Του Σήφη Φανουράκη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε ως ένα σχέδιο ειρήνης και κοινωνικής αλληλεγγύης και ως κληρονομιά του ουμανισμού και του σοσιαλιστικού πολιτικού διεθνισμού που αντιτάχθηκαν στο φασισμό.
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’90 το χρηματιστικό κεφάλαιο αποφάσισε να καταστρέψει το ευρωπαϊκό μοντέλο και με την υπογραφή της Συνθήκης του Μάαστριχτ εξαπέλυσε τη νεοφιλελεύθερη επίθεση.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριών ετών η ΕΚΤ και η Deutsche Bank με την οικονομική κρίση του 2008 κατάφεραν να ανατρέψουν την πολιτιστική πολυμορφία στο εσωτερικό της ευρωπαϊκής ηπείρου (προτεσταντική κοινότητα, γοτθικός πολιτισμός, καθολικισμός, ορθοδοξία, φιλελεύθερες ιδέες) και να γίνουν ο παράγοντας της πολιτικής αποσύνθεσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κυρίως να συντρίψουν την αντίσταση των εργαζομένων, για την οριστική επιβολή της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης με αποτέλεσμα τη δραστική μείωση των μισθών, την κατάργηση του ορίου των οκτώ ωρών από την καθημερινή εργασία, την ανασφάλεια των νέων θέσεων εργασίας, την αναβολή των ορίων της συνταξιοδότησης και την ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών.
Ο πληθυσμός της Ευρώπης -ιδιαίτερα ο Νότος- έχει να πληρώσει το χρέος που συσσωρεύτηκε από το χρηματοπιστωτικό σύστημα και το οποίο λειτουργεί, ως ένα όπλο στραμμένο προς τους εργαζόμενους.
Δεδομένης της κατάστασης, δύο πράγματα μπορούν να συμβούν: Είτε το εργατικό κίνημα μπορεί να σταματήσει αυτή την επίθεση και μπορεί να θέσει σε κίνηση μια διαδικασία κοινωνικής ανασυγκρότησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή την επόμενη δεκαετία θα εκραγεί σε πολλά μέρη της Ευρώπης εμφύλιος πόλεμος και ο φασισμός θα επιβληθεί παντού.
Πώς θα σταματήσει η επίθεση;
Το ερώτημα για τις κοινωνίες της Ευρώπης είναι αμείλικτο: πώς θα σταματήσει η επίθεση;
Οι πρόσφατες ιταλικές εκλογές ήταν μια απάντηση που μπορεί να οδηγήσει σε θετικές ή καταστροφικές εξελίξεις. Το 75% του ιταλικού εκλογικού σώματος είπε «όχι» στο σχέδιο των Μέρκελ-Draghi-Monti.
Το κίνημα Μ5S είναι η καινοτομία αυτών των εκλογών. Ένα πολυσυλλεκτικό κίνημα που «σαγηνεύει» τα κινήματα και συλλέγει ψήφους από την Αριστερά αλλά και τη Δεξιά. Ένα κίνημα σαφώς πολιτικοποιημένο και ακραία ριζοσπαστικό. Το εκλογικό αποτέλεσμα επιτρέπει να αναδεικνύει στους Ιταλούς την αφερεγγυότητα της Αριστεράς και ιδιαίτερα του Δ.Κ., αλλά και τον λαϊκισμό της Δεξιάς, χρησιμοποιώντας τα ίδια τους τα όπλα: την κυβερνησιμότητα.
Εκβιάζοντας, εμποδίζει -για την ώρα- την «κυβερνητική συνεργασία» του αστικού μπλοκ, που προωθεί το ευρωπαϊκό «διευθυντήριο» για να συνεχίσει το στραγγαλισμό του Ευρωπαϊκού Νότου, με πολιτικές λιτότητας και υποταγής στις γερμανικές επιταγές.
Η συντριπτική ήττα της Αριστεράς -και ιδιαίτερα της Ριζοσπαστικής- αναδεικνύει και τη μεγάλη απόσταση που τη χωρίζει από το εργατικό κίνημα, αλλά και από τα κινήματα με τα οποία είχε προνομιακές σχέσεις.
Για την Ιταλία, σήμερα, το πρόβλημα της κρίσης του καπιταλισμού και των πιθανών εναλλακτικών λύσεων παρουσιάζεται ως ένα πρόβλημα της σχέσης με το ευρώ και την Ευρώπη και μπορεί να λυθεί μόνο με τη συσσώρευση δυνάμεων για την έξοδο από το ευρώ και τον επαναπροσδιορισμό της Ευρώπης, ως θέμα πολιτικής και οικονομικής «ένωσης».
Σύμφωνα με αναλύσεις Ιταλών αναλυτών, το ευρώ αποτελεί ένα μηχανισμό που αυξάνει τις ανισότητες μεταξύ των τάξεων και μεταξύ των περιφερειών, και δεν είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση μια δομή της πολιτικής ανασύνθεσης αυτών των ανισοτήτων. Ο μόνος τρόπος για την οικοδόμηση -στο μέλλον- της περίφημης «κοινωνικής Ευρώπης», είναι να απομακρυνθεί από το ευρώ, στην παρούσα φάση, ακόμη και αν αυτό συνεπάγεται αρχικά μια επικίνδυνη οικονομική παρακμή της χώρας.
Η ιταλική Αριστερά πρέπει να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα: πώς να μετατρέψει το τέλος του ευρώ στην αρχή μιας νέας εποχής της κοινωνίας, της ιταλικής οικονομίας, που θα βασίζεται στη δημόσια ιδιοκτησία, καθώς και σε μια ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, με πρωταγωνιστές τους εργαζόμενους;
Όμως, μέχρι σήμερα, από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, οι εργάτες στρατεύονται -ως τάξη- για την υποστήριξη του ευρωπαϊκού καπιταλισμού: γι’ αυτό αν, υπό κανονικές συνθήκες, επιλέξουν ριζοσπαστική στάση στην κρίση, κινδυνεύουν να συρρικνωθούν.
Τα πάντα σε κίνηση
Υπάρχει σχέδιο ανάκαμψης; Τίποτα δεν είναι καθορισμένο. Τα πάντα είναι σε κίνηση.
Ωστόσο, μπορεί να ξεκινήσει μια διαδικασία απελευθέρωσης της Ευρώπης από τη βία του χρηματιστικού κεφαλαίου: η ανοικοδόμηση της Ευρώπης σε κοινωνική βάση και που μπορεί να εξαπλωθεί παντού ένα κίνημα ανυπακοής και μια οργανωμένη παραγωγική αυτονομία.
Μπορεί να γίνει αυτό με την προϋπόθεση ότι ο Ευρωπαϊσμός δεν ενώνει πλέον και επικρατεί -σταδιακά- ένας ιδιόρρυθμος Αντιευρωπαϊσμός με μια «στρατηγική εξόδου», για την ώρα, από την Ευρωζώνη.
Ξαφνικά ο ιταλικός λαός αντιμετωπίζει το ευρώ, ως «ένα ζόμπι».
Λίγοι τολμούν να πουν ότι μεγάλη ευθύνη έχει μόνη της η Γερμανία. Οι Ευρωπαίοι τεχνοκράτες εξαρτώνται από τα επικρατούντα συμφέροντα της Γερμανίας, που αποτελούν πλέον το «όρυγμα» στο οποίο θα ενταφιαστεί το ενιαίο νόμισμα.
Το εργατικό κίνημα τι θα το κάνει; Θα είναι σε θέση να προβλέψει την πορεία των γεγονότων ή για άλλη μια φορά θα χρησιμεύσει «ως τοτέμ της Ιστορίας»;
Οι εργαζόμενοι θα λάβουν υπ’ όψιν τους ότι δεν υπάρχει χρόνος για τις πολιτικές σύγκλισης και ότι κινδυνεύουν ίσως να πληρώσουν το «ευρωπαϊκό πρότυπο»;
Εξάλλου, οι Γερμανοί δεν ενδιαφέρονται πλέον για το ενιαίο νόμισμα και οι ελπίδες για τη μεταρρύθμιση της νομισματικής ένωσης είναι πλέον λιγοστές.
Το πιο πιθανό -όπως έχουν τα πράγματα- για τη «Δεξιά», η οποία είναι η ανοικτή στις ξένες αγορές του τραπεζικού κεφαλαίου, είναι να αφήσει τους μισθούς εντελώς απροστάτευτους, σε μια πιθανή αύξηση των τιμών και αναδιανομή ή υπερ-συγκέντρωση του πλούτου. Η λεγόμενη «πεφωτισμένη αστική τάξη» θα σπεύσει να ανοικοδομήσει, σε μια «εκταφή» του Friedman και σε ευέλικτες συναλλαγματικές ισοτιμίες. Έτσι, η υποτίμηση θα χρησιμοποιηθεί, προκειμένου να καταστεί η χώρα ελκυστική για τα ξένα κεφάλαια, στο κυνήγι εξαγορών. Το δε οικονομικό σύστημα παραμένει το ίδιο.
Η νομισματική κυριαρχία δεν είναι πανάκεια
Αν τα πράγματα πάνε με αυτόν τον τρόπο, δεν υπάρχει λόγος να φοβόμαστε ότι η έκρηξη της Ζώνης του ευρώ θα μπορούσε να είναι ανεξέλεγκτη.
Όποιος έχει μελετήσει την οικονομική ιστορία του περασμένου αιώνα γνωρίζει ότι η νομισματική κυριαρχία -εξεταζόμενη μεμονωμένα- δεν είναι πανάκεια και ότι δεν ήταν σε όλες τις περιπτώσεις μια ασυνήθιστη απελευθέρωση από ένα καθεστώς σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας, από την οποία έχει παραχθεί πραγματική καταστροφή, όσον αφορά την εκκαθάριση του εθνικού κεφαλαίου και την καταστροφή των τελευταίων υπολειμμάτων των κοινωνικών δικαιωμάτων.
Η αποκατάσταση της νομισματικής κυριαρχίας είναι επιτακτική ανάγκη αλλά και η έξοδος «δικαίωμα», και θα μπορούσαν να μετατραπούν σε εφιάλτη.
Η προοπτική αυτή δεν είναι, ωστόσο, μια «αδυσώπητη μοίρα». Όπως έχει υποστηριχθεί τους τελευταίους μήνες, υπάρχει επίσης ένας εναλλακτικός τρόπος για τη διαχείριση της κατάρρευσης της Ευρωζώνης ως προσπάθεια για την οικοδόμηση ενός κοινωνικού μπλοκ γύρω από μια υπόθεση της εξόδου από το ευρώ και η οποία υποχώρησε από τα «αριστερά».
Ήταν επόμενο, εξάλλου, αφού η ιταλική Αριστερά έχει εγκλωβιστεί στο αν θα πρέπει να αρνηθεί το ενιαίο νόμισμα, χωρίς να θέσει υπό αμφισβήτηση ορισμένες πτυχές της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς.
Το ευρώ, χρόνια τώρα, δοκιμάζει την Αριστερά και τώρα θα δοκιμάσει και το «κίνημα των 5 αστέρων».
Για το αν, τώρα, το «κίνημα των 5 αστέρων» είναι αριστερό ή όχι, μάλλον απασχολεί περισσότερο την ελληνική «αριστερή ιντελιγκέντσια», αφού η ίδια η ιταλική Αριστερά δεν ενδιαφέρεται να ασχοληθεί, αλλά ούτε και ενυπάρχει ως προβληματική -τώρα και χρόνια- στην ιταλική αριστερή κουλτούρα.
Σήμερα η ιταλική Αριστερά έχει να αντιμετωπίσει σοβαρότερα προβλήματα: την οικονομική βία του χρηματιστικού κεφαλαίου και -κύρια- την απαγκίστρωσή της από το ευρωπαϊκό «όραμα» της ιταλικής αστικής τάξης: τον ουμανιστικό ευρωπαϊσμό ο οποίος -για πρώτη φορά- αμφισβητείται έντονα, ιδιαίτερα στις τελευταίες εκλογές.
Τα αποτελέσματα των εκλογών αποτελούν την ύστατη μαρτυρία της αστικής σκέψης, που ταλαντεύεται ανάμεσα σε θεωρίες για «θετικούς στόχους» και για την «Ευρώπη των Λαών», διότι αυτοί οι στόχοι τελικά μεταμορφώνονται σε ενεργό ιδεολογικό μηχανισμό διαιώνισης του υπάρχοντος οικονομικού και πολιτικού συστήματος.
* Ο Σήφης Φανουράκης είναι αρχιτέκτονας
