Του Τζέημς Πέτρας.
«Αντιμετωπίζουμε ένα θηρίο, μια δύναμη που μας λοιδορεί, μας εξαπατά και θέλει να μας καταστρέψει». Αυτή την δήλωση έκανε ο Μιγκέλ Άνχελ Ιμπάρα, μέλος της Ένωσης Μεξικανών Εργατών Ηλεκτρισμού (SME), κατά την διάρκεια της 80ής ημέρας απεργίας πείνας (La Jornada 18/7/ 2010). Αυτό που συμβαίνει στο Μεξικό είναι ότι υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στην εμφάνιση των εγκληματικών συμμοριών, το βάθεμα του νεοφιλελευθερισμού και την καταστολή των κοινωνικών κινημάτων και των συνδικάτων.
Ο Μεξικανός πρόεδρος Φ. Καλντερόν απέλυσε πάνω από 44.000 συνδικαλισμένων εργατών στον τομέα του ηλεκτρισμού, σε μία από τις πιο πρόσφατες «επιδρομές» του που έχουν κατακερματίσει τον κοινωνικό ιστό. Η πολιτική που υπονομεύει την απασχόληση και μια εργασία με αξιοπρεπή μισθό και η ποινικοποίηση των νόμιμων συνδικάτων όπως η SME έχει οδηγήσει σε μαζική μετανάστευση και ωθεί όλο και περισσότερους νέους στις ναρκοσυμμορίες. Η κρατική καταστολή και η διαφθορά των εκλεγμένων αξιωματούχων αποτρέπουν τους Μεξικανούς εργάτες να χρησιμοποιούν τους νόμιμους διαύλους για να βρουν το δίκιο τους και υποθάλπουν την εμφάνιση ενός παράλληλου ναρκοκράτους που ελέγχει τεράστιες περιοχές και στρατολογεί νέους και νέες που θέλουν να δραπετεύσουν απ’ τη φτώχεια.
Οπισθοδρόμηση, μετανάστευση, συμμορίες και κοινωνικά κινήματα
Τα τελευταία 25 χρόνια, το Μεξικό έχει υποστεί μια μεγάλη κοινωνική, οικονομική και πολιτική οπισθοδρόμηση, ως αποτέλεσμα της νεοφιλελεύθερης επίθεσης που άρχισε με τις εκλογές νοθείας του Κάρλος Σαλίνας εις βάρος του Κουατέμοκ Κάρντενας και την κλοπή της προεδρίας το 1988. Στη συνέχεια, ο Σαλίνας υπέγραψε τη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου (ΝΑΦΤΑ) που οδήγησε στη χρεοκοπία 10 εκατομμυρίων Μεξικανών αγροτών, χωρικών και μικροκαταστηματαρχών των πόλεων, οδηγώντας πολλούς στη μετανάστευση, άλλους στα κοινωνικά κινήματα και ορισμένους στην εξέγερση, όπως στην περίπτωση των Ζαπατίστας. Από την εποχή της εφαρμογής της ΝΑΦΤΑ έχουν μεταναστεύσει 10 εκατομμύρια Μεξικανοί.
Η κρατική καταπίεση και η αναγκαστική απομόνωση του Κινήματος των Ζαπατίστας στην Τσιάπας και άλλων κινημάτων στο Γκερέρο, Μιτσοακάν και αλλού, η απουσία δικαιοσύνης στις αγροτικές περιοχές ανάγκασαν πολλούς χωρικούς να καταφύγουν στις παραγκογειτονιές των πόλεων, όπου τελικά έγιναν μέλη των ναρκοσυμμοριών. Με την αλλαγή χιλιετίας, οι νεοφιλελεύθερες «μεταρρυθμίσεις» επιδείνωσαν τις συστημικές κρίσεις – η ανισότητα διευρύνθηκε, η οικονομία έμεινε στάσιμη και η φτώχεια αυξήθηκε. Έτσι, εκατομμύρια Μεξικανοί πήραν το δρόμο για το βορρά, διασχίζοντας τα σύνορα με τις ΗΠΑ ή εντάχθηκαν στα λαϊκά κινήματα που προσπαθούν να αλλάξουν το σύστημα.
Εμφανίστηκαν δύο ισχυρά κοινωνικά και πολιτικά κινήματα που επιδίωξαν να αναστρέψουν τον κατήφορο του Μεξικού στην πολιτική αποσύνθεση και την κοινωνική διάλυση. Στο πολιτικό μέτωπο, ο Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραντόρ, ο προεδρικός υποψήφιος ενός ευρέως λαϊκού συνασπισμού, οδήγησε σε εκλογική νίκη το 2006 – την οποία ανέτρεψε η εκλογική νοθεία την οποία έκαναν οι υποστηρικτές του Καλντερόν. Η δεύτερη δύναμη , ένας συνασπισμός συνδικάτων και κοινωνικών κινημάτων υπό την ηγεσία του SME, αγωνίστηκε για να διατηρήσει το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και τη δημόσια ιδιοκτησία στον τομέα του ηλεκτρισμού, έναντι της ιδιωτικοποίησης και της εκμετάλλευσης από τα αρπακτικά της ντόπιας και ξένης καπιταλιστικής τάξης.
Στην Πόλη του Μεξικού και στις επαρχίες έγιναν μαζικές κινητοποιήσεις και διαδηλώσεις με εκατοντάδες χιλιάδες κόσμο, ενώ εκατομμύρια καταναλωτές εκδήλωσαν την αλληλεγγύη τους, όπως και πολλά μαζικά συνδικάτα στην Ευρώπη, τη Λατινική Αμερική και αλλού. Εκείνο που διακυβευόταν δεν ήταν απλώς οι θέσεις εργασίας των συνδικαλισμένων εργατών και το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, αλλά ένα από τα πιο αποτελεσματικά κοινωνικά κινήματα που υπερασπιζόταν τα κοινωνικά δικαιώματα της εργατικής τάξης. Με την επίθεση στο SME και στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, έναν από τους τελευταίους μεγάλους κοινωνικούς θεσμούς που εξασφαλίζουν τη συνοχή της κοινωνίας, ο Καλντερόν και το δικαστικό σύστημα αφαίρεσαν από τους Μεξικανούς τα νομικά πολιτικά και κοινωνικά όργανα μέσα από τα οποία θα μπορούσαν να υπερασπιστούν το βιοτικό επίπεδό τους.
Νεοφιλελευθερισμός, καταστολή και αποσύνθεση
Καταστρέφοντας το κοινωνικό δίκτυ, μέσω της ιδιωτικοποίησης των δημόσιων προγραμμάτων και θεσμών, καταστέλλοντας τα ζωτικά κοινωνικά κινήματα όπως των Ζαπατίστας στην Τσιάπας, των δασκάλων και των συνδικάτων στην Οαχάκα και των εργατών ηλεκτρισμού στην Πόλη του Μεξικού, το μεξικανικό κράτος καταστρέφει την ελπίδα για βελτίωση μέσω της δημοκρατικής πολιτικής διαδικασίας.
Η νεοφιλελεύθερη στασιμότητα, η κρατική καταστολή, η κρατική καταπίεση των δημοκρατικών λαϊκών κινημάτων και οι επανειλημμένες εκλογικές νοθείες που ανέτρεψαν τις λαϊκές νίκες το 1987 και το έχουν οδηγήσει σε βαθιά απογοήτευση από την πολιτική, όπως γίνεται συνήθως. Ακόμη πιο δυσοίωνο είναι ότι χιλιάδες Μεξικανοί νέοι που εχθρεύονται το κράτος στρέφονται άμεσα προς τις πολυάριθμες βίαιες ναρκοσυμμορίες. Η απόρριψη εκ μέρους του κράτους των ειρηνικών εκλογικών αλλαγών και η κατασταλτική πολιτική που ακολουθεί, όπως και η καταπάτηση των δικαιωμάτων των κοινωνικών κινημάτων, όπως αυτού των εργατών ηλεκτρισμού, αφήνει ελάχιστες διεξόδους στη μαζική απογοήτευση που διογκώνεται κάτω από την επιφάνεια της κοινωνίας.
Τα τελευταία 4 χρόνια, έχουν δολοφονηθεί σε όλη τη χώρα πάνω από 25.000 αστυνομικοί, στρατιώτες, πολίτες και μέλη ναρκοσυμμοριών. Παρά τη στρατιωτικοποίηση που επέβαλε ο Καλντερόν, οι 40.000 στρατιώτες που έχει βγάλει στους δρόμους απέτυχαν να εμποδίσουν την κλιμάκωση της βίας, κάτι που φανερώνει με τον πιο εμφατικό τρόπο την αποτυχία της καταπιεστικής πολιτικής να τερματίσει τη βία και να εμποδίσει την αποσύνθεση του Μεξικού και τη μετατροπή του σε «αποτυχημένο κράτος».
Υπάρχει διέξοδος;
Η ανάκαμψη και η αναδόμηση του Μεξικού εξαρτάται από την ενίσχυση του κοινωνικού ιστού – την ενδυνάμωση των κοινωνικών κινημάτων και των κινημάτων πόλης και ιδιαίτερα των δημοκρατικών μαζικών συνδικάτων όπως αυτό των εργατών ηλεκτρισμού. Αυτά τα κινήματα αποτελούν τους δομικούς λίθους για την αλλαγή της μεξικανικής κοινωνίας: τον τερματισμό του νεοφιλελευθερισμού και την αναδημιουργία ενός ισχυρού δημόσιου τομέα υπό εργατικό έλεγχο. Για να καταπολεμηθεί το δίδυμο κακό του διεφθαρμένου στρατιωτικοποιημένου νεοφιλελεύθερου κράτους και του παράλληλου βίαιου ναρκοκράτους, που εκμεταλλεύονται και τρομοκρατούν τη χώρα, πρέπει να συνασπιστούν το νέο μαζικό πολιτικο-κοινωνικό κίνημα που συνδυάζει την αλληλεγγύη προς τους εργάτες, όπως του συνδικάτου SME και η λαϊκή απεύθυνση ηγετών όπως του Λόπες Ομπραντόρ και να προτείνουν ένα ριζοσπαστικό πρόγραμμα εθνικής ανασυγκρότησης και κοινωνικής δικαιοσύνης. Σε άλλη περίπτωση, θα βαθύνει η αποσύνθεση της χώρας και θα ενταθεί ο κατήφορος προς τη γενικευμένη, ατελεύτητη βία, ενώ οι πλούσιοι θα ζουν σε οπλισμένα οχυρά και οι φτωχοί θα είναι έκθετοι στη βίαιη αρπακτικότητα του στρατού και των ναρκοσυμμοριών.
