του Μάικλ Μπρένερ*
Οι Δυτικοί ηγέτες βιώνουν δύο εξαιρετικά γεγονότα: ήττα στην Ουκρανία, γενοκτονία στην Παλαιστίνη. Το πρώτο είναι ταπεινωτικό, το άλλο ντροπιαστικό. Ωστόσο, δεν αισθάνονται καμία ταπείνωση ή ντροπή. Οι πράξεις τους δείχνουν έντονα ότι αυτά τα συναισθήματα τούς είναι ξένα, ανίκανα να διαπεράσουν τα παγιωμένα τείχη του δογματισμού, της αλαζονείας και των βαθιά ριζωμένων ανασφαλειών. Ως συνέπεια των παραπάνω, η Δύση έχει θέσει τον εαυτό της σε μια πορεία συλλογικής αυτοκτονίας. Ηθική αυτοκτονία στη Γάζα. Διπλωματική αυτοκτονία, της οποίας τα θεμέλια έχουν μπει στην Ευρώπη, στη Μέση Ανατολή και σε όλη την Ευρασία. Οικονομική αυτοκτονία, καθώς το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα που βασίζεται στο δολάριο τίθεται σε κίνδυνο, και η Ευρώπη αποβιομηχανοποιείται. Δεν είναι μια όμορφη εικόνα…
Οι πιο πρόσφατες αντιδράσεις των Δυτικών ηγετών (καθώς οι επιδεινούμενες συνθήκες σφίγγουν τη μέγγενη – στα συναισθήματα, στις επικρατούσες πολιτικές, στις εσωτερικές πολιτικές ανησυχίες, στους εγωισμούς) εμπίπτουν στην κατηγορία της πανικόβλητης συμπεριφοράς. Κατά βάθος, είναι φοβισμένοι και ταραγμένοι. Ο Μπάιντεν κ.ά. στην Ουάσιγκτον, ο Μακρόν, ο Σολτς, ο Σούνακ, ο Στόλτενμπεργκ, η φον ντερ Λάιεν: τους λείπει το θάρρος να αντιμετωπίσουν ευθέως την πραγματικότητα. Η ωμή αλήθεια είναι ότι κατάφεραν να βάλουν τους εαυτούς τους, και τις χώρες τους, σε ένα δίλημμα από το οποίο δεν υπάρχει διέξοδος – τουλάχιστον με βάση τα τρέχοντα αυτοπροσδιοριζόμενα συμφέροντά τους. Ως εκ τούτου, παρατηρούμε μια σειρά από αντιδράσεις που είναι απερίσκεπτες, γκροτέσκες και επικίνδυνες.
Απερισκεψία
Πρώτη απόδειξη είναι η ιδέα του Γάλλου προέδρου Μακρόν ότι, αν Δυτικοί στρατιώτες τοποθετηθούν γύρω από το Χάρκοβο, την Οδησσό και το Κίεβο, θα αποτρέψουν τις προελαύνουσες ρωσικές δυνάμεις να κινηθούν προς αυτές τις πόλεις ώστε να μην διακινδυνεύσουν μια άμεση σύγκρουση με τη Συμμαχία. Μια ιδέα που αψηφά τη λογική και την εμπειρία, και προκαλεί τη μοίρα. Σημειωτέον ότι εδώ και καιρό μέλη των γαλλικών ενόπλων δυνάμεων έχουν αναπτυχθεί στην Ουκρανία, όπου χειρίζονται εξελιγμένο εξοπλισμό – ιδίως τους πυραύλους SCALP. Πολλοί εξ αυτών σκοτώθηκαν από ρωσικό πλήγμα στον χώρο όπου διέμεναν, ως αντίποινα για τη γαλλική συμμετοχή στον φονικό βομβαρδισμό της ρωσικής πόλης Μπέλγκοροντ. Περιμένουμε αλήθεια ότι το Κρεμλίνο θα τρόμαζε από φανταχτερές στολές που θα συγκεντρώνονταν κάτω από υπερμεγέθη πανό με το σύνθημα «Μην μπλέκεστε με το ΝΑΤΟ»;
Επιπλέον, υπάρχουν ήδη χιλιάδες Δυτικοί που ενισχύουν τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις. Περίπου 4-5.000 Αμερικανοί εκτελούν κρίσιμες επιχειρησιακές λειτουργίες. Άνθρωποι του Πενταγώνου είναι σπαρμένοι σε όλον τον ουκρανικό στρατό, από επιτελικές μονάδες σχεδιασμού μέχρι το πεδίο της μάχης. Οι Αμερικανοί έχουν χειριστεί το εξελιγμένο πυροβολικό μεγάλου βεληνεκούς HIMARS και τις συστοιχίες Patriot. Δηλαδή όπλα που σκοτώνουν Ρώσους. Κρίσιμο ρόλο διαδραμάτισε επίσης η Βρετανία, παρέχοντας εξειδικευμένο προσωπικό για τον χειρισμό των πυραύλων Storm Shadow. Επίσης, η MI-6 έχει ηγετικό ρόλο στο σχεδιασμό επιθέσεων στη γέφυρα του Κερτς και σε άλλες κρίσιμες υποδομές. Το κύριο μάθημα που πρέπει να αντλήσουμε από αυτή την επισκόπηση είναι ότι η τοποθέτηση ευρωπαϊκών στρατευμάτων σε καίριες τοποθεσίες ως ανθρώπινων ασπίδων δεν είναι πολύ πρωτότυπη ιδέα. Και ότι η παρουσία τους δεν απέτρεψε τη Ρωσία από το να τους επιτεθεί επί του πεδίου ή, όπως συνέβη στη γαλλική περίπτωση, να τους χτυπήσει και στους χώρους διαμονής τους.
Δεύτερη απόδειξη είναι η αμερικανική ρίψη από αέρος ενός ασήμαντου φορτίου ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα. Αυτή η παράξενη ενέργεια επικαλύπτει το ανόητο και το γκροτέσκο. Οι ΗΠΑ είναι ο κύριος συνεργός στην ισραηλινή καταστροφή της Γάζας. Τα όπλα τους έχουν σκοτώσει πάνω από 30.000 κατοίκους της Γάζας, έχουν τραυματίσει πάνω από 70.000, έχουν καταστρέψει νοσοκομεία. Η Ουάσινγκτον έχει εμποδίσει κάθε σοβαρή προσπάθεια βοήθειας από την UNWRA, ενώ σιωπά καθώς το Ισραήλ αποκλείει τα σημεία εισόδου από την Αίγυπτο και σφαγιάζει τους κατοίκους που περιμένουν τρόφιμα. Επιπλέον, έχει ασκήσει βέτο σε κάθε προσπάθεια να τερματιστεί το μακελειό μέσω αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Αυτή η παράλογη χειρονομία, να πετάει παλέτες από την καταπακτή ενός αεροπλάνου, υπογραμμίζει απλώς την αμερικανική περιφρόνηση για τις ζωές των Παλαιστινίων και για την παγκόσμια κοινή γνώμη.
Τρίτη απόδειξη: ο Βρετανός μεταβατικός πρωθυπουργός Σούνακ επικρίνει σταθερά τις διαδηλώσεις που διαμαρτύρονται για τη σφαγή στη Γάζα ως «εμπόδια στην επίτευξη μιας μακροπρόθεσμης κατάπαυσης του πυρός και μιας πολιτικής διευθέτησης». Τελευταία κλιμάκωσε την επίθεση, καταγγέλλοντας τους διαδηλωτές ως ενεργούμενα της Χαμάς. Τους παρομοίασε με «κυριαρχία του όχλου», αναφερόμενος και στην εκλογική νίκη του «αδέσποτου» Τζορτζ Γκάλογουεϊ[1]. Δεν προσκόμισε, φυσικά, καμία απόδειξη για το πώς μισό εκατομμύριο φιλήσυχοι πολίτες αποτελούν τον Δούρειο Ίππο των τζιχαντιστών. Αυτή η αδυναμία είναι αναγνωρίσιμη από όσους είναι εξοικειωμένοι με τον υπεροπτικό τρόπο που καλλιεργείται από την αγγλική ανώτερη τάξη – η οποία μολύνει ακόμη και έναν αριβίστα με ινδική καταγωγή: συγκατάβαση προς τα κατώτερα στρώματα, και υπόδειξη σε αυτά των ορίων της αποδεκτής συμπεριφοράς… Το επικίνδυνο στοιχείο στην ανάρμοστη δημαγωγία του Σούνακ δεν είναι η επιβαρυντική επίδρασή του στην ενοχή της Δύσης για την Παλαιστίνη. Οι περιφερειακοί πρωταγωνιστές, όπως και ο υπόλοιπος κόσμος, χαμογελούν με τις μεγαλοπρεπείς ρητορικές ακροβασίες της Βρετανίας, γνωρίζοντας ότι μετράει μόνο ως ο Τόντο της Αμερικής[2]. Ανοίγει όμως ένα ρήγμα στο σεβασμό της ελευθερίας του λόγου και του συνέρχεσθαι, αφού κοντεύει να πει ότι κάθε δημόσια διαφωνία με την πολιτική της κυβέρνησης της Αυτού Μεγαλειότητος ισοδυναμεί με προδοσία.
Το γκροτέσκο
Σε ό,τι αφορά τη βίαιη εθνοκάθαρση των Παλαιστινίων, είναι δίκαιο να πούμε ότι η συνενοχή των Δυτικών κυβερνήσεων μέσω του εξοπλισμού και της αμέριστης υποστήριξης των φρικιαστικών ενεργειών του Ισραήλ συνιστά γκροτέσκα συμπεριφορά. Το να ξεχωρίσουμε μεμονωμένα στοιχεία μεταξύ μεμονωμένων κυβερνήσεων είναι περιττό. Ολόκληρο το επεισόδιο είναι γκροτέσκο. Έτσι το αντιλαμβάνεται σχεδόν όλος ο κόσμος – πλην των χωρών της συλλογικής Δύσης. Παρ’ όλα αυτά, λίγη σημασία έχει για τους πολιτικούς μας το γεγονός ότι οι «άλλοι» τους θεωρούν απάνθρωπους, υποκριτές και ρατσιστές. Αυτές οι ισχυρές εντυπώσεις ενισχύονται σε πολλά μέρη του κόσμου από τραυματικές αναμνήσεις των λαών για το πώς οι ίδιοι τσαλαπατήθηκαν και καταληστεύτηκαν επί αιώνες από ανθρώπους που τους δίδασκαν την «ανωτερότητα των Δυτικών αξιών» (όπως ακριβώς κάνουν και σήμερα).
Υπάρχουν ενέργειες που προφανώς αντιπροσωπεύουν έναν σαφή και μελλοντικό κίνδυνο επέκτασης του πολέμου στην Ευρώπη. Ο Γενς Στόλτενμπεργκ, ο πολεμοχαρής γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, δήλωσε πρόσφατα ότι οι Δυτικοί σύμμαχοι θα πρέπει να δώσουν στην Ουκρανία το πράσινο φως να χρησιμοποιήσει τους πυραύλους κρουζ εναντίον στόχων στην ίδια τη Ρωσία. Μια τέτοια δραστική κίνηση έχει υπονοηθεί και από άλλους Δυτικούς ηγέτες, και έχει προωθηθεί από σκληροπυρηνικές παρατάξεις στην Ουάσινγκτον. Ο Πούτιν έχει προειδοποιήσει ότι μια τέτοια κλιμάκωση από τη Δύση θα προκαλούσε τη στρατιωτική απάντηση της Μόσχας. Οι ακραίοι κίνδυνοι των επακόλουθων εχθροπραξιών, που μπορεί να φτάσουν στο πυρηνικό όριο, είναι αυταπόδεικτοι.
Στο σύνολό τους, οι ενέργειες των Δυτικών ηγετών είναι ενδεικτικές ενός προτύπου συμπεριφοράς που έχει πάρει διαζύγιο από την πραγματικότητα. Είναι αντιφατικές, αδιαπέραστες από γεγονότα που αλλάζουν το τοπίο, και ριζικά ανισόρροπες στη στάθμιση οφελών/κόστους/κινδύνων και πιθανοτήτων επιτυχίας. Πώς εξηγούμε αυτόν τον «παραλογισμό»; Υπάρχει ένα υπόβαθρο που ενθαρρύνει τη φυγή από την ορθή λογική, το οποίο περιλαμβάνει τις μηδενιστικές κοινωνικο-πολιτισμικές τάσεις στις σύγχρονες μεταμοντέρνες κοινωνίες μας, την ευαισθησία τους στη συλλογική υστερία, την επίκληση του απειλητικού κινεζικού δράκου, τις τρομακτικές προβλέψεις για αναπόφευκτο πόλεμο με τη… Βόρεια Κορέα, τους εξωφρενικούς ισχυρισμούς ότι ο Πούτιν σχεδιάζει μια ολοκληρωτική εκστρατεία για την κατάκτηση της Ευρώπης μέχρι τη Μάγχη. Τέτοιου είδους μυθοπλασίες έχουν επικρατήσει μεταξύ ανώτερων στρατιωτικών στελεχών, ηγετών κυβερνήσεων και στρατηγικών «στοχαστών»…
***
Τελικά, πώς εξηγείται η σχεδόν πλήρης απουσία συναισθημάτων ενοχής ή ντροπής; Και, ειδικά με τη Γάζα, ο ηθικός εξευτελισμός των Δυτικών πολιτικών ελίτ στα μάτια του υπόλοιπου κόσμου; Σε συνθήκες μηδενισμού, η συνείδηση αποσαθρώνεται – μέχρις εξαφανίσεως. Διότι δεν υπάρχει πια καμία αισθητή υποχρέωση να κρίνει κανείς τον εαυτό του σε σχέση με οποιοδήποτε πρότυπο. Μια παρόμοια ψυχολογία εξαλείφει την απαίτηση να βιώνει κανείς ντροπή. Ντροπή μπορεί να υπάρξει μόνο αν υποκειμενικά είμαστε μέρος μιας κοινωνικής ομάδας όπου η προσωπική θέση και η αίσθηση της αξίας εξαρτώνται από το πώς μας βλέπουν οι άλλοι. Ελλείψει μιας τέτοιας κοινοτικής ταυτότητας, η ντροπή μπορεί να υπάρξει μόνο με τη διεστραμμένη μορφή της δυσαρέσκειας που νιώθει όποιος δεν μπόρεσε να ικανοποιήσει την αέναη ανάγκη του για αυτοϊκανοποίηση. Αυτό ισχύει τόσο για τα έθνη όσο και για τους μεμονωμένους ηγέτες τους.
* Ο Μάικλ Μπρένερ είναι πανεπιστημιακός, αναλυτής και συγγραφέας. Το παρόν κείμενο αποτελεί συντετμημένη απόδοση άρθρου του που δημοσιεύθηκε στις 8/3/2024 στον ανεξάρτητο δημοσιογραφικό οργανισμό Scheer Post (scheerpost.com).
[1] Για την αντίδραση του Σούνακ μετά την εκλογική νίκη του Γκάλογουεϊ, βλ. «Το Ρότσντεϊλ και το μέλλον της δημοκρατίας» (φύλλο 675).
[2] Ο Τόντο είναι ένας φανταστικός χαρακτήρας των κόμικς γουέστερν: ο ιθαγενής (και πιστός) σύντροφος του Μοναχικού Καβαλάρη.
