
Συνολικά, 7.300.000 άνθρωποι είναι ανά πάσα στιγμή υπό τον έλεγχο του σωφρονιστικού συστήματος (έγκλειστοι, υπό όρους ελεύθεροι ή με αναστολή). Πάνω από 13 εκατομμύρια άτομα περνούν ετησίως από τα σωφρονιστικά καταστήματα.
«Ο βαθμός φυλακίσεων κατέστησε τις ΗΠΑ κράτος-παρία, μία χώρα που αποφάσισε να μην ακολουθήσει την κανονική δυτική προσέγγιση», επισήμανε από το Λονδίνο η Βίβιεν Στερν, του κέντρου μελετών για τις φυλακές.
Η αύξηση των φυλακισμένων οφείλεται κυρίως σε πολιτικούς λόγους. Με την επικράτηση πολλών κυβερνητών που προέρχονται από το ρεπουμπλικανικό κόμμα, εφαρμόστηκαν λαϊκίστικες πολιτικές που ικανοποιούν το πιο συντηρητικό κομμάτι της κοινωνίας ως αντίβαρο όχι μόνο στην εγκληματικότητα, αλλά και στις επιτυχίες του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα στις δεκαετίες του ’70 και του ’80.
Ο Adam Liptak γράφει ότι οι εγκληματολόγοι αποδίδουν το φαινόμενο στους ακόλουθους παράγοντες: υψηλότερα επίπεδα εγκλημάτων βίας, πιο αυστηρές ποινές, φυλετικές αντιθέσεις, εμμονή στη δίωξη των ναρκωτικών, αμερικάνικο ταμπεραμέντο και έλλειψη κοινωνικού δικτύου προστασίας. Σ’ αυτά προστίθεται και ο θεσμός των δικαστών που εκλέγονται από τις τοπικές κοινωνίες, των οποίων η κρίση υπόκειται στη βούληση των ψηφοφόρων και των λόμπι που τους στηρίζουν. Επίσης, σημαντικός παράγοντας είναι η εκτεταμένη οπλοκατοχή.
Ο Mάικλ Τόνρι, ειδικός σε θέματα αντιεγκληματικής πολιτικής, πιστεύει ότι η αυστηρότητα των ποινών είναι μεγαλύτερη σε οικονομίες που είναι πιο καπιταλιστικές και λιγότερο σοσιαλδημοκρατικές.
Ο Μπρους Γουέστερν συμπεραίνει ότι ο μαζικός εγκλεισμός όχι μόνο αντανακλά τις ταξικές και φυλετικές διακρίσεις, αλλά αποτελεί και βασική αιτία της σύγχρονης ανισότητας. Αυτό επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι η πλειοψηφία των φυλακισμένων δεν έχουν διαπράξει εγκλήματα βίας.
Η «Επιτροπή για την Ασφάλεια και τις Καταχρήσεις στις Φυλακές της Αμερικής» αποφάνθηκε ότι οι φυλακές είναι επικίνδυνα φορτωμένες, υπερβολικά βίαιες, υπέρμετρα βασισμένες στο φυσικό διαχωρισμό, αποτελούν γόνιμο έδαφος για την ανάπτυξη μολυσματικών ασθενειών, υστερούν σε προγράμματα για τους κρατουμένους και είναι επανδρωμένες με κακοπληρωμένους και ανεκπαίδευτους υπαλλήλους με μία κουλτούρα που υποθάλπει την κατάχρηση εξουσίας.
Μαζικός εγκλεισμός με ρατσιστικό υπόβαθρο
Ο ρατσισμός στο ποινικό σύστημα δεν ομολογείται, αλλά είναι προφανής. Η μεγάλη πλειοψηφία των φυλακισμένων ανήκει σε εθνικές/φυλετικές μειονότητες. Σύμφωνα με τις έρευνες, οι μαύροι ελέγχονται συχνότερα στους δημόσιους χώρους, συλλαμβάνονται με την παραμικρή αφορμή και τιμωρούνται αυστηρότερα από τους λευκούς για τα ίδια αδικήματα. Επίσης, οι μαύροι που έχουν εκτίσει τις ποινές τους έχουν λιγότερες πιθανότητες να προσληφθούν από τους λευκούς που αντιμετωπίζονται πιο ευνοϊκά από τους εργοδότες. Σε μερικά μεγάλα αστικά κέντρα ο αριθμός των αποκλεισμένων από την αγορά εργασίας λόγω ποινικού μητρώου φτάνει στο 50% των μαύρων ανδρών, εκτρέφοντας τις συνθήκες που αναπαράγουν την εγκληματικότητα. Αλλά κι αυτοί που βρίσκουν δουλειά, μαύροι και λευκοί, εργάζονται περισσότερες ώρες και αμείβονται με 30-40% χαμηλότερους μισθούς.
Ένας φαύλος κύκλος που μεγεθύνει τις φυλετικές ανισότητες, με αποτέλεσμα το 60% των μαύρων που έχουν εγκαταλείψει το σχολείο, πριν φτάσει στην ηλικία των σαράντα ετών, να αποτελείται από φυλακισμένους και πρώην φυλακισμένους.
Οι συνέπειες τόσο μεγάλου αριθμού φυλακισμένων είναι πολλαπλές. Για παράδειγμα, τα παιδιά που μεγαλώνουν με γονείς στη φυλακή είναι εκατομμύρια. Ειδικά ανάμεσα στις οικογένειες των μαύρων, το ποσοστό φτάνει στο 10% του συνόλου των παιδιών.
Επίσης, το μέτρο αφαίρεσης των πολιτικών δικαιωμάτων, που δεν ισχύει στις περισσότερες δυτικές χώρες, όχι μόνο υποβαθμίζει τον πολίτη, αλλά έχει επίπτωση και στη λειτουργία της αστικής δημοκρατίας. Πρώτα – πρώτα, γιατί αυτοί που βασικά στερούνται τα εκλογικά τους δικαιώματα είναι κυρίως μαύροι, πράγμα που σημαίνει ότι αποδυναμώνεται η βούληση μιας ολόκληρης ομάδας. Δεύτερον, αλλοιώνονται τα εκλογικά αποτελέσματα αφού ο αριθμός των πολιτών που τα αποστερείται ξεπερνάει τα πέντε εκατομμύρια. Η βάση αυτής της στέρησης ανάγεται σε νόμους που θεσπίστηκαν στον 19ο αιώνα προκειμένου να μη συμμετέχουν στις εκλογές οι μαύροι και να διατηρηθεί έμμεσα το απαρτχάιντ.
Στις εκλογές του 2004, ο αριθμός των Αμερικανών υπηκόων χωρίς εκλογικά δικαιώματα ανήρχετο σε 5,3 εκατομμύρια. Στην πολιτεία της Φλώριδας, όπου το ποσοστό επί του συνόλου των ψηφοφόρων έφτανε το 9%, μπορεί εύκολα να καταλάβει κανείς πόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε ο αποκλεισμός τόσων πολλών φτωχών που θα ψήφιζαν κατά πλειοψηφία τον υποψήφιο των Δημοκρατικών, στη διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος που έδωσε τη νίκη στον Τζορτζ Μπους για λίγες εκατοντάδες ψήφους. Οι κοινωνιολόγοι Jeff Manza και Christopher Uggen διαπίστωσαν ότι σε δεκατέσσερις πολιτείες το ποσοστό των μαύρων που αποκλείστηκαν από τις εκλογές ξεπερνούσε το 10% και σε πέντε πολιτείες το 20%! Αντίστοιχα, όπως υπογραμμίζει και ο Jason DeParle στο άρθρο του «Ο αμερικανικός εφιάλτης των φυλακών», δεν θα εκλέγονταν αρκετοί ρεπουμπλικανοί γερουσιαστές που ψήφισαν τους αντιλαϊκούς φορολογικούς νόμους του Μπους.
Όσο κι αν φαίνεται τραβηγμένο, αρκετοί μελετητές υποστηρίζουν επίσης, ότι ο μαζικός εγκλεισμός βολεύει τις κυβερνήσεις γιατί μειώνει πλασματικά το εθνικό ποσοστό των ανέργων που αποτελεί μεγάλο πρόβλημα.
Ναρκωτικά και εξοντωτικές ποινές
Ο μαζικός εγκλεισμός οφείλεται και σε δύο άλλες αμερικανικές ιδιαιτερότητες. Την υποχρεωτική για τα δικαστήρια επιμέτρηση βαριών ποινών και τη δαιμονοποίηση ακόμα και της κατοχής ενός γραμμαρίου μαριχουάνας.
«Η τεράστια αύξηση των φυλακισμένων στην Αμερική μπορεί να εξηγηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις ποινές που επιβάλλονται σε ανθρώπους που έχουν τελέσει μη βίαιες παραβάσεις του νόμου», τονίζει στην έρευνά του ο Eric Schlosser για το σωφρονιστικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα.
Σε ορισμένες πολιτείες εφαρμόζονται νόμοι που προβλέπουν μεγάλες ποινές για υπότροπους ανεξαρτήτως της σοβαρότητας της εγκληματικής πράξης. Στην Καλιφόρνια, με το νόμο «Τρεις φορές και είσαι τελειωμένος», ακόμα και μικροκακοποιοί που συλλαμβάνονται για τρίτη φορά, καταδικάζονται σε ποινές εξοντωτικές. Μεταξύ αυτών που αναφέρονται στις επίσημες εκθέσεις ως χαρακτηριστικά παραδείγματα εφαρμογής αυτού του νόμου είναι και ο Billy Ochoa, ένας εξαρτημένος, διαρρήκτης και διακινητής κουπονιών συσσιτίου, που καταδικάστηκε σε 326 χρόνια κάθειρξη σε φυλακές υψίστης ασφαλείας, όχι λόγω της βαρύτητας των πράξεών του, αλλά ως υπότροπος!
Το 1980, στις αμερικάνικες φυλακές βρίσκονταν 40 χιλιάδες άτομα για παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών. Το 2010 είχαν φτάσει τις 500 χιλιάδες!
Η υστερία με την οποία λανσαρίστηκε ο «πόλεμος κατά των ναρκωτικών» αντί να οδηγήσει στη μείωση της χρήσης και εμπορίας ναρκωτικών, οδήγησε σε αμέτρητες αδικίες. Με την αυστηρή ποινικοποίηση του παραμικρού «παραπτώματος» και τη μετατροπή σε εγκληματίες απλών ανθρώπων που δεν έχουν καμία σχέση με τον υπόκοσμο, πολλαπλασιάστηκε ο εγκλεισμός φτωχών και ανήμπορων να υπερασπιστούν τον εαυτό τους ανθρώπων κυρίως από τους μαύρους και τις εθνικές μειονότητες. Τα τελευταία χρόνια, στόχος έγιναν και οι γηγενείς Ινδιάνοι και οι γυναίκες από φτωχά στρώματα. Το 75% των εκατό χιλιάδων γυναικών που είναι έγκλειστες είναι μητέρες και το 70% έχουν διαπράξει μη βίαια αδικήματα, κυρίως για ναρκωτικά και πορνεία.
Σε όλη την Αμερική, δημιουργήθηκαν περισσότερα από δύο χιλιάδες ειδικά «ναρκω-δικαστήρια», με απόλυτη εξουσία των δικαστών να επιβάλλουν ποινές κατά τη δική τους εκτίμηση, χωρίς δικλείδες ασφαλείας για τους διωκόμενους. Έτσι, έχουν καταγραφεί πάρα πολλές περιπτώσεις αφάνταστης σκληρότητας, όπως της 17χρονης Lindsey Dills, που καταδικάστηκε σε δέκα χρόνια κάθειρξη επειδή πλαστογράφησε δύο επιταγές των γονιών της, αξίας 40 και 60 δολαρίων, για να αγοράσει τις δόσεις της. «Οι δικαστές έχουν σχεδόν απόλυτη ελευθερία να διαλέξουν ποιον θα δικάσουν, τι είδους μεταχείριση θα του επιφυλάξουν, ποιον θα φυλακίσουν, για πόσο διάστημα και πότε θα θεωρήσουν ότι η «θεραπεία» του έχει λήξει. Ο δικαστής είναι βασιλιάς και… γιατρός», εξηγεί η Margaret Dooley-Sammuli, στέλεχος του εθνικού οργανισμού «Συμμαχία για την πολιτική για τα ναρκωτικά».
«Βιώνουμε ένα μεγάλο κοινωνικό πείραμα», γράφει ο συγγραφέας Μάρκ Μάουερ. «Καμία άλλη κοινωνία στην ανθρώπινη ιστορία δεν έχει κλείσει στις φυλακές τόσους πολλούς από τους πολίτες της προκειμένου να θέσει υπό έλεγχο το έγκλημα».
Ψυχοπαθείς και νοητικά καθυστερημένοι
Υπάρχει και μια άλλη μεγάλη κατηγορία ανθρώπων που δεν θα έπρεπε να βρίσκονται στις φυλακές. Το σύστημα, για να απαλλαγεί από τους νοητικά καθυστερημένους και ψυχικά ασθενείς που έχουν αντικοινωνική συμπεριφορά επιλέγει να τους στέλνει στα κάτεργα, αντί να τους περιορίζει σε ειδικές κλινικές και να τους υποβάλλει σε θεραπείες που έχουν μεγάλο κόστος. Κι αυτό βέβαια, για τους φτωχούς, που οι οικογένειές τους δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να τους φροντίσουν. Γι’ αυτό υπολογίζεται ότι το 16% των φυλακισμένων που ανήκουν με ιατρική πιστοποίηση σ’ αυτή την κατηγορία, δηλαδή περισσότεροι από 350 χιλιάδες, δεν αποτελούν παρά το μισό του πραγματικού αριθμού των κρατουμένων με σοβαρή νοητική καθυστέρηση ή ψυχική διαταραχή. Εύκολα γίνεται αντιληπτό, πώς αυτοί οι άνθρωποι γίνονται θύματα διαφόρων μορφών εκμετάλλευσης και κακοποίησης μέσα στις φυλακές από συγκρατούμενους και σωφρονιστικούς υπαλλήλους.
Τέλος Πρώτου Μέρους
(συνεχίζεται)
Στέλιος Ελληνιάδης
