Εκρηκτικό μείγμα η επιβράδυνση στις αναδυόμενες χώρες και η στασιμότητα στις αναπτυγμένες οικονομίες
Του Γιώργου Τοζίδη
Στις 3 Σεπτέμβρη και προκειμένου να εορτασθεί η 70η επέτειος της παράδοσης της Ιαπωνίας κατά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η κυβέρνηση της Κίνας οργάνωσε στο Πεκίνο μία παρέλαση 12.000 στρατιωτών. Είναι βέβαιο ότι απώτερος στόχος αυτής της παρέλασης ήταν να παρουσιαστεί μία εντελώς διαφορετική εικόνα της χώρας (αρμονία, τάξη και ισχύς) από αυτήν που μεταδίδουν στον υπόλοιπο πλανήτη οι εξελίξεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Από τα μέσα Ιουνίου, που ξεκίνησε η πτώση στα χρηματιστήρια της Κίνας, η απομείωση της αξίας των μετοχών ανέρχεται σε 5 τρισεκατομμύρια δολάρια, παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειες της κινεζικής κυβέρνησης να σταματήσει την πτώση*. Ακολούθησε, στις 11 Αυγούστου, η υποτίμηση του κινεζικού νομίσματος (η μεγαλύτερη μετά το 1994) που έσπειρε τον πανικό στα χρηματιστήρια όλου του πλανήτη και πυροδότησε τα σενάρια για την επάνοδο της ύφεσης στην παγκόσμια οικονομία. Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά την υποτίμηση του ρενμίμπι, υποτιμήθηκαν και τα νομίσματα των κυριότερων αναδυόμενων οικονομιών (Βραζιλία, Ν. Αφρική, Τουρκία, Μαλαισία, Ταϊλάνδη αλλά και Αυστραλία). Την εικόνα συμπληρώνει η πτώση της τιμής των κυριοτέρων εμπορευμάτων με βασικότερη αυτήν του πετρελαίου που τροφοδοτεί αποπληθωριστικές τάσεις στις χώρες εισαγωγής και πυροδοτεί ελλείμματα και χρέη στις χώρες παραγωγούς.
Μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η Κίνα μεταβλήθηκε σε ατμομηχανή για την παγκόσμια ανάπτυξη καθώς παρείχε αφειδώς, τα κεφάλαια που απαιτούνταν για την αναθέρμανση της παγκόσμιας οικονομίας με αποτέλεσμα τη δημιουργία μίας τεράστιας ζήτησης για εμπορεύματα, την ανάδειξή της σε παγκόσμιο επενδυτή και μεγαλύτερο πιστωτή των ΗΠΑ. Τον Απρίλιο του 2010, το ΔΝΤ ανακοίνωσε ότι η κρίση είχε ξεπεραστεί και η παγκόσμια οικονομία θα επέστρεφε στους, προ κρίσης, ρυθμούς ανάπτυξης. Οι αναδυόμενες οικονομίες που παρήγαν εμπορεύματα παγκόσμιας ζήτησης αλλά και η Γερμανία ήταν οι κερδισμένοι αυτής της κρίσης. Παράλληλα, τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης και ο δανεισμός με σχεδόν μηδενικά επιτόκια δημιούργησαν μία πληθώρα κερδοσκοπικών κεφαλαίων που αναζητούσε επενδυτικές ευκαιρίες γρήγορου πλουτισμού εκτοξεύοντας στα ύψη τις χρηματιστηριακές τιμές σε αναπτυγμένες και αναδυόμενες οικονομίες.
Όμως, η ανάκαμψη της οικονομίας των ΗΠΑ αποδείχθηκε αναιμική και η Ευρωπαϊκή Ένωση βυθίστηκε σε ένα τέλμα ύφεσης, αποπληθωρισμού και διόγκωσης του δημόσιου χρέους. Οι επιπτώσεις δεν άργησαν να φανούν. Από το τέταρτο τρίμηνο του 2013, οι αναδυόμενες οικονομίες παρουσίασαν μειωμένους ρυθμούς ανάπτυξης και εμφανίστηκαν οι πρώτες προβλέψεις για την επιβράδυνση της οικονομίας της Κίνας και τη μείωση του ετήσιου ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ της από 8-10% σε 3-5%. Το κυρίαρχο δόγμα «ο,τιδήποτε και αν συμβαίνει στις οικονομίες των αναπτυγμένων χωρών, οι αναδυόμενες οικονομίες θα μεγεθύνονται και θα αποτελούν πηγή ζήτησης τεχνολογίας και ποιοτικών και πολυτελών προϊόντων και υπηρεσιών» είχε καταρρεύσει.
Τα κερδοσκοπικά κεφάλαια ήταν τα πρώτα που έσπευσαν να εγκαταλείψουν το «πλοίο». Σύμφωνα με τους Financial Times, οι καθαρές εκροές κεφαλαίων από τις 19 μεγαλύτερες αναδυόμενες οικονομίες ανήλθαν σε 940,2 δισ. δολάρια τους τελευταίους 13 μήνες, σχεδόν διπλάσιες από την περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης (2008-2009). Είχαν προηγηθεί οι «προβλέψεις» των γνωστών οίκων αξιολόγησης για την επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης αυτών των οικονομιών και, ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία, η απόσυρση των κεφαλαίων οδήγησε, πράγματι, σε αυτήν την επιβράδυνση.
Επιπλέον, η πλημμυρίδα δολαρίων στην παγκόσμια αγορά είχε ως αποτέλεσμα την ουσιαστική υποτίμηση του δολαρίου έναντι του κινέζικου νομίσματος, ενώ ανάλογες επιπτώσεις έχει και το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Η υποτίμηση του κινεζικού νομίσματος ήταν αναμενόμενη. Ιδιαίτερα όταν οι Κινέζοι διαπίστωσαν ότι μόνο τον Ιούλιο οι κινεζικές εξαγωγές μειώθηκαν κατά 8,3% ενώ συνολικά φέτος μειώθηκαν κατά 12,1% προς την Ε.Ε. και 10,2% προς την Ιαπωνία.
Ακολούθησε η πτώση της τιμής των κυριότερων εμπορευμάτων στα χαμηλότερα επίπεδα των έξι τελευταίων ετών με πιο σημαντική την πτώση της τιμής του πετρελαίου που, όσο κι αν φαίνεται περίεργο, επηρεάζει αρνητικά τόσο τις χώρες παραγωγούς, που βλέπουν τα έσοδά τους να μειώνονται δραματικά, όσο και τις χώρες κατανάλωσης, που αντιμετωπίζουν εντεινόμενες αποπληθωριστικές πιέσεις και τον κίνδυνο ύφεσης. Ήδη 10 από τις 34 μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη αντιμετώπιζαν, και πριν την πτώση της τιμής των εμπορευμάτων, αποπληθωριστικές πιέσεις.
Συμπερασματικά, σημειώνεται ότι:
- Σε αντίθεση με τις προηγούμενες κρίσεις, η πρόσφατη οφείλεται στην επιβράδυνση της ανάπτυξης στις αναδυόμενες χώρες, σε συνδυασμό πάντα με τη στασιμότητα στις αναπτυγμένες οικονομίες.
- Οι εξαγωγές πρώτων υλών από τις αναδυόμενες χώρες θα πληγούν ακόμη περισσότερο, εξαιτίας της επιβράδυνσης των παγκόσμιων ρυθμών ανάπτυξης. Κατά συνέπεια, τα νομίσματα αυτών των χωρών (πιθανότατα και της Κίνας) θα υποτιμηθούν ακόμη περισσότερο, με τελικό αποτέλεσμα την επιδείνωση της ικανότητάς τους να αποπληρώσουν τα δάνειά τους που είναι σε ξένο νόμισμα (κυρίως δολάριο).
- Η κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας επιδεινώνεται εξαιτίας του γεγονότος ότι οι κεντρικές τράπεζες των αναπτυγμένων κρατών ή ενώσεων (ΗΠΑ, Ευρωζώνη, Ιαπωνία και Μεγάλη Βρετανία) έχουν εξαντλήσει τις δυνατότητες παρέμβασής τους στις αγορές (μηδενικά επιτόκια, ποσοτική χαλάρωση) αλλά και της υπερχρέωσης αυτών των περιοχών.
Η παγκοσμιοποίηση καταρρέει και αφήνει πίσω της πολέμους, καταστροφές, πείνα, φτώχεια και δυστυχία. Το παλιό πεθαίνει και το νέο αργεί να γεννηθεί. Είναι, πράγματι, η εποχή των τεράτων…
Υ.Γ. Διαπιστώνοντας την αναταραχή που έχει προκληθεί στην παγκόσμια οικονομία, είναι μεγάλος πειρασμός η εκτίμηση/ πρόβλεψη του τι θα συνέβαινε εάν η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ επέλεγε τη ρήξη και όχι τη συνθηκολόγηση…
*Βλέπε σχετικό άρθρο Τι συμβαίνει στην Κίνα; που δημοσιεύθηκε στα Οικονομικά Ερανίσματα, στο φύλλο της 11/07/2015. https://www.e-dromos.gr/ti-sumvainei-sthn-kina/
