του Θανάση Μουσόπουλου*
Στις 2 Δεκεμβρίου2022 διοργανώθηκε στην Ξάνθη εκδήλωση με τίτλο «Ξάνθη: η πόλη του Καραγκιόζη». Οργανωτές: ο Θίασος Σκιών «Τα παραμύθια του Καραγκιόζη», η Ακαδημία Ποίησης και Παραμυθιού, ο Σύλλογος Φίλων «Τα παραμύθια του Καραγκιόζη» και η εφημερίδα Εμπρός.
Στο πλαίσιο της εκδήλωσης μίλησαν διακεκριμένοι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών για την πρόταση δημιουργίας Θεματικού Πάρκου για το Θέατρο Σκιών στην Ξάνθη και ακούστηκαν πρωτότυπα τραγούδια για τον Καραγκιόζη σε μελοποίηση και πρώτη ζωντανή παρουσίαση από τον Γαβρήλο Κοκκώνα.
Πρωτεργάτες της ιδέας για τη δημιουργία στο Λιμνίο θεματικού πάρκου με φιγούρες του Καραγκιόζη είναι ο Δημήτρης Αβούρης, ο Απόστολος Δομτζίδης και η Νατάσα Μιχαηλίδου.
Είχα τη χαρά και τιμή να μιλήσω στην εκδήλωση αυτή. Στο παρελθόν, δημοσίευσα στον Δρόμο της Αριστεράς δύο άρθρα με τίτλους «Καραγκιόζης: Ο πρεσβευτής της Ανατολής στη Δύση» (21/1/21) και «Το 1821 μέσα από τον Έλληνα Καραγκιόζη» (3/2/21).
Θα παραθέσω στη συνέχεια τον Χαιρετισμό μου στην εκδήλωση.
***
Είναι γνωστό ότι ασχολούμαι με το Θέατρο Σκιών από μικρός. Τελευταία, μάλιστα, δημοσιεύω διάφορα σχετικά κείμενα, ενώ στο τρέχον έτος κυκλοφόρησε το βιβλίο μου «Ο Καραγκιόζης και η Ελληνική ψυχή».
Θα μου επιτρέψετε ένα μικρό απόσπασμα να παρουσιάσω.
Σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες σε όλες τις χώρες της Βαλκανικής, το Θέατρο σκιών που ξεκινά από την Ινδία και Ινδονησία τον πρώτο μεταχριστιανικό αιώνα, περνά από την Περσία και πολύ αργότερα, το 14ο αι. μ.Χ., φτάνει στην Οθωμανική Τουρκία.
Η τουρκική εκδοχή του Καραγκιόζη ακμάζει στην Κωνσταντινούπολη από το 16ο αιώνα, ενώ οι περισσότεροι καραγκιοζοπαίχτες είναι Εβραίοι, Αρμένιοι και Έλληνες. Από το 1608 αρχίζει η αναφορά παραστάσεων Καραγκιόζη σε διάφορες μεγαλουπόλεις της Βαλκανικής (στη Ρουμανία, στο Βελιγράδι, στο Κοσσυφοπέδιο, στο Σεράγεβο). Στον ελληνικό χώρο τα Γιάννενα στις αρχές του 19ου αιώνα και μετά την απελευθέρωση η Αθήνα, η Χαλκίδα, οι πόλεις της Πελοποννήσου, έχουν αξιόλογη παράδοση στον Καραγκιόζη. Το ιδιαίτερο είναι ότι, ενώ σε άλλες βαλκανικές χώρες το τούρκικο θέατρο σκιών παρακμάζει χωρίς να προσαρμοστεί στις τοπικές συνθήκες, στην Ελλάδα «εξελληνίζεται» παντρεύοντας το αρχικό πλαίσιο με τις ελληνικές ιδιορρυθμίες. Πετυχαίνεται η αυτονόμηση του ελληνικού Καραγκιόζη από τον τουρκικό, κυρίως από τον περίφημο Μίμαρο, στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Έτσι, ενώ ο Καραγκιόζης στην Τουρκία είναι πια μουσειακό είδος, στην Ελλάδα διαγράφει μια αξιόλογη πορεία, δείχνοντας τον πλούτο και το δυναμισμό της γειτονιάς του Αίμου. Βέβαια, κανένας δε μου βγάζει από το μυαλό τον σημαντικό ρόλο του Πλάτωνα και του Μύθου του Σπηλαίου για τη γέννηση του Θεάτρου Σκιών…
***
Είναι αυταπόδεικτο ότι όχι απλώς επικροτώ αλλά και παλεύω ώστε το όνειρο των πρωτοπόρων φίλων και συνεργατών μου για την ανάδειξη της Ξάνθης σε πόλη του Καραγκιόζη, με βρίσκει απολύτως σύμφωνο.
Θα μου επιτρέψετε στον σύντομο αυτό χαιρετισμό να αξιοποιήσω το ρόλο μου ως παιδαγωγού και παππού.
Μεγάλωσα στη δεκαετία του ‘50 στην Ξάνθη, δεν ξέραμε τι θα πει παιδική χαρά. Όλα για μας ήταν παιδική χαρά. Στις αυλές, στους δρόμους, στους παράδρομους, στις αλάνες παίζαμε ελεύθεροι από πρωίας άχρι νυκτός. Πηγαίναμε στα πάρκα και στις πλατείες της πόλης άφοβα. Οι αυλές των σχολείων ήταν ορθάνοιχτες χειμώνα καλοκαίρι. Τα γκολ που έβαλα μπροστά στον Άη Γιώργη, άλλο πράγμα. Στην αυλή του Νίκου, του Αντώνη, του Αμέτ: Ταρζάν και Τσίτα, και πλεούμενα στις ναυμαχίες αβούλιαχτα. Σκαρφάλωνα σε δέντρα και στα κάγκελα των καπναποθηκών της γειτονιάς μου – πώς κατεβαίνεις όμως;
Και όταν στη δεκαετία του ‘80 είχα τα δικά μου παιδιά, είχαν αλλάξει τα πράγματα. Είχαμε βέβαια το Περιαστικό δάσος, τότε σιγά-σιγά έγιναν παιδικές χαρές, άρχισαν όμως να πληθαίνουν τα κάγκελα στα σχολεία και στα πάρκα, το χώμα να γίνεται άσφαλτος, τόσα και τόσα, ώσπου να μιλούν τώρα για κάμερες φανερές και κρυφές.
Παλιότερα συχνά μιλούσαν για «Κλειστές Παιδικές Χαρές». Για να είμαι ειλικρινής, δεν το πολυσκεφτόμουν. Τι είναι και τι σημαίνει μια παιδική χαρά. Στο διαδίκτυο βρήκα κάποια στοιχεία που τα μεταφέρω. Τι είναι και τι προσφέρει.
Παιδική χαρά ή ίσως ορθότερα πάρκο παιδικής χαράς ονομάζεται είδος δημόσιου ή ιδιωτικού πάρκου το οποίο απευθύνεται στη διασκέδαση των παιδιών. Είναι υπαίθριος χώρος ο οποίος συνήθως αποτελεί τμήμα ενός ευρύτερου πάρκου. Σκοπός του είναι η ψυχαγωγία των παιδιών της γειτονιάς και η απασχόλησή τους για την ξεκούραση και των κηδεμόνων τους. Οι παιδικές χαρές προσφέρουν δυνατότητες άθλησης και κοινωνικοποίησης συνεισφέροντας έτσι στην ανάπτυξη των παιδιών.
Η παιδική χαρά είναι ο χώρος όπου δημιουργούνται και οι πρώτες φιλίες, το παιδί αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι το επίκεντρο του κόσμου, ότι θα πρέπει να μάθει να σέβεται τα υπόλοιπα παιδιά γύρω του. Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι παράλληλα με τα παιδιά και οι γονείς μπορούν να αποκομίσουν κάποια σημαντικά και για τους ίδιους οφέλη, συνοδεύοντας και βοηθώντας τα παιδιά τους στην παιδική χαρά.
Το Λιμνίο είναι ένα Θεματικό Πάρκο που έχει πολλές δυνατότητες και προοπτικές για πολιτιστικό εμπλουτισμό. Αν εγκατασταθούν την έκτασή του αναπαραστάσεις από τον κόσμο του Καραγκιόζη, θα αποτελεί πόλο έλξης για μαθητικά σύνολα εντόπια αλλά και από άλλες περιοχές. Ήδη είναι χώρος ιδανικός για τους σχολικούς περιπάτους. Φαντάζομαι να εμπλουτιστεί. Αν μάλιστα η πόλη μας φιλοξενήσει εκθέσεις σχετικές με το Θέατρο Σκιών στο Κονάκι του Μουζαφέρ Μπέη, τότε η Ξάνθη θα αναβαθμιστεί ποικιλότροπα.
Νομίζω ότι συμφωνούμε πως «Ο κόσμος θα αλλάξει αν δώσουμε στα παιδιά αυτά που δικαιούνται και αξίζουν – ένα κόσμο γεμάτο ΟΜΟΡΦΙΑ – ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ – ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ».
* Ο Θανάσης Μουσόπουλος είναι φιλόλογος, συγγραφέας, ποιητής
