…«Τα πρόσωπα όλο και πιο σκοτεινά στον Ηλεκτρικό. Τα βλέμματα εχθρικά…». Έτσι ξεκινούσα τις προηγούμενες Ηλεκτρικές Αναγνώσεις. Δεν περίμενα ούτε κι εγώ πως λίγες μέρες αργότερα θα ένιωθα πραγματική αγαλλίαση βγαίνοντας από το Μετρό, στο Σύνταγμα! Μια πραγματική λαοθάλασσα. Ένα στρίμωγμα γεμάτο χαμόγελα! Ήταν η πρώτη μέρα που οι Αγανακτισμένοι συγκεντρώθηκαν μπροστά στη Βουλή… Παράξενο και πολύχρωμο πλήθος. Όχι πια οι «συνήθεις ύποπτοι». Κανείς διαγκωνισμός για πανό και καπελώματα. «Ε-ε-ε… o-ο-ο. Πάρτε το Μνημόνιο και φύγετε από δω- Ούστ!».
…Οι συγκεντρώσεις στο Σύνταγμα δεν ξέρω αν θα έχουν κάποιο πρακτικό αποτέλεσμα, αλλά μας έδωσαν λίγο φως. Μια αισιοδοξία ότι μπορεί να πετύχουμε. Ότι δεν θα είναι νικητής ο… καναπές!
…Κρατάω μαζί μου ένα βιβλίο, κατεβαίνοντας στη συγκέντρωση: Το καλοκαίρι θα παίξει την Κλυταιμνήστρα του Λάκη Παπαστάθη, (Πόλις). Είμαι στο τέταρτο και ομώνυμο διήγημα της συλλογής, όπου μια ηθοποιός προετοιμάζεται για τον ρόλο της Κλυταιμνήστρας στον Αγαμέμνονα και είναι αδύνατον να αφήσω το βιβλίο από τα χέρια μου. Θυμάμαι μια παράσταση στο Μαρκόπουλο από τους Περίακτους και την «ξαναδιαβάζω», μέσα από τον Λάκη Παπαστάθη. Η συνέχεια, όπως και η αρχή του βιβλίου, είναι γεμάτη εκπλήξεις. Βρίσκομαι ξανά στον Μαγεμένο Αυλό, τότε που κρυφάκουγα τις κουβέντες της παρέας του Μάνου Χατζιδάκι και μέσα από μια σύντομη ιστορία συγχώρεσης, νομίζω πως βρίσκω το πιο περιεκτικό πορτρέτο του μεγάλου συνθέτη και ευαίσθητου ανθρώπου.
…και μετά πίσω στο χρόνο, στο Άλσος Παγκρατίου με το Ελεύθερο Θέατρο και το Μια ζωή Γκόλφω. Καλοκαίρι του 1974. Κι αργότερα Το τραμ το τελευταίο. Παράσταση που σφράγισε για μένα μια εποχή. Ζωντανές ακόμη οι εικόνες της. Όποτε βλέπω κάποιον από τους ηθοποιούς που έπαιζαν τότε, όσο κι αν έχουν περάσει τα χρόνια, το βλέμμα μου θολώνει και τους βλέπω νέους. Νεότατους και ανήσυχους!
«…Κι ο χρόνος που πέταξε; Το 1973 πώς θα γυρίσει πίσω; Σ’ αυτό που κάναμε τότε, μας καθοδήγησε η εποχή. Το μισό Ελεύθερο Θέατρο το γέννησε η χούντα και η μεταπολίτευση, μόνο το άλλο μισό κάναμε εμείς. Και, επιπλέον, τότε δεν γνωρίζαμε καλά τον εαυτό μας, ούτε το θέατρο που ταίριαζε στον καθένα μας. Μαθαίναμε ψάχνοντας ο ένας τον άλλο. Σήμερα, δυστυχώς, γνωρίζουμε…». Ο συγγραφέας μάς απλώνει κι άλλους θησαυρούς καθώς οι ιστορίες του διαδέχονται η μια την άλλη… Το Κύτταρο, ο Μανόλης Αναγνωστάκης, άνθρωποι όπως ο εμβληματικός Τειρεσίας του, αλλά και ο μυστηριώδης υπερρεαλιστής Θεόδωρος Ντόρρος, που έγραψε Στο δρόμο αρχίζουν όλα!
…Νομίζω πως ο Παπαστάθης μάς δίνει την «ταυτότητα» μιας ολόκληρης εποχής. Η ταυτότητα, από την άλλη, γίνεται το αντικείμενο ενός σημαντικού μυθιστορήματος. Το Χαμάμ Βαλκάνια του Βλάντισλαβ Μπάγιατς (Κέδρος). Τιμημένο με το βραβείο Balkanika για το 2008, μέσα από την ιστορία του πασά Μεχμέτ Σοκόλοβιτς και της φιλίας του με τον περίφημο αρχιτέκτονα Μιμάρ Σινάν, πραγματεύεται τις δύσκολες ισορροπίες της ταυτότητας, του έθνους, της θρησκείας. Η Σερβία είναι η αφορμή και η αιτία, όμως ο συγγραφέας μας ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο. Στο βιβλίο εναλλάσσονται κεφάλαια με το μυθιστόρημα αυτό καθ’ εαυτό, με κεφάλαια που περιγράφουν μια διανοητική περιπέτεια του συγγραφέα, μέσα από τη γνωριμία του με σημαντικούς ανθρώπους του πνεύματος. Επικεφαλής τους ο Ορχάν Παμούκ και η ανάλυση του κάθε δυισμού. Κυρίως του διχασμού ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση.
…Το μυθιστόρημα-δοκίμιο γεμίζει το κεφάλι μου και αναζητώ κάτι πιο «στρωτό». Διαβάζω το Σκίτσο της Γιώτας Γουβέλη (Διόπτρα). Για μια ακόμη φορά η συγγραφέας της Μουσικής του κόσμου ξεκινά από την ιστορία. Δυο αδέλφια με μητέρα -αντάρτισσα του Δημοκρατικού Στρατού- χωρίζονται σε πολύ μικρή ηλικία. Με τις διαδικασίες της εποχής της Φρειδερίκης το ένα από τα αδέλφια καταλήγει σε μια άτεκνη οικογένεια και ξεχνά σιγά-σιγά την ταυτότητά του. Το άλλο θα βρεθεί με τη μητέρα του που θα δώσει τη μάχη της επιβίωσης σε μια σκληρή εποχή. Παράλληλα, παρακολουθούμε την ιστορία μιας παρέας που μεγαλώνει στα χρόνια της δικτατορίας και της μεταπολίτευσης, φτάνοντας στο σήμερα. Ένα μυθιστόρημα που διαβάζεται ευχάριστα, χωρίς όμως να εφησυχάζει τον αναγνώστη και χωρίς να πετά στα σύννεφα!
…Δεν ξέρω πόσο ευχάριστα θα διαβάσετε το Κοιμήσου μαζί μου της Τζοάνα Μπρίσκοου (Μεταίχμιο). Το σίγουρο είναι πως δεν είναι καθόλου άδικοι οι έπαινοι του Τζόναθαν Κόου για τη συγγραφέα. Όλα στην αρχή μοιάζουν απλά. Νομίζεις πω θα διαβάσεις την ιστορία ενός ακόμη ερωτικού τριγώνου. Όμως, τελικά, δεν είναι καθόλου έτσι! Η εύθραυστη και άχρωμη Σιλβί Λαβινί, η σκοτεινή πρωταγωνίστρια δείχνει μια απίστευτη μαεστρία αποπλάνησης. Πίσω κρύβεται ένα μυστικό, ένα τραύμα του παρελθόντος που καθορίζει τη ζωή της. Τίποτε δεν συμβαίνει τυχαία στην ιστορία. Τα πορτρέτα των ηρώων είναι εξαιρετικά. Οι διακυμάνσεις τους, οι σκοτεινές και φωτεινές πλευρές εναλλάσσονται και τελικά δεν γνωρίζεις, όταν κλείνεις το βιβλίο, ποιος είναι ο «κακός» και ο «καλός». Το σίγουρο είναι πως το βιβλίο σε στοιχειώνει… Μέρες μετά σκεφτόμουνα τους ήρωες σαν πραγματικά πρόσωπα. Που ο καθένας τους μάλλον, τελικά, κουβαλάει κάτι από τον καθένα μας. Ακόμη κι αν το κρύβουμε κι από τον εαυτό μας!
Κώστας Στοφόρος
…Κρατάω μαζί μου ένα βιβλίο, κατεβαίνοντας στη συγκέντρωση: Το καλοκαίρι θα παίξει την Κλυταιμνήστρα του Λάκη Παπαστάθη, (Πόλις). Είμαι στο τέταρτο και ομώνυμο διήγημα της συλλογής, όπου μια ηθοποιός προετοιμάζεται για τον ρόλο της Κλυταιμνήστρας στον Αγαμέμνονα και είναι αδύνατον να αφήσω το βιβλίο από τα χέρια μου. Θυμάμαι μια παράσταση στο Μαρκόπουλο από τους Περίακτους και την «ξαναδιαβάζω», μέσα από τον Λάκη Παπαστάθη. Η συνέχεια, όπως και η αρχή του βιβλίου, είναι γεμάτη εκπλήξεις. Βρίσκομαι ξανά στον Μαγεμένο Αυλό, τότε που κρυφάκουγα τις κουβέντες της παρέας του Μάνου Χατζιδάκι και μέσα από μια σύντομη ιστορία συγχώρεσης, νομίζω πως βρίσκω το πιο περιεκτικό πορτρέτο του μεγάλου συνθέτη και ευαίσθητου ανθρώπου.
…και μετά πίσω στο χρόνο, στο Άλσος Παγκρατίου με το Ελεύθερο Θέατρο και το Μια ζωή Γκόλφω. Καλοκαίρι του 1974. Κι αργότερα Το τραμ το τελευταίο. Παράσταση που σφράγισε για μένα μια εποχή. Ζωντανές ακόμη οι εικόνες της. Όποτε βλέπω κάποιον από τους ηθοποιούς που έπαιζαν τότε, όσο κι αν έχουν περάσει τα χρόνια, το βλέμμα μου θολώνει και τους βλέπω νέους. Νεότατους και ανήσυχους!
«…Κι ο χρόνος που πέταξε; Το 1973 πώς θα γυρίσει πίσω; Σ’ αυτό που κάναμε τότε, μας καθοδήγησε η εποχή. Το μισό Ελεύθερο Θέατρο το γέννησε η χούντα και η μεταπολίτευση, μόνο το άλλο μισό κάναμε εμείς. Και, επιπλέον, τότε δεν γνωρίζαμε καλά τον εαυτό μας, ούτε το θέατρο που ταίριαζε στον καθένα μας. Μαθαίναμε ψάχνοντας ο ένας τον άλλο. Σήμερα, δυστυχώς, γνωρίζουμε…». Ο συγγραφέας μάς απλώνει κι άλλους θησαυρούς καθώς οι ιστορίες του διαδέχονται η μια την άλλη… Το Κύτταρο, ο Μανόλης Αναγνωστάκης, άνθρωποι όπως ο εμβληματικός Τειρεσίας του, αλλά και ο μυστηριώδης υπερρεαλιστής Θεόδωρος Ντόρρος, που έγραψε Στο δρόμο αρχίζουν όλα!
…Νομίζω πως ο Παπαστάθης μάς δίνει την «ταυτότητα» μιας ολόκληρης εποχής. Η ταυτότητα, από την άλλη, γίνεται το αντικείμενο ενός σημαντικού μυθιστορήματος. Το Χαμάμ Βαλκάνια του Βλάντισλαβ Μπάγιατς (Κέδρος). Τιμημένο με το βραβείο Balkanika για το 2008, μέσα από την ιστορία του πασά Μεχμέτ Σοκόλοβιτς και της φιλίας του με τον περίφημο αρχιτέκτονα Μιμάρ Σινάν, πραγματεύεται τις δύσκολες ισορροπίες της ταυτότητας, του έθνους, της θρησκείας. Η Σερβία είναι η αφορμή και η αιτία, όμως ο συγγραφέας μας ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο. Στο βιβλίο εναλλάσσονται κεφάλαια με το μυθιστόρημα αυτό καθ’ εαυτό, με κεφάλαια που περιγράφουν μια διανοητική περιπέτεια του συγγραφέα, μέσα από τη γνωριμία του με σημαντικούς ανθρώπους του πνεύματος. Επικεφαλής τους ο Ορχάν Παμούκ και η ανάλυση του κάθε δυισμού. Κυρίως του διχασμού ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση.
…Το μυθιστόρημα-δοκίμιο γεμίζει το κεφάλι μου και αναζητώ κάτι πιο «στρωτό». Διαβάζω το Σκίτσο της Γιώτας Γουβέλη (Διόπτρα). Για μια ακόμη φορά η συγγραφέας της Μουσικής του κόσμου ξεκινά από την ιστορία. Δυο αδέλφια με μητέρα -αντάρτισσα του Δημοκρατικού Στρατού- χωρίζονται σε πολύ μικρή ηλικία. Με τις διαδικασίες της εποχής της Φρειδερίκης το ένα από τα αδέλφια καταλήγει σε μια άτεκνη οικογένεια και ξεχνά σιγά-σιγά την ταυτότητά του. Το άλλο θα βρεθεί με τη μητέρα του που θα δώσει τη μάχη της επιβίωσης σε μια σκληρή εποχή. Παράλληλα, παρακολουθούμε την ιστορία μιας παρέας που μεγαλώνει στα χρόνια της δικτατορίας και της μεταπολίτευσης, φτάνοντας στο σήμερα. Ένα μυθιστόρημα που διαβάζεται ευχάριστα, χωρίς όμως να εφησυχάζει τον αναγνώστη και χωρίς να πετά στα σύννεφα!
…Δεν ξέρω πόσο ευχάριστα θα διαβάσετε το Κοιμήσου μαζί μου της Τζοάνα Μπρίσκοου (Μεταίχμιο). Το σίγουρο είναι πως δεν είναι καθόλου άδικοι οι έπαινοι του Τζόναθαν Κόου για τη συγγραφέα. Όλα στην αρχή μοιάζουν απλά. Νομίζεις πω θα διαβάσεις την ιστορία ενός ακόμη ερωτικού τριγώνου. Όμως, τελικά, δεν είναι καθόλου έτσι! Η εύθραυστη και άχρωμη Σιλβί Λαβινί, η σκοτεινή πρωταγωνίστρια δείχνει μια απίστευτη μαεστρία αποπλάνησης. Πίσω κρύβεται ένα μυστικό, ένα τραύμα του παρελθόντος που καθορίζει τη ζωή της. Τίποτε δεν συμβαίνει τυχαία στην ιστορία. Τα πορτρέτα των ηρώων είναι εξαιρετικά. Οι διακυμάνσεις τους, οι σκοτεινές και φωτεινές πλευρές εναλλάσσονται και τελικά δεν γνωρίζεις, όταν κλείνεις το βιβλίο, ποιος είναι ο «κακός» και ο «καλός». Το σίγουρο είναι πως το βιβλίο σε στοιχειώνει… Μέρες μετά σκεφτόμουνα τους ήρωες σαν πραγματικά πρόσωπα. Που ο καθένας τους μάλλον, τελικά, κουβαλάει κάτι από τον καθένα μας. Ακόμη κι αν το κρύβουμε κι από τον εαυτό μας!
Κώστας Στοφόρος
Σχόλια
