Η τοπική κοινω-νία, προς το παρόν, «κοιτάζει και περιμένει». Οι αόρατοι επισκέπτες της Ηγουμενίτσας, μετανάστες και πρόσφυγες, δεν είναι ακόμα αισθητοί στην πόλη, δεν κυκλοφορούν σε αυτήν, κρύβονται στις παρυφές της.
Της Κατερίνας Παγουλάτου
Σκαρφαλώνοντας το απότομο και ανηφορικό μονοπάτι, φτάσαμε σ’ ένα πλάτωμα στα μισά περίπου του λόφου που βρίσκεται στο νότιο άκρο της Ηγουμενίτσας. Ακριβώς από κάτω, η εθνική οδός που κατευθύνεται προς το νέο λιμάνι και ο κόμβος που οδηγεί προς την Εγνατία. Στο βάθος το λιμάνι, που… εποπτεύεται καθημερινά από εκατοντάδες μάτια, από φιγούρες κρυμμένες στους γύρω λόφους.
Το «παρατηρητήριο», όπως αποκαλούν το πλάτωμα οι πρόσφυγες, είναι σημείο στρατηγικής σημασίας. Από εδώ εφορμούν κατά ομάδες προς το δρόμο, ψάχνοντας μια κρύπτη κάτω από τις νταλίκες που περνούν. Από εδώ ελέγχουν την κίνηση στο λιμάνι και τα πλοία που ταξιδεύουν προς την Ιταλία.
«Patra good», ήταν το καλωσόρισμα της αποστολή μας, καθώς κάποιοι από τους πρόσφυγες μάς αναγνώρισαν. Το παρατηρητήριο είναι το «στρατηγείο» των προσφύγων από την Αφρική: Σομαλοί, Σουδανοί, Ερυθραίοι. Οι λόφοι, όμως, γύρω από την Ηγουμενίτσα φιλοξενούν δεκάδες ακόμα πρόσφυγες από το Αφγανιστάν, το Μπαγκλαντές, το Μαρόκο, την Αλγερία, Κούρδους από την Τουρκία και το Ιράκ. Χωρισμένοι ανά εθνότητες, έχουν δημιουργήσει αόρατους οικισμούς κρυμμένους στα δασάκια, με κεραμίδι τον ουρανό και μόνα υπάρχοντα μερικά χαρτόκουτα, πλαστικές σακούλες και κάποιες κουβέρτες. «Patra good» επαναλαμβάνει ο Ομάρ με πλατύ χαμόγελο, και αναρωτιέμαι πώς είναι δυνατόν να λέει κάτι τέτοιο. «Στην Πάτρα τρώγαμε, τουλάχιστον, μία φορά τη μέρα» συνεχίζει σαν να κατάλαβε την απορία μου. Μόνο τα κρατητήρια της Ηγουμενίτσας θεωρεί «καλύτερα», ενώ για την αστυνομία λέει ότι είναι όπως παντού: «50 good, 50 bad».
«Όλοι οι πρόσφυγες έχουν αναπνευστικά προβλήματα, ταλαιπωρούνται από βρογχίτιδες και πνευμονίες, ψείρες, ψώρα, πολλοί είναι άσχημα χτυπημένοι», μας είπε λίγο αργότερα η Πολυξένη Ανδρεάδου, γενικός γιατρός στο Κέντρο Υγείας Ηγουμενίτσας. Η Πολυξένη είναι ο φύλακας-άγγελος των αόρατων της πόλης. Σκαρφαλώνει στους λόφους για να τους περιθάλψει και να τους δώσει φάρμακα, τους κατεβάζει στο Κέντρο Υγείας για εξετάσεις και νοσηλεία. Έχει, μάλιστα, τον δικό της «νοσοκόμο», όπως λέει, ένα δεκαοχτάχρονο Σουδανό, που έχει μάθει το δρόμο προς το Κέντρο Υγείας και συνοδεύει τους άλλους πρόσφυγες.
Μέχρι και στον Ερυθρό Σταυρό απευθύνθηκε προκειμένου να παραχωρήσει έναν χώρο για ιατρείο, αλλά της το αρνήθηκαν από τα κεντρικά. Είναι συγκινημένη που τα πρώτα φάρμακα που πήρε ήταν από την Κέρκυρα, «από τα παιδιά της κατάληψης Ελαία», όπως λέει. Και ελπίζει ότι κάτι καλύτερο μπορεί να γίνει τώρα, που ο τοπικός σύλλογος φαρμακοποιών έχει αρχίσει να ευαισθητοποιείται και συγκροτήθηκε η Επιτροπή Αλληλεγγύης στους Μετανάστες. Η Πολυξένη δεν είναι η μόνη που προσπαθεί να ανακουφίσει τους πρόσφυγες, να κάνει κάτι πρακτικό για το τεράστιο φαινόμενο χωρίς λύση. Ευαισθητοποιημένοι πολίτες, ένας ιερέας της περιοχής αλλά και η νεοσύσταση Επιτροπή Αλληλεγγύης μοιράζουν τρόφιμα και ρούχα, ψάχνουν τρόπους να δώσουν χέρι βοηθείας. Ανώνυμα πολλοί, όπως μάθαμε, καθώς η τοπική κοινωνία προς το παρόν «κοιτάζει και περιμένει». Οι αόρατοι επισκέπτες της Ηγουμενίτσας δεν είναι ακόμα αισθητοί στην πόλη, δεν κυκλοφορούν σε αυτή, κρύβονται στις παρυφές της. Μόνο το βράδυ μπορεί να τους δεις, περιφερειακά, να ψάχνουν στα σκουπίδια ή να λουφάζουν στις ψαρόβαρκες κλέβοντας πετρέλαιο. Οι διαμαρτυρίες των κατοίκων περιορίζονται προς στιγμήν στο Λαδοχώρι, όπου οι πρόσφυγες είναι ορατοί, διαμένουν στα χωράφια κοντά στην Εγνατία καρτερώντας τις νταλίκες που περνούν από το σημείο.
«Πάτρα – Ηγουμενίτσα – Ανκόνα σε 20 ώρες», διαβάζω στην επιγραφή. Αυτό το ταξίδι για τους πρόσφυγες μπορεί να κρατήσει βδομάδες, μήνες, ακόμη και χρόνια. Μπρος και πίσω στη διαδρομή, ένα ταξίδι ζωής και –πολλές φορές– θανάτου. Με τα μάτια σταθερά καρφωμένα στο λιμάνι, στο παρατηρητήριο έχει αρχίσει να σουρουπώνει…
Η νεοσύστατη Επιτροπή Αλληλεγγύης στους Μετανάστες
Κάτοικοι και φοιτητές, ανεξάρτητοι, από διαφορετικές συλλογικότητες και με διαφορετικές διαδρομές, αποφάσισαν ότι κάτι πρέπει να γίνει. Το έναυσμα ήταν ο άγριος ξυλοδαρμός του Αριβάν Οσμάν Αμπντουλάχ από λιμενικούς, στις 3 Απριλίου 2009, του Κούρδου πρόσφυγα που κατέληξε τέσσερις μήνες αργότερα σε νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης. Συνευρέθηκαν, συζήτησαν, αναζήτησαν τρόπους παρέμβασης και περίπου ένα χρόνο μετά δημιούργησαν την Επιτροπή Αλληλεγγύης στους Μετανάστες, η οποία κλείνει ήδη ένα μήνα ζωής. Η Επιτροπή, αν και νεοσύστατη, έχει να παρουσιάσει έργο, συμβάλλοντας τόσο στην πρακτική ανακούφιση των προσφύγων όσο και στην ευαισθητοποίηση των πολιτών για το θέμα. Η μαζικότητα της τελευταίας ανοιχτής συνέλευσης που πραγματοποίησε στο ΑΤΕΙ Ηγουμενίτσας, παρουσία εκπροσώπων της Κίνησης Υπεράσπισης Δικαιωμάτων Προσφύγων και Μεταναστών Πάτρας, του Δικτύου για τα Κοινωνικά και Πολιτικά Δικαιώματα, αλλά και της νομικού Ιωάννας Κούρτοβικ, αποδεικνύει τον ελπιδοφόρο χαρακτήρα του εγχειρήματος, αλλά και το ενδιαφέρον που υπάρχει για το θέμα στην ευρύτερη περιοχή. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι στη συνέλευση συμμετείχαν επίσης πολίτες από τα Γιάννενα, την Άρτα και την Πρέβεζα, μεταφέροντας από την πλευρά τους την κατάσταση που επικρατεί στις πόλεις τους αναφορικά με τους πρόσφυγες.
Η Επιτροπή της Ηγουμενίτσας είναι η απτή απόδειξη ότι η ανάγκη απαντήσεων σε ένα τεράστιο κοινωνικό φαινόμενο, όπως το προσφυγικό, μπορεί να «γεννήσει» αλληλεγγύη, το καλύτερο… φάρμακο στο φαρμάκι των προωθούμενων –άμεσα ή έμμεσα– φασιστικών συμπεριφορών.
Η Επιτροπή, αν και νεοσύστατη, έχει να παρουσιάσει έργο, συμβάλλοντας τόσο στην πρακτική ανακούφιση των προσφύγων όσο και στην ευαισθητοποίηση των πολιτών για το θέμα
