Του Γιώργου Τοζίδη
Στη Συνθήκη του Μάαστριχτ (1992) συμπεριλαμβάνεται η ενεργειακή πολιτική μεταξύ των τομέων δράσης της Ε.Ε. Προβλέπεται, επίσης, η προώθηση της δημιουργίας διευρωπαϊκών δικτύων ενεργειακών υποδομών.
Στη συνέχεια, το 1995, εκδίδεται η Λευκή Βίβλος στην οποία συμπεριλαμβάνεται κεφάλαιο για την ενεργειακή πολιτική στην Ε.Ε. και τίθενται ως βασικοί στόχοι η ανταγωνιστικότητα και ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και η προστασία του περιβάλλοντος.
Στις 05/03/2008 η Ευρωπαϊκή Ένωση διατύπωσε σε ένα κείμενο 95 σελίδων, την απαίτησή της από την Ελλάδα για «δικαιότερη» πρόσβαση των ιδιωτικών εταιριών σε νέα κοιτάσματα λιγνίτη με ταυτόχρονη παραχώρηση αδειών για μονάδες παραγωγής Η/Ε και παράλληλο αποκλεισμό της ΔΕΗ Εναλλακτικά προτεινόταν η παραχώρηση ισχύος από τη λιγνιτική παραγωγή.
Τον Μάρτιο του 2009, η Σύνοδος Κορυφής της Ε.Ε. λαμβάνει αποφάσεις για την απορρύθμιση της αγοράς Η/Ε και εκδίδεται η οδηγία 2009/72/ΕΚ που «επιβάλλει» τον διαχωρισμό των δικτύων από τις παραγωγικές μονάδες για να διευκολυνθεί η ιδιωτικοποίησή τους. Δύο χρόνια μετά, τον Μάρτιο του 2011, υιοθετείται το Τρίτο Ενεργειακό Πακέτο για την απελευθέρωση της αγοράς Η/Ε στην Ε.Ε. Μετά από συντονισμένη προσπάθεια της Γερμανίας και της Γαλλίας, δίνεται η δυνατότητα στα κράτη-μέλη να διατηρήσουν την κυριότητα των δικτύων μεταφοράς Η/Ε και φυσικού αερίου, υπό τον όρο ότι θα υπόκεινται σε εξωτερική εποπτεία.
Βασικός στόχος όλων των σχεδίων ιδιωτικοποίησης που προτάθηκαν μετά το 2009, είναι το άνοιγμα της παραγωγής Η/Ε από λιγνίτη καθώς είναι μακράν ο φθηνότερος τρόπος παραγωγής Η/Ε. Συγκεκριμένα προτάθηκαν:
1. Παραχώρηση δικαιωμάτων σε λιγνιτωρυχεία (Δράμα, Ελασσόνα, Βεγόρα). Εγκαταλείφθηκε μετά τις κινητοποιήσεις των τοπικών κοινωνιών που αντέδρασαν στην προοπτική εκχώρησης δημόσιου πλούτου σε ιδιώτες.
2. Ενοικίαση τριών λιγνιτικών Σ.Π. Η/Ε ισχύος 900MW για δεκαπέντε έως είκοσι έτη. Η παραπάνω ρύθμιση παρ’ ότι είχε συμπεριληφθεί ως υποχρέωση στο πρώτο Μνημόνιο δεν υλοποιήθηκε λόγω ασυμβατότητας με τη στρατηγική μείωσης της χρήσης λιγνίτη για την παραγωγή Η/Ε.
3. Διάθεση στη διεθνή αγορά συμβάσεων ανταλλαγής ενέργειας (swaps), με τη διάθεση Η/Ε παραγόμενης από Σ.Π. της ΔΕΗ με καύσιμο το λιγνίτη με αντάλλαγμα προς τη ΔΕΗ τη διάθεση Σ.Π. Η/Ε ίσης αξίας σε άλλο κράτος – μέλος της Ε.Ε. Απορρίφθηκε διότι θα μείωνε την αξία της ΔΕΗ ενόψει της ιδιωτικοποίησης.
Το «Σχέδιο Αναδιάρθρωσης και Αποκρατικοποίησης της ΔΕΗ», που δημοσιοποιήθηκε στις 15/05/2013 αποσκοπεί, σύμφωνα με τους εμπνευστές του, στο συμφέρον των καταναλωτών, την προστασία των ευπαθών κοινωνικών ομάδων, την ελάφρυνση των φορολογουμένων και τη μεγιστοποίηση οφελών για τους συμμετέχοντες στην αγορά.
Το σχέδιο προβλέπει συγκεκριμένα:
1. Τον ιδιοκτησιακό διαχωρισμό του Διαχειριστή Συστήματος Α.Δ.Μ.Η.Ε. που είναι 100% θυγατρική της ΔΕΗ Ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ) Α.Ε. συστάθηκε σύμφωνα με το Ν. 4001/2011 και σε συμμόρφωση με την Οδηγία 2009/72/ΕΚ της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την οργάνωση των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας, με σκοπό να αναλάβει τα καθήκοντα του Διαχειριστή του Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΕΣΜΗΕ). Στο πλαίσιο αυτό σκοπός του ΑΔΜΗΕ είναι η λειτουργία, συντήρηση και ανάπτυξη του ΕΣΜΗΕ ώστε να διασφαλίζεται ο εφοδιασμός της χώρας με ηλεκτρική ενέργεια με τρόπο ασφαλή, αποδοτικό και αξιόπιστο.
Ο ΑΔΜΗΕ είναι πλήρως ανεξάρτητος λειτουργικά και διοικητικά, έχοντας ουσιαστικές εξουσίες λήψης αποφάσεων, τηρώντας όλες τις προς αυτό απαιτήσεις ανεξαρτησίας που ενσωματώνονται στο Νόμο 4001/2011 και στην Οδηγία 2009/72/ΕΚ.
Σε πρώτη φάση θα πραγματοποιηθεί αύξηση μετοχικού κεφαλαίου, χωρίς δικαίωμα συμμετοχής της ΔΕΗ, ώστε ο επενδυτής να αποκτήσει το 49% του μετοχικού κεφαλαίου και παράλληλα τη διοίκηση της εταιρίας. Η ΔΕΗ θα δεσμευθεί συμβατικά για τη διάθεση στον επενδυτή και του επιπλέον ποσοστού έως 51%.
Η Α΄ φάση εκτιμάται ότι θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι το δεύτερο τρίμηνο του 2014.
2. Τη δημιουργία νέας, βιώσιμης και ανταγωνιστικής εταιρίας στην οποία θα δοθεί το 30% περίπου του παραγωγικού δυναμικού της ΔΕΗ και ανάλογο ποσοστό της εμπορικής δραστηριότητας. Στο χαρτοφυλάκιο της νέας εταιρίας θα περιλαμβάνονται και ορυχεία λιγνίτη ενώ θα προβλέπεται και η ισότιμη (με τη ΔΕΗ) πρόσβαση σε αποθέματα. Στο σχέδιο προβλέπεται ότι θα διασφαλισθεί η απασχόληση όσων εργάζονται στις μονάδες που θα μεταφερθούν στη νέα εταιρία και θα μεταφερθεί σε αυτήν ανάλογο μέρος των υποχρεώσεων. Αυτές οι δύο δεσμεύσεις εκτιμάται ότι δύσκολα θα γίνουν αποδεκτές από τους επενδυτές αλλά και από τους πιστωτές της νέας εταιρίας. Οι περισσότερες δανειακές συμβάσεις περιέχουν ρήτρες που οδηγούν στην καταγγελία του δανείου και καθιστούν άμεσα απαιτητό το ποσό, σε περίπτωση πώλησης περιουσιακών στοιχείων που επηρεάζουν τη λειτουργία της επιχείρησης και την οικονομική κατάστασή της. Επίσης, υπάρχουν ρήτρες που συνδέονται με τον έλεγχο και το ιδιοκτησιακό καθεστώς της εταιρίας.
Η Β΄ φάση προβλέπεται να έχει ολοκληρωθεί μέχρι το πρώτο τρίμηνο του 2015.
3. Μετά την ολοκλήρωση των δύο πρώτων φάσεων θα διατεθεί προς πώληση ποσοστό 17% από το μετοχικό κεφάλαιο που κατέχει το ελληνικό δημόσιο και έχει, ήδη, μεταβιβαστεί στο ΤΑΙΠΕΔ. Χωρίς τα δίκτυα μεταφοράς και διανομής και έχοντας απολέσει το 30% του παραγωγικού δυναμικού, η ιδιωτικοποίηση της «μικρής» ΔΕΗ θα γίνει έναντι ευτελούς ανταλλάγματος.
Είκοσι χρόνια πειραματικής πραγματικότητας της απορρύθμισης των αγορών ενέργειας στις κυριότερες οικονομίες του πλανήτη απέδειξαν ότι αποτελεί μύθο η αποτελεσματικότερη διαχείριση των ενεργειακών πόρων από τα ιδιωτικά συμφέροντα.
Ενδεικτικά αναφέρονται: Το σκάνδαλο της Enron, στις ΗΠΑ, η συμπαιγνία των ολιγοπωλίων που προκάλεσε την καταστροφική κρίση στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ, τα black out στη Βραζιλία, στην Κεντρική Ευρώπη αλλά και στη Νέα Υόρκη. Στη χώρα μας είχαμε ήδη την εμπειρία της δόλιας χρεοκοπίας των εναλλακτικών προμηθευτών Η/Ε που επιβάρυναν το Ελληνικό Δημόσιο και τη ΔΕΗ.
Επίσης, είναι πρόσφατες οι κινητοποιήσεις των πολιτών της Βουλγαρίας ενάντια στις μεγάλες αυξήσεις στην τιμή της Η/Ε που είχαν σαν αποτέλεσμα την πτώση της κυβέρνησης. Οι περισσότερες πολιτείες των ΗΠΑ ουσιαστικά έχουν αναστείλει την απορρύθμιση της αγοράς Η/Ε ενώ ανάλογες τάσεις επικρατούν και στην Ευρώπη (π.χ. επιστροφή σταθμών παραγωγής και δικτύων Η/Ε στους δήμους, στη Γερμανία).
Ενδεικτικό στοιχείο για τον τρόπο τιμολόγησης των ιδιωτικών εταιριών πώλησης Η/Ε προκύπτει από μελέτη της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας, που συνέκρινε τα τιμολόγια που χρεώνουν η ΔΕΗ και οι ιδιώτες προμηθευτές. Στις χαμηλές καταναλώσεις, μέχρι και 900 KWh, η ΔΕΗ εμφανίζεται να είναι φθηνότερη, ενώ είναι ακριβότερη 8-12 ευρώ το τετράμηνο σε υψηλότερες καταναλώσεις (π.χ. 1.400 KWh το 4μηνο).
Γιατί πρέπει να αποτραπεί η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ;
1. Γιατί η ηλεκτρική ενέργεια είναι κοινωνικό αγαθό και σε αυτό πρέπει να έχουν πρόσβαση όλοι οι άνθρωποι, ανεξάρτητα από το εισόδημά τους. Μόνο μια κρατική ΔΕΗ που θα λειτουργεί κάτω από κοινωνικό και εργατικό έλεγχο μπορεί να εξασφαλίσει το θεμελιώδες δικαίωμα κάθε νοικοκυριού να μη μένει χωρίς ρεύμα και θέρμανση με τη δωρεάν παροχή μιας βασικής ποσότητας ενέργειας βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων.
2. Γιατί θα χαθεί το πιο βασικό εργαλείο για την υλοποίηση του προγράμματος παραγωγικής ανασυγκρότησης που έχει ανάγκη η χώρα.
3. Γιατί η ιδιωτικοποίηση της παραγωγής Η/Ε σημαίνει την απώλεια της ενεργειακής ανεξαρτησίας της χώρας.
