Το Brexit αποδομεί την «επιστροφή στην κανονικότητα» – Η παρέλαση των επικεφαλής των δανειστών στην Αθήνα και οι παρακαταθήκες τους για την επόμενη αξιολόγηση
Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Η συγκυρία για την επανασυναρμολόγηση του ξεχασμένου από το 2014 ελληνικού success story φάνηκε ιδεώδης σε κυβέρνηση και δανειστές. Η προσοχή της διεθνούς κοινής γνώμης και των αγορών ήταν προσηλωμένη στο βρετανικό θρίλερ, η αξιολόγηση είχε κλείσει και τυπικά, η δόση των 7,5 δισ. είχε κατατεθεί στον ειδικό λογαριασμό. Έτσι, η παρέλαση κορυφαίων εκπροσώπων του κουαρτέτου από την Αθήνα αυτή την εβδομάδα, με ποικίλες αφορμές – ΓΣ του ΣΕΒ, συνέδριο Economist κ.ά.-, αποτέλεσε το ιδανικό σκηνικό για την παράσταση «επιστροφή στην κανονικότητα». Γιούνκερ, Ρέγκλινγκ, Βελκουλέσκου, Ντρούτι, Τζιαμαρόλι στους κορυφαίους ρόλους.
Το βρετανικό τσουνάμι
Ωστόσο, το timing αποδείχθηκε, εκ του αποτελέσματος, καταστροφικό. Λίγες ώρες μετά την ολοκλήρωση της «παράστασης» στην Αθήνα, τα ήρεμα ελληνικά νερά ταράχτηκαν από τα απόνερα του βρετανικού τσουνάμι. Το νέο ελληνικό success story αποδεικνύεται ο πιο εύθραυστος από τους- πολλούς πια- αδύναμους κρίκους της Ευρωζώνης. Το ελληνικό χρηματιστήριο υπέστη πτώση πολύ μεγαλύτερη από τα άλλα ευρωπαϊκά και η απόδοση του δεκαετούς ομολόγου υπερέβη το 9%. Η βαρύτητα της αντίδρασης των ελληνικών αγορών είναι εντελώς ασήμαντη μπροστά στην έκταση της αντίδρασης στις διεθνείς αγορές, αποκαλύπτει όμως τις διάχυτες αβεβαιότητες για τον μήνα του μέλιτος στη σχέση δανειστών- κυβέρνησης, τώρα που εκλείπει ο λόγος που επέβαλε την «μετριοπάθεια» της πρώτης αξιολόγησης: το βρετανικό δημοψήφισμα.
Οι «αστερίσκοι» της Αθήνας
Ωστόσο, η παράσταση της Αθήνας και η παρέλαση της ελίτ των δανειστών, αν και διεξήχθη με όρους αυτολογοκρισίας, λόγω του βρετανικού δημοψηφίσματος, είχε σημαντικό ενδιαφέρον. Ιδιαίτερα ως προς τους «αστερίσκους» που καθένας από τους πρωταγωνιστές έβαλε.
Αν υποθέσουμε ότι ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ ήταν η πιο φιλική παρουσία στην Αθήνα, με δραματικές δηλώσεις του τύπου «δεν θα αφήσω την Ελλάδα να καταρρεύσει», η στήριξη που προσέφερε στην κυβέρνηση στο θέμα των εργασιακών, το οποίο θα κυριαρχήσει στην επόμενη αξιολόγηση, κάθε άλλο παρά αξιόπιστη είναι. Ο κ. Γιούνκερ δήλωσε μεν ότι «δεν είναι φίλος των ομαδικών απολύσεων», αλλά έχει επίσης δηλώσει θερμός υποστηρικτής του εργασιακού νόμου που έχει ξεσηκώσει τους Γάλλους. «Είναι το ελάχιστο που οφείλουμε να κάνουμε ως Ε.Ε.», έχει δηλώσει σχετικά.
Ο Κλάους Ρέγκλινγκ, επικεφαλής του ESM που είναι ο βασικός δανειστής της χώρας, τόσο με όσα είπε στο συνέδριο του Economist όσο και με συνεντεύξεις του σε ελληνικά ΜΜΕ, φρόντισε να κόψει τον αέρα του πρωθυπουργού και των κυβερνητικών στελεχών, που ανακάλυψαν τελευταίοι και καταϊδρωμένοι (μετά το ΔΝΤ, μετά τον Στουρνάρα, ακόμη και μετά τον Μητσοτάκη) ότι το πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% είναι αδύνατο να επιτευχθεί μετά το 2018. Ο κ. Ρέγκλιγκ, σφάζοντας με το βαμβάκι, δήλωσε: «Το πλεόνασμα 3,5% είναι θεμέλιος λίθος της συμφωνίας του πρωθυπουργού Τσίπρα τον περασμένο Ιούλιο με τους ευρωπαίους ομολόγους του. Δεν είναι δουλειά μου να το αμφισβητήσω αυτό». Και υπενθύμισε ότι η συμφωνία είναι για διατήρηση του 3,5% μεσοπρόθεσμα. Πόσο είναι αυτό; Η έκθεση συμμόρφωσης για την πρώτη αξιολόγηση μιλάει για «περίοδο 10 ετών μετά το 2018»!
Κι αυτή δεν ήταν η μόνη ψυχρολουσία που επεφύλασσε ο κ. Ρεγκλινγκ. Ανάμεσα σε επαίνους και πολιτικές υποδείξεις για την ανάγκη «ισχυρής ιδιοκτησίας» του Μνημονίου από την κυβέρνηση, ο επικεφαλής του ESM ψαλλίδισε και τις τελευταίες εντυπώσεις που έχουν απομείνει για την ελάφρυνση του χρέους. Η μαγική λέξη που χρησιμοποίησε είναι το «εφόσον». Οι παρεμβάσεις ελάφρυνσης θα γίνουν το 2018 «εφόσον χρειαστεί, όσο χρειαστεί και εφόσον εφαρμόζεται πλήρως το Μνημόνιο». Άλλωστε, ο κ. Ρέγκλινγκ δεν μασάει τα λόγια του. Όπως είπε, «η μη εμπροσθοβαρής ελάφρυνση είναι και ένα σωστό κίνητρο συμμόρφωσης» της κυβέρνησης.
Πιο αμετροεπής, ο υφιστάμενος του κ. Ρέγκλινγκ, Νικόλα Τζιαμαρόλι, εκπρόσωπος του ESM στο κουαρτέτο, έφερε ένα ανάλογο επιχείρημα για τον «παιδαγωγικό» χαρακτήρα του εξωφρενικού πλεονάσματος 3,3%. «Πρέπει να διατηρηθεί για 4-6 χρόνια μετά το 2018, ώστε να μη δοθεί στους Έλληνες περιθώριο να επιστρέψουν σε παλιές πρακτικές»!
Ωστόσο, η πιο ηχηρή «κακοφωνία» στην παράσταση των Αθηνών ήταν αυτή του ΔΝΤ. Η Ντέλια Βελκουλέσκου δεν είπε κάτι καινούργιο, αλλά το είπε πιο απερίφραστα από ποτέ. «Το πρόγραμμα δημοσιονομικά δεν βγαίνει, ακόμη και με πλήρη εφαρμογή των μέτρων», είπε. Ζήτησε μεγάλη ελάφρυνση του χρέους, ποσοτικοποίηση των μέτρων που αποφάσισαν οι δανειστές και, παραδόξως, αυτή τη φορά δεν υποστήριξε φανατικά την ανάγκη μείωσης των πλεονασμάτων, παρότι το ΔΝΤ πρώτο την εισηγήθηκε. Λογικό, αφού το αίτημα απέκτησε πολλούς όψιμους οπαδούς στην Ελλάδα.
Η μόνη θετική, αν και αναμενόμενη, εξέλιξη μακριά από την παράσταση της Αθήνας, από τη σκηνή της Φρανκφούρτης. Η ΕΚΤ αποφάσισε την επαναφορά (από την προσεχή Τετάρτη) του waiver, δηλαδή την κατ’ εξαίρεση αποδοχή των ομολόγων που κατέχουν οι τράπεζες ως ενεχύρων για το φθηνό δανεισμό τους (με 0,05%), προαναγγέλλοντας και μείωση του κουρέματος των ομολόγων. Ωστόσο, και αυτή η απόφαση που προσφέρει στις τράπεζες έναν αέρα 150 εκατ. τον χρόνο, συνοδεύεται από αστερίσκους: διαψεύδοντας την κυβερνητική προσδοκία για ένταξη στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης από τον Ιούλιο (όπως είχε προαναγγείλει ο πρωθυπουργός), η ανακοίνωση της ΕΚΤ μεταθέτει τη σχετική απόφαση για το φθινόπωρο. Με δεδομένο ότι η δεύτερη αξιολόγηση ξεκινά τον Σεπτέμβριο κι είναι πιθανό να κρατήσει μερικούς μήνες, η ελληνική συμμετοχή στην ποσοτική χαλάρωση μπορεί τελικά να μετατεθεί για τις αρχές του 2017, αφού βάσει κανονισμού η ΕΚΤ δεν κάνει αγορές ομολόγων χωρών σε πρόγραμμα διαρκούσης της αξιολόγησης. Συν τοις άλλοις, η ανακοίνωση της ΕΚΤ θυμίζει μια ακόμη προϋπόθεση: τη βιωσιμότητα του χρέους, βάσει δικής της αξιολόγησης που κι αυτή τοποθετείται το φθινόπωρο. Από το QE, λοιπόν, η ελληνική οικονομία μπορεί να μη δει ούτε ευρώ εντός του έτους. Κι έπειτα, το 2017, δεν απομένουν παρά τρεις μήνες προγράμματος.
Στη ζώνη του λυκόφωτος
Είναι άγνωστο αν οι εκπρόσωποι των δανειστών θα έλεγαν τα ίδια πράγματα για το παρόν και το μέλλον του τρίτου Μνημονίου και θα έβαζαν τους ίδιους «αστερίσκους» στις κατά τα λοιπά γενναιόδωρες κρίσεις τους για τη συμμόρφωση της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ, αν η παρέλαση των Αθηνών πραγματοποιείτο μετά το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος. Το διαζύγιο Βρετανίας- Ε.Ε. (έστω κι αν η οριστικοποίησή του απαιτεί τουλάχιστον 2 χρόνια) μηδενίζει πολλά πράγματα στην ατζέντα της ευρωκρατίας και των επιμέρους πόλων της. Το προσεχές διάστημα, με πρώτο σταθμό την Σύνοδο Κορυφής την ερχόμενη εβδομάδα, θα αναμετρηθούν τα διακριτά σχέδια για το μέλλον της Ε.Ε.: το φεντεραλιστικό της Γαλλίας και της Κομισιόν, το γερμανικό για Ε.Ε. πολλών ταχυτήτων, αλλά και το εθνικιστικό -ξενοφοβικό της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς, που βλέπει στις εξελίξεις τη χρυσή της ευκαιρία. Αριστερό σχέδιο, μην το ψάχνετε, δεν υπάρχει. Τα ψελλίσματα για «πιο κοινωνική και δημοκρατική Ευρώπη» αφήνουν ανέγγιχτη την ουσία, την ανάγκη κατεδάφισης του νεοφιλελεύθερου Μάαστριχτ και των μετεξελίξεών του.
Σ’ αυτό το πλαίσιο, το success story του τρίτου Μνημονίου φαίνεται να μπαίνει ξανά σε ζώνη λυκόφωτος.
