Γράφει ο Γιώργος Α. Λεονταρίτης
Μια πρωτοφανή κρίση διέρχεται η Αυγή που την έφερε στα πρόθυρα του κλεισίματος. Τελικά, ακολουθούν απολύσεις και μας λένε ότι δεν πρόκειται να μπει λουκέτο. Μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, οι πληροφορίες σταματούν εδώ. Δεν πρόκειται να υπεισέλθω στις αιτίες και στις αδυναμίες της, για τις οποίες –φυσικά– είμαι αναρμόδιος να εκφέρω γνώμη. Άλλοι ας λάβουν τον λόγο γι’ αυτά. Εγώ έχω ζήσει την προδικτατορική εποχή, όπως κι εκείνη των πρώτων χρόνων της Μεταπολίτευσης. Άλλοι άνθρωποι τότε, άλλοι καιροί, άλλες αντιλήψεις. Επομένως, αυτό το άρθρο, έχει αποκλειστικά «ιστορικό» χαρακτήρα. Σήμερα, προσωπικά, μόνο ο τίτλος της εφημερίδας με αγγίζει συναισθηματικά. Το 1952 εκδόθηκε η Αυγή και το 2022 έπεσε σε τρικυμία που μπορούσε να τη βυθίσει. Πάμε λοιπόν καλύτερα 70 χρόνια πίσω…
Η ΑΥΓΗ δεν ήταν η πρώτη προσπάθεια έκδοσης εφημερίδας του ιδεολογικού χώρου που προσπαθούσε μετά τον εμφύλιο να κάνει τα πρώτα του μουδιασμένα βήματα. Είχαν προηγηθεί άλλα δύο. Η πρώτη ήταν ο Δημοκρατικός με διευθυντή τον λογοτέχνη Γιάννη Αγγέλου, και αρχισυντάκτη τον Στάθη Δρομάζο. Ήταν η εποχή με τα παράνομα κλιμάκια του ΚΚΕ που έφταναν στην Ελλάδα. Πιο σημαντική περίπτωση, εκείνη του Πλουμπίδη και του Μπελογιάννη. Ο Δημοκρατικός έκλεισε αρχές Ιανουαρίου του 1951, με πρόταση του εισαγγελία Εμμ. Κομνηνού. Ο εισαγγελέας στην πρότασή του έγραφε μεταξύ άλλων ότι η εφημερίδα αυτή «υπηρετούσε με την αρθρογραφία της εν γνώσει και εκ προθέσεως, τους εγείροντες τα όπλα κατά της Πατρίδος…»!
Δεύτερη προσπάθεια έγινε με τη Δημοκρατική. Διευθυντής ήταν ο Κώστας Γαβριηλίδης με αρθρογράφο τον Μιχάλη Κύρκο. Το 1951 ήταν και η εποχή που ιδρύθηκε η ΕΔΑ και η εφημερίδα αυτή αγωνιζόταν για τη συσπείρωση των αριστερών δυνάμεων, εν όψει εκλογών. Αμερικανοί και ΙΔΕΑ είχαν βαλθεί όμως να εμποδίσουν την κυκλοφορία της. Ο Τάσος Βουρνάς έγραφε σχετικά: «Η εφημερίδα εκείνη κλείστηκε μόλις βγήκε στην επιφάνεια η υπόθεση των ασυρμάτων. Ο γράφων, είχε παραστεί τις κρίσιμες εκείνης ημέρες ως συντάκτης της Δημοκρατικής κατά τη συνάντηση του Κώστα Γαβριηλίδη με τον Πλαστήρα, ο οποίος αφού ασπάσθηκε συγκινημένος τον παλιό συνεργάτη του, της Επανάστασης του 1922, τον πληροφόρησε ότι οι Αμερικανοί τον πιέζουν να κλείσει την εφημερίδα και να διαλύσει την ΕΔΑ. Και ο γηραιός εκείνος στρατιώτης, έκλαιγε στην αγκαλιά του Γαβριηλίδη…» Με το κλείσιμο της Δημοκρατικής, ο Γαβριηλίδης θα συλληφθεί και θα σταλεί εξορία στον Αη-Στράτη, όπου εκεί θα άφηνε την τελευταία του πνοή.
ΤΡΙΤΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ για εφημερίδα της ΕΔΑ, έγινε με την εβδομαδιαία Αυγή. Ο τότε αρχηγός ασφαλείας Θεόδωρος Ρακιντζής, δεν έδινε άδεια και χρειάστηκε η προσωπική παρέμβαση του πρωθυπουργού Σοφοκλή Βενιζέλου για να επιτραπεί η έκδοση. Διευθυντής ο Βασίλης Εφραιμίδης, ο οποίος ήταν το «μάτι» του Ζαχαριάδη μέσα στην εφημερίδα! Αρχισυντάκτης ανέλαβε ο σπουδαίος δημοσιογράφος Τάσος Χαΐνογλου, παλιός αγωνιστής που είχε μαρτυρήσει στη Μακρόνησο και σε άλλους τόπους εξορίας. Βαδίζαμε τότε σε εκλογές και η ΕΔΑ είχε άμεση ανάγκη από δημοσιογραφική έπαλξη. Τον τίτλο Αυγή τον σκέφθηκε ο πρόεδρος του κόμματος, ο σοφός γέρων Γιάννης Πασαλίδης. «Θα σηματοδοτεί ένα καινούργιο ξεκίνημα» έλεγε. Στις 24 Αυγούστου του 1952 η Αυγή κυκλοφόρησε ως εβδομαδιαία, και ως καθημερινή στις 19 Οκτωβρίου του ίδιου έτους. Μεταξύ των παλαιών της συντακτών, συγκαταλέγονταν και οι: Τάσος Βουρνάς, Κωστής Βάρναλης, Γιάννης Αγγελόπουλος, Ηρακλής Τζάθας, Νίκος Παπαπερικής, Ασημάκης Γιαλαμάς, Κώστας Σταματίου, Χαρ. Μάνος, Μιχ. Μπιωτάκης, Γερ. Σταύρου, Στάθης Δρομάζος και πλήθος άλλων, που δεν θα έφτανε ο χώρος για να τους μνημονεύσουμε. Με την πτώση του Ζαχαριάδη το 1956, ο Εφραιμίδης απομακρύνθηκε από τη διεύθυνση της εφημερίδας, και τη θέση του κατέλαβε ο Μανώλης Γλέζος. Τον Δεκέμβριο του 1958 ο Μανώλης Γλέζος συνελήφθη ξαφνικά για να παραπεμφθεί σε δίκη με την κατηγορία της «κατασκοπείας». Τι είχε συμβεί; Εκείνη την περίοδο, έφθασε κρυφά στην Αθήνα ο τότε γενικός γραμματέας του ΚΚΕ Κώστας Κολιγιάννης, ο οποίος ήλθε σε επαφή με ορισμένα πρόσωπα μεταξύ των οποίων από τους πρώτους ήταν ο Γλέζος. Όμως, οι αρχές δεν μπόρεσαν να αποδείξουν ότι έγινε αυτή η συνάντηση ούτε και απήντησαν στο ερώτημα: Αφού οι αστυνομικοί παρακολουθούσαν τον γραμματέα του ΚΚΕ γιατί δεν τον συνέλαβαν; Η δίκη του Γλέζου προκάλεσε διεθνή θόρυβο. Μαζί με τον Γλέζο κάθισαν στο εδώλιο και άλλοι (Καρκαγιάννης, Βουτσάς, Τρικαλινός κ.λπ.). Στον Γλέζο επεβλήθη ποινή 5 ετών φυλάκισης, 4 ετών εκτόπισης στον Άγιο Ευστράτιο και 8 ετών στέρησης των πολιτικών δικαιωμάτων του.
Τη διεύθυνση της εφημερίδας ανέλαβε τότε ο Λεωνίδας Κύρκος και κατόπιν ο Πότης Παρασκευόπουλος. Στα χρόνια που κύλισαν μέσα σε μύριες δυσχέρειες, η Αυγή συνέχισε τον αγώνα της για τη δημοκρατία και την ομαλότητα. Οι δίκες με απίθανες αφορμές δεν έλειψαν. Πολιτικοί όλου του προοδευτικού χώρου έσπευσαν να την υπερασπίσουν στα δικαστήρια. Όταν τον Οκτώβριο του 1962 η εφημερίδα γιόρτασε τα δεκάχρονά της, ο Μάρκος Αυγέρης σε μια επιφυλλίδα του για την επέτειο, σημείωνε μεταξύ άλλων: «Η Αυγή συμπλήρωσε δέκα χρόνια ζωής. Όργανο του Λαού, ζει και συμπάσχει με τον λαό. Σ’ αυτά τα δέκα χρόνια που πέρασαν στις σελίδες της δίνεται η καθημερινή εικόνα της ζωής μας με τα βάσανά της, η τρομερή εικόνα της σημερινής Ελλάδας…».
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΖΩΗ της χώρας μας, πάντα υπήρξε θυελλώδης. Ο καθημερινός πυρετός και η αγωνία ήταν το πλαίσιο μέσα στο οποίο ζούσαν οι δημοσιογράφοι. Αλλά η Αυγή είχε τότε μαζί της τον βασανισμένο και κυνηγημένο λαό. Και ξαφνικά, τον Απρίλη του 1967, ξέσπασε η θεομηνία των συνταγματαρχών. Η Αυγή, η Δημοκρατική Αλλαγή, όπως και η Ελευθερία του Κόκκα, έκλεισαν βίαια. Οι περισσότεροι συντάκτες συνελήφθησαν, βρέθηκαν εξορία και αντιμετώπισαν σκληρές διώξεις. Με τη Μεταπολίτευση, μια ομάδα από τα παλιά στελέχη της εφημερίδας, βάλθηκαν να ξαναβγάλουν την Αυγή. Ο Λεωνίδας Κύρκος και ο Λευτέρης Βουτσάς έτρεξαν να βρουν τα χρήματα, να κλείσουν τυπογραφείο και να νοικιάσουν γραφεία. Ο Θανάσης Τσουπαρόπουλος, ο Τάσος Βουρνάς, ο Βασίλης Κωνσταντινίδης κι ο Κ. Χατζηαργύρης, φρόντισαν να συγκροτήσουν το προσωπικό. Ο τελευταίος όμως σύντομα θα αποχωρούσε από το ΚΚΕ Εσωτερικού για να προσχωρήσει στον Περισσό και να ξεκινήσει συνεργασία με τον Ριζοσπάστη, προκαλώντας την οργή των πρώην συντρόφων του! Ο Βουρνάς θυμόταν ότι: «Το βράδυ της 3ης Αυγούστου 1974, όταν είχε αρχίσει η δουλειά για την έκδοση του φύλλου της επομένης, χιλιάδες πολίτες ανεβοκατέβαιναν τη σκάλα της εφημερίδας. Έμπαιναν στα γραφεία, έστηναν πηγαδάκια, συζητούσαν εκδηλώνοντας τον ενθουσιασμό τους. Άντε να δουλέψεις κάτω από αυτές τις συνθήκες! Αλλά και πώς να διώξεις τον κόσμο αυτόν τον διψασμένο για δημοκρατία, που είχε στερηθεί τον αέρα της ελευθερίας για εφτά ολόκληρα χρόνια; Κάναμε λοιπόν υπομονή, και προσπαθούσαμε να τα βγάλουμε πέρα χωρίς καν κατάλληλο φωτισμό, χωρίς επαρκή τηλεφωνική σύνδεση, χωρίς τις στοιχειώδεις ανέσεις των άλλων εφημερίδων…»
Όπως προανέφερα, οι προσωπικές μου αναμνήσεις ξεκινούν από την προδικτατορική εποχή και λήγουν με την περίοδο κατά την οποία ήταν διευθυντής της Αυγής ο Γρηγόρης Γιάνναρος, που έφυγε τα όσο πρόωρα από τη ζωή. Όταν ανέλαβε διευθυντής ο μακαρίτης Κώστας Κάρρης, οι σχέσεις μου με την εφημερίδα αυτή σταμάτησαν, άλλοι είναι αρμόδιοι να μιλήσουν…
