Η κοινωνία έχει τρομερές δυνάμεις. Αναξιοποίητες. Όποιος έχει μάτια βλέπει κι όποιος έχει αφτιά ακούει. Μέσα σε λίγες μέρες, είδα τόσους πολλούς ανθρώπους σε δράση, σε πολύ διαφορετικούς χώρους, που αναθάρρησα.
Όχι στο ξεπούλημα
Στο (πρώην) Αεροδρόμιο του Ελληνικού, συντονιστής σε μια πολύ περιεκτική ημερίδα που οργάνωσαν οι Δήμοι Ελληνικού-Αργυρούπολης, Αλίμου και Γλυφάδας σε συνεργασία με κοινωνικούς φορείς, για το μέλλον των 6.200 στρεμμάτων, που συμπεριλαμβάνει όλη την παραλία του Αγίου Κοσμά, είδα αυτή τη δημιουργικότητα να ξεδιπλώνεται. Χάρηκα πολύ ακούγοντας, επί πέντε ώρες, σχέδια και ιδέες για την ήπια και φιλική ανάπλαση μιας τεράστιας περιοχής που κινδυνεύει να μετατραπεί σε γκέτο εμπορικών κέντρων, πολυτελών κατοικιών και καζίνο, που θα διαλύσει εντελώς την ήδη κλονισμένη από τις ίδιες πολιτικές οικονομική ζωή των κατοίκων, θα περιφράξει τις ακτές και θα στερήσει την Αθήνα από ένα μεγάλο καταπράσινο πάρκο πολλαπλών χρήσεων. Σε μια κατάμεστη αίθουσα, ο πολεοδόμος Νίκος Μπελαβίλας παρουσίασε την επικαιροποιημένη μελέτη του Πολυτεχνείου για την αξιοποίηση του αεροδρομίου και πολλοί άλλοι ομιλητές πρόσθεσαν στοιχεία και ιδέες που δείχνουν ότι οι τρεις δήμαρχοι δεν περιορίζονται στις καταγγελίες, αλλά στηρίζουν την αντίθεσή τους στο ξεπούλημα του Ελληνικού σε εναλλακτικές προτάσεις κοινωνικά ευεργετικές και εθνικά παραδεκτές. Η έκβαση της μάχης του Ελληνικού θα είναι αποφασιστική για την αποτροπή του ξεπουλήματος της χώρας ολόκληρης.
Μικρός τόπος μεγάλη ιστορία
Χωρίς τουρίστες, χωρίς μαγιό και αντιηλιακό, βλέπεις το νησί και τους ανθρώπους όπως πραγματικά είναι. Η Μύκονος, το χειμώνα, με πάρα πολλά μαγαζιά, μπαρ, μπουτίκ, κοσμηματοπωλεία και άλλα που ευδοκιμούν κατά τη θερινή περίοδο, κλειστά, είναι πολύ διαφορετική από τη Λέρο, που δεν περιμένει τους τουρίστες για να ζήσει. Το πέρασμα από το χειμώνα στο καλοκαίρι και από το καλοκαίρι στο χειμώνα δεν γίνεται βίαια. Γι’ αυτό, η Λέρος, πάντα είναι ανθρώπινη, ζεστή, ακόμα κι όταν λυσσομανάει ο αέρας. Κι έχεις την ευκαιρία να φας και να πιεις καλά και ήρεμα, να κάνεις ατελείωτες συζητήσεις με τους ντόπιους, στην ταβέρνα που βρέχεται από τα κύματα, στα σπίτια των φίλων ή στα νέα γραφεία του ΣΥΡΙΖΑ με τους συντρόφους που με κάλεσαν να μιλήσω στο ανακαινισμένο κινηματοθέατρο στο Λακκί, για τον πολιτισμό σε αντιπαράθεση με το φασισμό.
Όπου και να βρεθείς, η Ιστορία είναι παρούσα. Η ιταλική αρχιτεκτονική που άφησε θαυμάσια δείγματά της, οι αντιφασίστες αγωνιστές που θυσιάστηκαν, τα ορφανά παιδιά των ανταρτών που αναδιαπαιδαγωγήθηκαν στις «βασιλικές τεχνικές σχολές» της Φρειδερίκης, οι μνήμες των χιλιάδων εξορισμένων κομμουνιστών, οι πληγές της μετανάστευσης, οι χαμένοι ναυτικοί στα πελάγη, οι χιλιάδες αναξιοπαθούντες που νοσηλεύονται στο μεγάλο θεραπευτήριο, είναι μερικές μόνο από τις πιο πρόσφατες πτυχές του νησιού, που είτε το δεις από ψηλά είτε ανεβοκατέβεις στους λόφους του, θαυμάζεις τη φυσική του όψη, αλλά και τους όμορφους οικισμούς του. Τόσο σημαντικά πράγματα σε ένα τόσο μικρό και απόμερο τόπο. Και τα λίγα ξενοδοχεία, όπως το «Νεφέλη» και το «Κριθώνι Πάρανταϊζ», όπου είχα μια ωριαία συζήτηση με τον Νίκο Ιγνατίδη για το Αιγαίο TV, είναι χτισμένα με γούστο και με αίσθηση του μέτρου.
Η Ματίνα, η Φρόσω, η Μαρία, ο Βαγγέλης, ο Κώστας, ο Σπύρος και όλοι οι γηγενείς ή εκ μεταγραφής στο νησί σύντροφοι προσπαθούν να υπερασπιστούν τους πολίτες που νιώθουν τη μέγγενη της κρίσης και να ενεργοποιήσουν τους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ που υπερδεκαπλασιάστηκαν, αλλά ακόμα δεν συμμετέχουν με την ίδια ενέργεια που βγάζουν όταν χορεύουν τους καταπληκτικούς νησιώτικους χορούς υπό τους ήχους των δικών τους παραδοσιακών μουσικών που είχα την ευκαιρία να απολαύσω σε ένα πολύωρο και πολύβουο γλέντι. Ήδη ετοιμάζομαι για το επόμενο ταξίδι μου στη Λέρο, για το φεστιβάλ που ετοιμάζουν ο Τάκης και η Βασιλεία…
Πολίτες που επιμένουν
Στο Νυχτερινό Σχολείο των Αγίων Αναργύρων, ένα από τα σχολεία «δεύτερης ευκαιρίας», που κινδυνεύουν όπως όλα τα σχολεία, ίσως και περισσότερο από τα άλλα γιατί εξυπηρετούν πολίτες που είναι ξεχασμένοι από την πολιτεία, μίλησα με πάρα πολλούς μαθητές που στα μάτια τους φαινόταν η φλόγα την οποία οι αντιξοότητες της ζωής δεν είχαν καταφέρει να σβήσουν. Από είκοσι έως πενήντα ετών, γυναίκες και άντρες, μαθαίνουν γράμματα, συμπληρώνουν τις ελλιπείς τους γνώσεις ή θέλουν να πάρουν το απολυτήριό τους. Με αποσπασμένους και ωρομίσθιους καθηγητές που διδάσκουν και στηρίζουν αυτές τις προσπάθειες των συμπολιτών μας, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, με ελάχιστα μέσα, αλλά με πολλή αγάπη.
Η πρόσκλησή τους δεν ήταν για πολιτική συζήτηση, αλλά για πολιτιστική, στα πλαίσια ενός προγράμματος στο οποίο συμμετέχουν με όρεξη και ζήλο. Για το ελληνικό τραγούδι και για τον Άκη Πάνου ειδικότερα. Γι’ αυτό που προέρχεται από τα σπλάχνα τους, για τη δική τους κουλτούρα, τη λαϊκή. Εργαζόμενοι σε βιοτεχνίες, συνεργεία και καταστήματα, αλλά και αρκετοί άνεργοι, άνθρωποι με ειδικές ανάγκες, ένας νεαρός τσιγγάνος που γνωρίζω τον πατέρα του, που είναι πολύ καλός μουσικός, μερικοί νέοι μετανάστες από την Ινδία και το Πακιστάν που μιλούν ελληνικά, νοικοκυρές και μητέρες που ενημερώνονται για την πολιτική και τον πολιτισμό μέσα από το Διαδίκτυο, ένας μεγάλος μικρός κόσμος που παλεύει αβοήθητος, αλλά ξέρει να τραγουδάει, τα όνειρα που χτίζονται…
Ευχαριστώ από τα βάθη της καρδιάς μου τη διευθύντρια του σχολείου Ελένη Καλογερή και τους καθηγητές Μαρία Τσώκου και Χάρη Δήμου, για το έργο και την ανθρωπιά τους.
Πολίτες σε κύκλους
Καθισμένος στην κερκίδα, στο γήπεδο χάντμπολ, στη Χαλκηδόνα, παρακολουθούσα με αγαλλίαση τους πολίτες από τη γειτονιά να χορεύουν πιασμένοι από τα χέρια παραδοσιακούς χορούς από την Κρήτη ώς τον Πόντο. Κάθε μία ώρα, σαράντα άνθρωποι σχηματίζουν ένα μεγάλο κύκλο και χορεύουν χωρίς ανάπαυλα. Συνολικά, σ’ αυτές τις ομάδες, συμμετέχουν περίπου 700 άνθρωποι από τη Νέα Φιλαδέλφεια, τη Νέα Χαλκηδόνα και τις κοντινές περιοχές, όπως μου είπε ο Κώστας Θεοχάρης, ένας από τους δύο χοροδιδάσκαλους στους οποίους έχει ανατεθεί από το Δήμο Φιλαδέλφειας-Χαλκηδόνας η διδασκαλία.
Όλες οι ηλικίες είναι ευπρόδεκτες. Ούτε χρειάζεται κάποιος ειδικός εξοπλισμός. Άλλοι με φόρμες κι άλλες με παντελόνια ή φούστες, μαθαίνουν από συρτούς και καλαματιανούς μέχρι ηπειρώτικους και μακεδονίτικους χορούς, με το χασάπικο σαν αρχικό κίνητρο για την εμπλοκή αρκετών απ’ αυτούς στο μαγικό κύκλο που δεν έχει τέλος. Εκατοντάδες δημότες, σε ένα δήμο, ψυχαγωγούνται με παραδοσιακούς χορούς και τραγούδια, όχι μια στο τόσο, αλλά κάθε βδομάδα. Αν αθροίσει κανείς όσους συμμετέχουν σε αντίστοιχες ομάδες σε όλη την επικράτεια, το σύνολο είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό. Μία πτυχή της άλλης Ελλάδας, του λαϊκού πολιτισμού.
Καλλιτέχνες στην κρίση
Στο Μουσείο Εθνικής Αντίστασης, στην Ηλιούπολη, η Νεολαία του ΣΥΡΙΖΑ της περιοχής οργάνωσε μια εκδήλωση με θέμα «Οι καλλιτέχνες στην κρίση». Τα νέα παιδιά είχαν την ανάγκη να μάθουν ποιες είναι οι επιπτώσεις της κρίσης στους καλλιτεχνικούς χώρους, αλλά και πώς αντιδρούν οι καλλιτέχνες. Ο Δημήτρης Παλαιοχωρίτης αναφέρθηκε κυρίως στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ηθοποιοί στους επαγγελματικούς χώρους. Η Αθηνά Κεφαλά έδωσε έμφαση στην ύπαρξη πολλών ομάδων νέων καλλιτεχνών που αντιστέκονται στην κρίση με ενδιαφέρουσες παραστάσεις σε κλειστούς και ανοιχτούς χώρους, θέατρα, καταλήψεις, πλατείες και φεστιβάλ. Κι εγώ προσπάθησα να περιγράψω τη βασική μετάλλαξη της κοινωνίας, κατά την οποία ο πολίτης από δημιουργός πολιτισμού μετατρέπεται σε καταναλωτή προϊόντων πολιτισμού μαζικής παραγωγής. Που, στη φάση της παγκοσμιοποίησης, εξιδανικεύεται ο ατομισμός και το κέρδος και διαμορφώνεται ο άνθρωπος του καναπέ, ενώ κάτω από το βάρος ενός κυρίαρχου πολιτισμικού μοντέλου αλλάζει και ο ρόλος του καλλιτέχνη. Στη συζήτηση που ακολούθησε έγιναν ενδιαφέρουσες επισημάνσεις από τους παρευρισκόμενους κάθε ηλικίας.
Η ζωή εκτός
Παραφωνία ήταν η εμφάνιση στο Blue Sky, στη βραδυνή εκπομπή του Γιάννη Λοβέρδου, που συμμετέχω γιατί οι καλεσμένοι έχουν χρόνο να εκθέσουν τις απόψεις τους. Αλλά είναι παραφωνία όταν σκέφτεται κανείς την αληθινή ζωή, έξω. Δυστυχώς, στην πολιτική, δεν πρέπει να αγνοείς τους ανθρώπους του καναπέ, που ενημερώνονται μόνο μέσα από την τηλεόραση. Με την ψήφο τους επηρεάζουν αναπόφευκτα τη ζωή όλων μας. Ένας κόσμος παθητικός, μακριά από τους πολίτες που παλεύουν για το Ελληνικό ή τις Σκουριές, που μαθαίνουν γράμματα στα σαράντα τους, που καλλιεργούν μαρούλια στην αυλή τους, που στήνουν μια ρεμπέτικη κομπανία, που χορεύουν ικαριώτικο με τους γείτονές τους ή ανταλλάσσουν δημόσια απόψεις για τις τέχνες και τα γράμματα. Άλλοι κόσμοι που σπάνια συναντιούνται.
Ανάσταση φίλων
Η βδομάδα έκλεισε πανηγυρικά στην Οινόη, το Πάσχα. Με φίλους που έχουν φτιάξει καταφύγια για να ξεφεύγουν από το ψυχοπλάκωμα της μεγαλούπολης. Καταφύγια δημιουργικής απασχόλησης, στη φύση με τη φύση. Καμία σχέση με πολυτελείς επαύλεις και πισίνες που προτιμούν οι νεόπλουτοι. Σπίτια με μπόλικη χειρωνακτική εργασία, με μικρά αμπέλια, λαχανόκηπους και οπωροφόρα δέντρα, με σεβασμό στο περιβάλλον. Άνθρωποι που ξεκουράζονται σκάβοντας ή κάνοντας απόσταξη, που μοιράζονται τις χαρές με φίλους και συγγενείς. Στου Κώστα και της Λουκίας, ανήμερα, καθήσαμε σε ένα μεγάλο τραπέζι μαζί με μια μεγάλη οικογένεια Σύριων, άντρες, γυναίκες, παιδιά, που μιλούσαν με φρίκη για την προσπάθεια διάλυσης της Συρίας από Αμερικάνους, Άραβες, Ευρωπαίους, Εβραίους και Τούρκους. Αλλά συμμετείχαν στη γιορτή μας με τραγούδια της Φέι Ρουζ και με γλυκά από τη Δαμασκό. Και μετά πέρασε ο Αντώνης, από το διπλανό σπίτι, για να φέρει μια νταμιτζάνα κρασί από τη φετινή παραγωγή του, πριν μετακινηθούμε για τσίπουρο και κουβέντα στου Μήτσου και της Άννας με την παρέα τους, στο δικό τους καταφύγιο, λίγο πιο ψηλά σε μια από τις υπέροχες δασώδεις βουνοπλαγιές της Αττικής. Ανθρώπινες σχέσεις, φιλοξενία, ανταλλαγή και κουβεντολόι, ένας πολιτισμός ενεργός που μπορεί να κρατήσει την κοινωνία όρθια στα χρόνια της συμφοράς και να αποτελέσει εκ νέου το πρότυπο της μελλοντικής συμβίωσής μας.
Σε όλη την Ελλάδα γίνονται πράγματα, πολλά πράγματα, από τους πολίτες. Αμέτρητες και ποικίλες οι εστίες πολιτισμού. Από το εναλλακτικό εμπόριο και τις βιολογικές καλλιέργειες ως την υπεράσπιση της βιοποικιλότητας και του φυσικού περιβάλλοντος. Από διαλέξεις και ομιλίες πολιτικές και πολιτιστικές μέχρι μαθήματα γλώσσας και μουσικής. Από αντιφασιστικές καμπάνιες μέχρι κοινωνικά ιατρεία. Από θεατρικές ομάδες μέχρι κινήματα αλληλεγγύης. Μια πολύμορφη δραστηριότητα που δεν αναδεικνύεται από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και δεν υποστηρίζεται από την κεντρική εξουσία, αλλά αποτελεί ζωογόνο παράγοντα σε κοινωνίες που βρίσκονται σε μαρασμό.
Σίγουρα, η ζωή δεν είναι στην τηλεόραση. Η ζωή είναι εκεί που πολλές φορές λείπουμε εμείς.
Στέλιος Ελληνιάδης
