Προαπαιτούμενα, ζέστη, επέτειοι και δημιουργικότητα
του Νίκου Γεωργιάδη
Η τρόικα επιστρέφει, σε καλοκαιρινή βερσιόν, και στις αποσκευές έχει τη νέα λίστα μέτρων που πρέπει να εφαρμόσει άμεσα η αποικία. 113 προαπαιτούμενα τα οποία πρέπει να υλοποιηθούν μέχρι τα μέσα της επόμενης χρονιάς, με μεγάλο μέρος αυτών να προχωρούν μέσα στο καλοκαίρι. Δεν πρόκειται απλά για μια λίστα, αλλά για ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα ανά μήνα, το οποία περιλαμβάνει 50 προαπαιτούμενα που πρέπει να κλείσουν μέχρι το τέλος Αυγούστου.
Μέτρα και δεσμεύσεις που έχουν άμεση και περαιτέρω επίδραση τόσο στην πολιτική όσο και την οικονομική ζωή της χώρας. Μεταφορά αρμοδιοτήτων από το Υπουργείο Οικονομικών στην «Ανεξάρτητη» Αρχή Δημοσίων Εσόδων, η οποία μεταξύ άλλων αναλαμβάνει την είσπραξη των ασφαλιστικών εισφορών (με ότι μπορεί να σημαίνει αυτό), μείωση δαπανών για την υγεία, το φάρμακο και τα εναπομείναντα κοινωνικά επιδόματα, επανυπολογισμό του 30% των αιτήσεων συνταξιοδότησης, αλλαγές στο πλαίσιο των δημόσιων συμβάσεων, άνοιγμα-ξεχαρβάλωμα των κλειστών επαγγελμάτων και αλλαγές στον εργατικό νόμο είναι μόνο μερικά από αυτά που απαιτεί η τρόικα.
Για ακόμη μια φορά επιλέγεται η περίοδος του καλοκαιριού για να προχωρήσουν νομοθετήματα για τις καυτές πατάτες. Ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί – πλέον και α΄ κατοικίας – προχώρημα του ξεπουλήματος της ΔΕΗ, του Ελληνικού, της ΔΕΣΦΑ και της ΕΑΒ, επιπλέον αλλαγές για την (πρώην) κυριακάτικη αργία θα είναι το αντικείμενο των θερινών τμημάτων του Χίλτον και της Βουλής.
Καλοκαιρινή βαρυχειμωνιά
Από την μεριά της η κοινωνία εξακολουθεί να βράζει σιωπηλά και να μην αντιστοιχίζεται ευθέως με την κεντρική πολιτική σκηνή. Παρακολουθεί τα νέα επεισόδια ξεπουλήματος και αποκιοποίησης, αλλά σε πρώτη προτεραιότητα μπαίνουν οι καθημερινές, ατομικές υποχρεώσεις και δυσκολίες που έχει να αντιμετωπίσει, με πρώτη -χρονικά- μέριμνα τη φορολογία. Οι φορολογικές δηλώσεις κατατίθενται και το πρώτο μπιλιετάκι θα πρέπει να πληρωθεί πριν τον Σεπτέμβρη. Τα μνημονιακά καλοκαίρια, εδώ και 7 χρόνια, μοιάζουν με βαρύ χειμώνα, με το καλοριφέρ και τις σόμπες να δίνουν τη θέση τους στα κλιματιστικά και τους ανεμιστήρες και η απειλή του φουσκωμένου λογαριασμού ρεύματος εξακολουθεί να υφίσταται.
Τα «μπάνια του λαού» μοιάζουν ανάμνηση ή ένα αστείο για την πασοκική περίοδο. Η κοινωνία βρίσκεται σε αναζήτηση οικονομικής λύσης για μερικές βουτιές κυρίως τα σαββατοκύριακα ή μερικές μέρες. Ένα σπίτι στο χωριό, ένα εξοχικό – ξεχασμένο από τα «καλά χρόνια» – φίλων και συγγενών είναι ο άμεσος και πρώτος προορισμός. Σε κάθε περίπτωση, το κόστος είναι η βασική παράμετρος. Στις περιπτώσεις που δεν υπάρχει ούτε αυτή η δυνατότητα, τα μονοήμερα σε κάποια κοντινή παραλία είναι μια επιλογή, όπως και τα προγράμματα του ΟΑΕΔ για κάποια παιδική κατασκήνωση.
Υπάρχει βέβαια και η ομάδα των εργαζόμενων στον τουρισμό. Τοπικές κοινωνίες που περιμένουν να ξεχειμωνιάσουν από την τρίμηνη-τετράμηνη εργασία και άνεργοι τον υπόλοιπο χρόνο που ευελπιστούν να ενισχύσουν κάπως τον ετήσιο προϋπολογισμό. Φυσικά, οι ενισχύσεις αυτές δεν έχουν καμία σχέση με το παρελθόν. Οι απολαβές στην εποχική-καλοκαιρινή εργασία δε διαφέρουν καθόλου με τους γνώριμους μισθούς των 400 και 500 ευρώ, μόνο που σε αυτή την περίπτωση οι ώρες ξεπερνούν κατά πολύ το 8ωρο και κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για μάυρη εργασία.
Στα παραπάνω προστίθεται σαν προσπάθεια ημι-λύσης και το φαινόμενο του Airbnb, με πλειάδα περιπτώσεων επινοικίασης δωματίων ή ακόμη και ολόκληρων σπιτιών, προκειμένου να ενισχυθεί έστω και στοιχειωδώς ο ετήσιος προϋπολογισμός. Ακόμη κι αυτό όμως δεν μπορεί να αποτελέσει μια μόνιμη λύση και πιθανόν να δημιουργήσει μεγαλύτερα προβλήματα στο μέλλον.
Όπως αλλάζουν οι εποχές
Οι εποχές, αλλά και γενικά οι χρονικές περίοδοι έχουν τις βασικές τους εικόνες. Τα ιδιαίτερα καρέ που συνδέονται μαζί τους και κατά κάποιο τρόπο, τις χαρακτηρίζουν, τις ταυτοποιούν. Η Ελλάδα ήταν παραδοσιακά μια αγροτική χώρα. Βασική της καλοκαιρινή εικόνα, κυρίως για την επαρχία, ήταν η συγκομιδή. Ο θερισμός που βαφτίστηκε από το θέρος. Στις αρχές του καλοκαιριού, μετά από πιθανά ένα δύσκολο χειμώνα και μια μπελαλίδικη άνοιξη, ξεκινούσε η συγκομιδή της αγροτικής παραγωγής. Με την ολοκλήρωσή της, οι αγροτικές οικογένειες έμπαιναν στη φάση μιας μικρής ανάπαυλας, απολάμβαναν για ένα χρονικό διάστημα τους κόπους της προηγούμενης παραγωγικής χρονιάς, ενώ σχεδίαζαν και προετοίμαζαν την επόμενη.
Περνώντας σε μια πιο αστικοποιημένη κοινωνία και με τον αγροτικό πληθυσμό να συρρικνώνεται, ακόμη και στην επαρχία, η κατ’ εξοχήν εικόνα ήταν αυτή των διακοπών. Οι εργαζόμενοι περνούν χρόνο με τις οικογένειές τους, σε κάποια παραλία, γεμίζοντας τις μπαταρίες τους, ενώ οι μικρότερες ηλικίες ξεκινούσαν ένα τρίμηνο παιχνίδι μέχρι την επανέναρξη του σχολείου.
Την περίοδο των «παχιών αγελάδων» και του εκσυγχρονισμού, η καλοκαιρινή περίοδος ήταν κατεξοχήν παραγωγική. Είχε άλλωστε την τιμητική της η βαριά μας βιομηχανία, όπως ονόμασε τον τουρισμό το μεταπρατικό πολιτικό σύστημα της χώρας. Όλο και περισσότερα χέρια έβρισκαν δουλειά στον τουρισμό με το ελληνικό γκαρσόνι να παίρνει κι αυτό τη θέση του στις κυρίαρχες εικόνες.
Με τα πρώτα χρόνια της κρίσης, οι διακοπές και η παραθέριση έδωσαν τη θέση τους στην ανάγκη για ένα σύντομο διάλειμμα, μια μικρή ανάπαυλα, που ακόμη και αυτή έχει γίνει σημαντικό ζητούμενο, μιας και δεν είναι δεδομένη για την πλειοψηφία της κοινωνίας.
Πλέον το καλοκαίρι αποτελεί μια εποχή με αρκετή ζέστη, που ακόμη και οι λίγες εξορμήσεις του σαββατοκύριακου μοιάζουν για πολλούς πολυτέλεια. Όμως το καλοκαίρι αποτελεί και μια περίοδο νομοθετικής έξαρσης. Τα μνημονιακά χρόνια, κάθε πρωθυπουργός εξαγγέλλει τον Ιούνιο πως το υπουργικό του συμβούλιο δε θα κάνει διακοπές και θα βρίσκεται στις επάλξεις για τη σωτηρία της χώρας. Επιστέγασμα της… εργασιομανίας των υπουργών είναι κάθε καλοκαίρι να φτάνει και ένα νέο πεσκέσι με τροϊκανά μέτρα, με αποτέλεσμα κάθε επόμενο καλοκαίρι να μοιάζει όλο και περισσότερο με τον προηγούμενο χειμώνα.
Τα διαφορετικά καλοκαίρια της νεολαίας
Μπορεί το καλοκαίρι, σαν δυνατότητα ξεκούρασης και αποφόρτισης, να συρρικνώνεται όμως υπάρχουν πολλά παραδείγματα που δείχνουν μια διαφορετική αντίληψη. Στην πορεία αναζήτησης λύσεων για το πώς μπορεί κάποιος να περάσει έστω και μερικές μέρες του καλοκαιριού ξέγνοιαστα, να διασκεδάσει και κυρίως οικονομικά, προκύπτουν πολλά μικρότερα ή μεγαλύτερα γεγονότα.
Ενδιαφέρουσες ομάδες και κινήσεις που δημιουργήθηκαν μέσα στην κρίση, πολιτιστικοί σύλλογοι που ενισχύθηκαν ή και αναγεννήθηκαν τα τελευταία χρόνια διοργανώνουν φεστιβάλ και γιορτές, παραδοσιακά πανηγύρια και πολιτιστικά δρώμενα. Κινητήριος δύναμη σε αυτές τις περιπτώσεις, αν όχι μοναδικός παράγοντας, είναι η νεολαία που αποφάσισε να λάβει δράση, περνώντας με ένα διαφορετικό τρόπο το καλοκαίρι της.
Από τα πανηγύρια της Ικαρίας και της Κρήτης μέχρι τα φεστιβάλ στον Αλμυρό, στη Χαλκιδική και τη Βοιωτία στόχος για τους διοργανωτές δεν είναι το οικονομικό κέρδος, αλλά η ψυχαγωγία και η διασκέδαση μέσα στους ζεστούς μήνες του καλοκαιριού. Πρόκειται για δρώμενα και γεγονότα τα οποία γεννήθηκαν ή/και συνεχίζουν από μεράκι, κόπο και προσπάθεια και όχι από κάποια κρατική ή ευρωπαϊκή επιχορήγηση.
Το κέρδος όλων αυτών των περιπτώσεων είναι πολλαπλό. Χωριά και περιοχές που ήταν ξεχασμένα, έστω για κάποιες μέρες το χρόνο ξαναζωντανεύουν, γίνονται ευρύτερα γνωστά. Η νεολαία, που πρωταγωνιστεί και στις διοργανώσεις αλλά και γλέντια, ξανασυστήνεται με τους τόπους καταγωγής, την επαρχία, την παράδοση, τις προηγούμενες γενιές. Φτιάχνει μια νέα καλοκαιρινή κοινωνικοποίηση, λειτουργώντας στα πλαίσια μια πλατιάς παρέας-συλλογικότητας και αναδεικνύει τη δημιουργικότητα που μπορεί να έχει η νέα γενιά.
Τους αρέσει να σε σταυρώνουν το καλοκαίρι…
Καλοκαίρι 2017. Πλησιάζει η επέτειος των δύο χρόνων. Δημοψήφισμα, ψηφίζουμε «Όχι», γίνεται «Ναι» στις 6 Ιουλίου. Κλείνει η Βουλή για λίγες μέρες Αύγουστο. Ανοίγει ξαφνικά και ψηφίζει το 3ο μνημόνιο στις 13 Αυγούστου, με 220 ψήφους. Τώρα καλοκαιριάτικα ψηφίζουν το μεγάλο μέρος από τα 113 προαπαιτούμενα, βαράνε και κάνα νομοσχέδιο για τα ΑΕΙ ή κάτι άλλο για ξεκάρφωμα, ανοίγει και η συζήτηση για την συνταγματική αναθεώρηση.
Έχουμε και άλλες επετείους καλοκαιρινές. Στις 15 Ιούλη 1974 γίνεται το πραξικόπημα των χουντικών στην Κύπρο, η πρώτη εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο στις 20 Ιούλη 1974, η πτώση της Χούντας στις 23 Ιούλη 1974 και η δεύτερη εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο τον Αύγουστο του 1974. Η πληγή της Κύπρου δεν έχει κλείσει. Τούτες τις μέρες εξυφαίνονται σχέδια αφανισμού της κυπριακής δημοκρατίας.
Σαν να έχουν αισθανθεί ότι το καλοκαίρι οι αντιστάσεις της κοινωνίας είναι μικρότερες. Σαν να το έχουν μελετήσει. Σαν να μην είναι τυχαίο. 43 χρόνια από την μεταπολίτευση και δεν έχουμε Δημοκρατία. Έχουμε τεράστιο έλλειμμα δημοκρατίας. Το έλλειμμα αυτό είναι μεγαλύτερο και ποιοτικά πιο σοβαρό από το έλλειμμα και το χρέος που μετρούν οι οικονομολόγοι.
Καύσωνες…
Έχουμε και λέμε. 20-26 Αυγούστου 1958, με ρεκόρ θερμοκρασίας 47,2°C στα Τρίκαλα και με 500 – 600 νεκρούς. Στις 10 Ιουλίου 1977 με 48°C σε Ελευσίνα και Τατόι, στις 25 Ιουνίου 1982, με 44,6°C στη Νέα Φιλαδέλφεια και 43,8°C στα Τρίκαλα (και με 40 νεκρούς).
Ωστόσο, ο καύσωνας του 1987 ήταν πραγματικά απίστευτος…
Ήδη από τις 18 και 19 Ιουλίου, η θερμοκρασία άρχισε να ανεβαίνει απειλητικά στους 38-39°C. Στις 20 Ιουλίου, η θερμοκρασία έφτασε στους 40°C και ως τα ξημερώματα της 28ης Ιουλίου, οι μέγιστες θερμοκρασίες ήταν σταθερά πάνω από 40°C (μάξιμουμ στην Ελευσίνα 45°C, στην Νέα Φιλαδέλφεια 44°C), με μέση τιμή τους 43°C. Οι ελάχιστες θερμοκρασίες κυμαίνονταν από 29°C – 32°C με μέση τιμή τους 31°C. Έτσι, σε συνδυασμό με την πλήρη άπνοια και την έντονη υγρασία, η κατάσταση ήταν κάτι παραπάνω από τραγική και αφόρητη. Κάθε μέρα ήταν χειρότερη από την προηγούμενη. Οι νεκροί ξεπέρασαν τις 3.000 πολίτες, κυρίως ηλικιωμένοι άνθρωποι.
Σήμερα είχαμε 43 βαθμούς, τον πρώτο καλοκαιρινό καύσωνα. Ίσως προφυλασσόμαστε παραπάνω, αλλά η κατάστασή μας είναι πολύ χειρότερη από του 1987. Το μίγμα καύσωνας, μνημόνια, εθνικές απειλές, αρρώστιες, αφραγκία, ανεργία, φορολογία, «διακοπές στο χωριό», έλλειψη ελπίδας, μπόχα από ψέματα δεν αντέχεται εύκολα.
