Μοιάζει λίγο ασαφές το τι εννοεί κανείς με τον όρο πολιτικό κίνημα, ενώ δεν θα έπρεπε να υπάρχει τόση σύγχυση. Οι ίδιες οι εξελίξεις θέτουν με επείγοντα και ίσως τραγικό τρόπο την ανάγκη δημιουργίας ενός διεθνούς (παγκόσμιου) πολιτικού κινήματος χειραφέτησης από τα σύγχρονα δεσμά. Όπως ιδιαίτερα στη χώρα μας θέτουν την ανάγκη ύπαρξης και δράσης ενός πολιτικού κινήματος διεξόδου της χώρας από την καταναγκαστική κατάσταση και επιβολή ιδιαίτερου καθεστώτος, με στόχο την επιβίωση του λαού, της κοινωνίας, του έθνους σε εξαιρετικά ταραχώδης εποχές.
Σε μεγάλη έκταση κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα έγιναν μετατοπίσεις και αλλαγές συσχετισμών, πολιτικές αλλαγές, ανατροπές συνασπισμών και κυβερνήσεων, εξεγέρσεις. Ειδικά το νεοφιλελεύθερο όραμα της «ανοικτής κοινωνίας» με την «αγορά στο τιμόνι» απονομιμοποιήθηκε στα μάτια δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Η τεράστια δυσαρέσκεια για όλες τις συνταγές του υπαρκτού καπιταλισμού, και η δυσκολία του να οργανώσει μια στέρεη συναίνεση εντός των κοινωνιών, οδήγησε σε μεγάλες αμφισβητήσεις και γεγονότα. Ταρακουνήθηκε συθέμελα η Λατινική Αμερική, πολύ ο αραβικός κόσμος και σε μεγάλο βαθμό ο ευρωπαϊκός Νότος. Ακόμα περισσότερο, ταρακουνήθηκε η καρδιά του δυτικού καπιταλισμού: η Αγγλία (Brexit), οι ΗΠΑ (εξέγερση ενάντια στη ρατσιστική αστυνομική βία), η Γαλλία (Κίτρινα Γιλέκα). Παράλληλα, ένα μεγάλο μέρος του μουσουλμανικού κόσμου στοχοποιείται και δεν συγκαταλέγεται στο δυτικό πρότυπο, είναι μάλλον εχθρός (γιατί τάχα φθονεί τη Δύση).
Επομένως, το σύστημα (ας το πούμε έτσι, εννοώντας τα κέντρα του Δυτικού κόσμου) είχε πολλούς πονοκεφάλους να αντιμετωπίσει, και κυρίως την εμφανή κρίση και υποχώρησή του. Άλλα κέντρα που υποσκάπτουν ή ανταγωνίζονται τη Δυτική κυριαρχία –φυσικά όχι από φιλολαϊκές θέσεις– προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση προς όφελός τους στηριζόμενα στον κρατισμό, την ισχύ και τα οικονομικά ή γεωπολιτικά πλεονεκτήματά τους, αλλά δείχνοντας κι αυτά την ανησυχία τους για τη λαϊκή δυσαρέσκεια και αμφισβήτηση.
Ορισμένες συγκεκριμένες παραδοχές
Κατά κύματα λοιπόν εκδηλώνεται μια κινητικότητα και μια αντίσταση σε όλο τον κόσμο. Σαν σύνθεση είναι ετερογενής, πολυάριθμη, με δικούς της χρόνους και ρυθμούς, απαντά σε κεντρικά διλήμματα, επιφέρει αλλαγές πρόσκαιρες ή πιο μόνιμες. Το κύριο που χρειάζεται να συγκρατήσουμε, πέρα από την ετερογένεια, είναι ότι δεν πρέπει να θεωρούμε την όποια αντίσταση και κινητικότητα εκδηλώνεται ως συνέχεια αγώνων και ρευμάτων που εμφανίστηκαν στον 20ό αιώνα. Με την εξής έννοια: τα ρεύματα που εκδηλώθηκαν στον 20ό αιώνα ήταν το σοσιαλιστικό-εργατικό, το αντιιμπεριαλιστικό-εθνικοαπελευθερωτικό, και το μεταρρυθμιστικό-δικαιωματικό στις αναπτυγμένες κυρίως χώρες, πάντα όμως με καθοριστικό τον ρόλο του κομμουνιστικού κινήματος, που ήταν πρωταγωνιστικός. Σήμερα αυτά τα ρεύματα δεν υπάρχουν, το περιεχόμενο της κινητικότητας και της αντίστασης δεν έχει έναν κατασταλαγμένο σε ρεύματα χαρακτήρα. Τα κινήματα είναι πιο μαζικά, πιο ποικίλα και πιο ρευστά. Αναζητείται μια «νέα σύνθεση» που δεν μπορεί να προκύψει αυθορμήτως και διά μαγείας.
Επομένως δεν θα έχουμε επανάληψη, δεν θα έχουμε συνέχεια, αλλά κινήματα και αντιστάσεις που θα έχουν διαφορετικά περιεχόμενα και μορφές, άρα και γλώσσα. Πιο εμπλουτισμένα, πιο άμεσα, πιο βαθιά. Και μάλιστα σε τομείς τους οποίους ο αντίπαλος θεωρεί προνομιακούς: την κριτική της τεχνολογίας και του επιστημονικού οπτιμισμού ως πανάκειας, τον εντοπισμό ότι χρειάζεται μια άλλη σχέση στον κοινωνικό μεταβολισμό ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση, την κριτική της «αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας» και της «μεταδημοκρατίας» μαζί με την απαίτηση για πραγματική Δημοκρατία, την ανάδειξη μιας διαφορετικής αξιολόγησης της παραγωγής από τη σκληρή και με στόχο απλά το κέρδος παραγωγή εμπορευμάτων. Κινήματα που προβάλλουν την ανάγκη μιας συμμετοχικής μετάβασης μέσα από την προώθηση ρήξεων με τον παλιό κόσμο πραγμάτων, και επιζητούν την εμβάθυνση στη σχέση μεταξύ ελευθερίας, ισότητας και αδελφότητας των ανθρώπων.
Δεν θα έχουμε επανάληψη, δεν θα έχουμε συνέχεια, αλλά κινήματα και αντιστάσεις που θα έχουν διαφορετικά περιεχόμενα και μορφές, άρα και γλώσσα
Η ετερογενής αντίσταση και τα κινήματα σε όλο τον κόσμο ψηλαφούν απαντήσεις στα ζητήματα αυτά, έστω μπουσουλιστά. Έστω κι αν υποχωρούν ή ενσωματώνονται σε άλλα προγράμματα λόγω δυσκολιών ή αποστασιών, δείχνουν μια μεγάλη διάρκεια μέσα στο χώρο και τον χρόνο, έχουν μια μονιμότητα ως κατάσταση, αποτελούν ένα υπόστρωμα και μια παρακαταθήκη για ένα νέο παγκόσμιο κίνημα χειραφέτησης.
Δεύτερη παραδοχή: για να εκφραστούν και να επιτύχουν οι αντιστάσεις και τα κινήματα, έχουν ανάγκη να πιστεύουν στον εαυτό τους, στη δύναμή τους. Κι αυτό μπορεί να γίνει μόνο όσο υπάρχει και κατοχυρώνεται ένας ακηδεμόνευτος χαρακτήρας τους: δηλαδή να μην κατευθύνονται, να μην καπελώνονται, να μην χειραγωγούνται από κόμματα, οργανώσεις, συνδικάτα κ.ά. που δεν θέλουν να ξεκολλήσουν από τον συστημισμό.
Πολιτικό κίνημα που παρεμβαίνει στις εξελίξεις
Δεν μιλάμε για μικρά κινήματα ή για μικρές αντιστάσεις (που κι αυτά έχουν μεγάλη σημασία). Μιλάμε για κινήματα που παρεμβαίνουν και επηρεάζουν την πολιτική και κοινωνική ζωή σε μια χώρα ή και περιφερειακά ή διεθνώς. Το καμίνι της Λατινικής Αμερικής, οι Πλατείες που συνομιλούσαν, η Αραβική Άνοιξη κ.λπ. είναι ορισμένα παραδείγματα. Όπως είναι ενδεικτικές και οι εξελίξεις και αλλαγές συσχετισμών σε διάφορες χώρες και περιφέρειες. Τα κινήματα αυτά είπαν ένα μεγάλο «όχι» στο πώς πήγαιναν τα πράγματα, και έθεσαν εναλλακτικά προγράμματα, ή στήριξαν μια ελπίδα μέσα στην ψυχή των ανθρώπων. Και όλα ήταν πολιτικά, με την έννοια ότι έθεσαν το θέμα το πολιτειακό και αυτό της διακυβέρνησης. Δεν ήταν απλά κινήματα διαμαρτυρίας ή διεκδίκησης. Αντιμετωπίστηκαν με ευρεία καταστολή, και πολλές φορές μόνο η επέμβαση του στρατού τα σταμάτησε.
Απαλλαγή από μια βασική εξάρτηση
Ο κεντροαριστερός πόλος σε διεθνή κλίμακα συνομιλεί με τα κινήματα αυτά ή προσπαθεί να τα ποδηγετήσει. Ο κεντροαριστερός πόλος έχει γίνει το κύριο πολιτικό όχημα της παγκοσμιοποίησης, η οποία προχωρά περισσότερο με τη διάνοιξη του δρόμου που κάνει η κεντροαριστερά και η εξαρτημένη από κέντρα διανόηση. Κύριος στόχος είναι να κάμψουν και να κάψουν κάθε ιδεολογικό και πολιτικό στοιχείο των κυμάτων διαμαρτυρίας και αντιστάσεων. Στις ΗΠΑ κάθε φορά ο Σάντερς κάνει πίσω, στην Ευρώπη Podemos και ΣΥΡΙΖΑ ξέχασαν τα πιο πολλά από όσα έλεγαν για να γίνουν «γατάκια», κι όλοι πήγαν με την πλευρά του Μπάιντεν ενάντια στον Τραμπ. Και φυσικά πρωτοστατούν στην αποδόμηση του κράτους-έθνους, και γενικά του Διαφωτισμού. Προωθούν τον μεταμοντερνισμό και της ιδεολογία της «ιδιαιτερότητας» στο έπακρο, δεν ανέχονται το εθνικό στοιχείο σε οποιαδήποτε έκφραση, κ.ο.κ. Επομένως η ανεξαρτησία από αυτόν τον πόλο και η κατανόηση του ρόλου της παγκοσμιοποίησης είναι κομβικό ζήτημα για την αξιολόγηση αντιδράσεων, αντιστάσεων και κινημάτων.
Το νέο πολιτικό κίνημα χειραφέτησης διεκδικεί την ανεξαρτησία από πολιτικά κέντρα, φιλοδοξεί να έχει λόγο και στόχους που αφορούν την πλειοψηφία της κοινωνίας και να βρίσκεται στο επίκεντρο διεργασιών και εξελίξεων, είναι εξαρχής ενάντιο στην παγκοσμιοποίηση, δημιουργεί μια δική του κουλτούρα για τη Δημοκρατία, τη Φύση, τη Ζωή, επιδιώκει την πολλαπλότητα και την ποικιλία μπροστά στον ομοιομορφοποιητικό οδοστρωτήρα της παγκοσμιοποίησης και των παραλογισμών για υβρίδια ζωής και μηχανής και τα τεράστια απαρτχάιντ που δημιουργεί.
Στο επόμενο (και τελευταίο): Το πολιτικό κίνημα στην Ελλάδα
