του Γιάννη Σχίζα
Το εμβόλιο είναι η εισαγωγή του νοσογόνου παράγοντα στον ανθρώπινο οργανισμό σε πολύ μικρές δόσεις, έτσι ώστε αυτός να μπορεί να τις αντιμετωπίσει και να δημιουργήσει στο μέλλον αντιστάσεις στην προσβολή της ασθένειας. Σε ένα άρθρο του Γκάρεθ Ουίλιαμς για τα «Θαυματουργά εμβόλια» –που δημοσιεύεται στο History (Βήμα) του Φεβρουαρίου– αναφέρεται ότι η ιστορία του εμβολιασμού ξεκινά τυπικά το 1798 στην Αγγλία, όταν ο Έντουαρντ Τζένερ αποφασίζει να δημοσιεύσει την αρχική του πραγματεία (που δεν έγινε δεκτή από τη Βασιλική Ακαδημία) με τη μορφή ενός εικονογραφημένου οδηγού για τον εμβολιασμό. Ο Τζένερ πολύ σύντομα θα τύχει μεγάλης αναγνώρισης και μάλιστα όχι μόνο από την αγγλική κοινωνία: Ο Ναπολέων Βοναπάρτης θα πει ότι «δεν μπορώ να αρνηθώ τίποτε σε αυτόν τον άνθρωπο» και ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τόμας Τζέφερσον, θα δηλώσει ότι ο Τζένερ θα μνημονεύεται σαν ο άνθρωπος που απάλλαξε τον κόσμο από την ευλογιά…
Κι όμως, η χρονική προτεραιότητα αυτής της ανακάλυψης δεν ανήκει στον Τζένερ… Παρά τον φόβο μήπως κατηγορηθούμε από τον κύριο Δήμου ως μονίμως υποστηρίζοντες την πρωτοκαθεδρία του Ελληνισμού, θα υποστηρίξουμε μια ακόμη πρωτιά ανατρέχοντας στο τετράτομο έργο του Κυριάκου Σιμόπουλου (1921-2001) «Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα». Εκεί βέβαια μπορεί να βρει κανείς οτιδήποτε φανταστεί: Το έργο αποτελούμενο εκ 2.800 σελίδων περιέχει πληροφορίες για τον «δημόσιο και ιδιωτικό βίο, για τον λαϊκό πολιτισμό, την εκκλησία και την οικονομική ζωή, τα περιηγητικά χρονικά», κατά πως λέει ο ίδιος. Κάποιος θα μπορούσε να πει: «Όχι βέβαια για την ιατρική»! Και όμως, εδώ τα πράγματα τον διαψεύδουν…
Στον Β΄ τόμο του έργου στη σελίδα 85, υπάρχει ο υπότιτλος «Ελληνικό “μπόλι” για την ευλογιά», όπου παρατίθενται τα έργα και οι ημέρες της Λαίδης Montagu, συζύγου του πρεσβευτή της Αγγλίας στην Κωνσταντινούπολη, το έτος 1717. Γράφει ο Σιμόπουλος για τους ετήσιους εμβολιασμούς που γίνονταν από τους Έλληνες της Πόλης κάθε χρόνο με ιδιωτική πρωτοβουλία και τσιτάρει ένα γράμμα της Λαίδης Montagu προς τη φίλη της Sarra Chiswelt, ακριβώς την πρωταπριλιά του 1717: «Χιλιάδες άτομα μπολιάζονται κάθε χρόνο, κι ο Γάλλος πρεσβευτής μού έλεγε ότι στην Πόλη οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν την ευλογιά όπως αλλού τα ιαματικά λουτρά. Κανένας θάνατος δεν έχει σημειωθεί. Είμαι μάλιστα τόσο σίγουρη για την επιτυχία, που θα μπολιάσω και τον γιό μου. Κι επειδή αγαπάω την πατρίδα μου θα φροντίσω να εισαχθή αυτή η επέμβαση και στην Αγγλία»…
Από την εμπειρία της Λαίδης Montagu ως την εισαγωγή του εμβολιασμού από τον Έντουαρντ Τζένερ μεσολάβησαν τουλάχιστον 80 χρόνια – ας όψεται το σύστημα επικοινωνιών και διάδοσης της γνώσης, που κυριαρχούσε στην εποχή. Ο Σιμόπουλος επικαλείται τον Γερμανό Dr. Durenfurth για να υποστηρίξει ότι το εμβόλιο κατά της ευλογιάς το «δίδαξε» στους Έλληνες της Πόλης στις αρχές του 18ου αιώνα ο ιατρός Εμμανουήλ Τιμόνης, που πιθανόν να εμπνεύστηκε τη λύση αυτή από τη μακρινή Κίνα. Πάντως ο Τιμόνης δημοσίευσε περί του θέματος σχετικό άρθρο το 1713 στο αγγλικό Philosophical Transactions: Οι Άγγλοι όμως φαίνεται ότι δεν πείσθηκαν παρά μόνο μετά παρέλευση 80ετίας κι αυτό μας δίνει το δικαίωμα να πούμε ότι, έστω ως μεσολαβητές στη διακίνηση μιας πολύτιμης ιατρικής εμπειρίας, είχαμε μια ακόμη πρωτιά…
