Εφοπλισμός και τουρισμός, «πυλώνες» ενδεικτικοί για την ποιότητα του ελλαδικού μεταπρατισμού
Κείμενα: Γιώργος Παπαϊωάννου
Μπορεί η έκταση των επιπτώσεων του ατυχήματος στον Σαρωνικό, να μην είναι εύκολο να προσδιοριστεί ακόμα με ακρίβεια, είναι όμως δεδομένο ότι ξεπερνά κατά πολύ τις πρώτες προβλέψεις και διαψεύδει τις αρχικές καθησυχαστικές δηλώσεις των «υπευθύνων».
Τα γεγονότα, οι «περίεργες» συνθήκες του ατυχήματος, η κατάσταση του πλοίου, οι εγκληματικές καθυστερήσεις στην αντιμετώπισή του θέματος, τα ψέματα των κυβερνητικών, όλα αυτά είναι σήμερα γνωστά. Αναδεικνύονται, όμως, παράλληλα μια σειρά γενικότερα ζητήματα για τομείς της οικονομικής δραστηριότητας, αλλά και για τον ρόλο του πολιτικού συστήματος και του κρατικού μηχανισμού.
Για την πατρίδα…
Είναι γνωστό ότι σύμφωνα με την κυρίαρχη αφήγηση, ο εφοπλισμός (όπως και ο τουρισμός) αποτελεί μία από τις «βαριές βιομηχανίες της πατρίδας». Η συνεισφορά των «Ελλήνων εφοπλιστών» στην κοινωνία και την οικονομία, σπάνια αμφισβητείται.
Η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Το στρώμα των εφοπλιστών που είναι πολιτογραφημένοι ως Έλληνες, μικρή σχέση έχει με τη χώρα, η δε αφρόκρεμα κατοικεί στο Λονδίνο όπου οι μεγαλύτερες εταιρίες του χώρου ασκούν τις κεντρικές τους δραστηριότητες. Στην πράξη, είναι η εφοπλιστική ελίτ που απολαμβάνει τους καρπούς της σχέσης με τη «μητέρα πατρίδα» και όχι το αντίστροφο.
Δύο μεγάλα όπλα έχουν οι μεγάλοι πλοιοκτήτες για να απολαμβάνουν μια σειρά προνόμια από το ελληνικό Δημόσιο. Το πρώτο είναι ο διαρκής εκβιασμός ότι θα «αφελληνίσουν» κάθε δραστηριότητα που απομένει να σχετίζεται με τη χώρα, το δεύτερο οι παραδοσιακά άρρηκτοι δεσμοί τους με το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα.
Τα απανωτά ταξίδια του Π. Κουρουμπλή στο Λονδίνο, όπου μετέβη και παρέμεινε ακόμα και τις ώρες και ημέρες μετά το πρόσφατο ναυάγιο, δεν αποτελούν πρωτοτυπία, αφού το δρομολόγιο Αθήνα-Λονδίνο είναι «must» για τους υπουργούς Ναυτιλίας, ώστε να τακτοποιήσουν κάθε αίτημα του εφοπλιστικού λόμπι.
Τα οφέλη που απολαμβάνουν οι ιδιοκτήτες του ελληνικού εμπορικού στόλου από τις προνομιακές σχέσεις με τα κόμματα, είναι γνωστά σε όλους. Ειδικό καθεστώς για δεκάδες δραστηριότητές και φοροαπαλλαγή σχεδόν για τα πάντα, ακόμα και για τον ΦΠΑ στην αγορά καυσίμων. Υπολογίζεται ότι είναι 57 οι ειδικές φοροαπαλλαγές των εφοπλιστών και δε πληρώνουν παρά έναν ειδικό φόρο που νομοθετήθηκε με δεκάδες παραθυράκια το 1975 και δεν αποδίδει παρά λίγες δεκάδες εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο από δραστηριότητες δισεκατομμυρίων ευρώ, καθώς και μια εθελούσια(!) εισφορά που συμφώνησαν με τον Α. Σαμαρά το 2013. Συμφωνία… τιμής που ανανέωσαν πριν 2 μήνες περίπου με τον Αλ. Τσίπρα και υπολογίζεται ότι αποδίδει περίπου 10 ευρώ τη μέρα ανά πλοίο…
Όλο, λοιπόν, το σχετικό νομικό πλαίσιο έχει κρατηθεί άθικτο από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ επί υπουργίας Δρίτσα αρχικά, Κουρουμπλή στη συνέχεια, σε βαθμό που αρκετοί από τον χώρο του εφοπλισμού κάνουν λόγο για την φιλικότερη και πιο εξυπηρετική κυβέρνηση των τελευταίων χρόνων.
«Να αποφεύγεται…»
Χαρακτηριστική είναι μια αποκάλυψη που έγινε αυτό το καλοκαίρι, αλλά πέρασε στα ψιλά των εφημερίδων. Τον περασμένο Ιούνιο, πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο η 98η Σύνοδος της Επιτροπής Ναυτικής Ασφάλειας. Το υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας έστειλε επίσημες οδηγίες στο κλιμάκιο των Λιμενικών Αξιωματικών που θα το εκπροσωπούσε. Να ορισμένες από αυτές:
«Η ελληνική αντιπροσωπεία πρέπει να εστιάσει στα θέματα ασφάλειας του πλοίου και του θαλάσσιου περιβάλλοντος, χωρίς αναίτιες διοικητικές διαδικασίες ως προς τον τρόπο εναρμόνισης – εφαρμογή των υφιστάμενων διεθνών συμβάσεων και χωρίς αναίτιες επιβαρύνσεις στο κόστος ναυπήγησης των νέων πλοίων ή της εκμετάλλευσης των υπαρχόντων πλοίων».
«Θα πρέπει να αποφεύγεται η λήψη ή υποστήριξη αποφάσεων ή και προτάσεων οι οποίες δεν τεκμηριώνονται επαρκώς με βάση σχετικές μελέτες ή και ενδεχομένως να επιφέρουν σοβαρές επιβαρύνσεις στα υπάρχοντα πλοία».
Σήμερα, οι Κουρουμπλής, Σαντορινιός και ο πολιτικός τους προϊστάμενος, σκίζουν τα ρούχα τους για το περιβάλλον. Είναι όμως σαφές ότι, σε συνεργασία με τους εφοπλιστές, είναι υπεύθυνοι για την μη τήρηση στοιχειωδών κανόνων ασφαλείας, ενώ έχουν και την πλήρη ευθύνη για το γεγονός ότι παράτυπα, μέσω παρατάσεων που δίνονταν αθρόα, δεν είχε περάσει από ελέγχους το συγκεκριμένο πλοίο, όπως φυσικά και εκατοντάδες άλλα που τελούν σε παρόμοια κατάσταση.
Αρπαχτή και άγιος ο Θεός
Πάγιο χαρακτηριστικό του κλάδου, βέβαια, η «αρπαχτή» την οποία οι φιλικές φωνές ονομάζουν «επιχειρηματικό ρίσκο» και έγκειται στην διαρκή ανάληψη παράνομων, και εκτός κάθε πλαισίου, δραστηριοτήτων, προκειμένου να εξασφαλιστούν μεγάλα κέρδη. Το «εκτός πλαισίου», βέβαια, αφορά στην καταπάτηση διάφορων κανόνων (περιβαλλοντικών, εργασιακών κ.λπ.), στο κατά καιρούς σπάσιμο εμπάργκο και απαγορεύσεων, και φυσικά στο προσφιλέστερο σπορ των εφοπλιστών, το λαθρεμπόριο. Είναι γνωστό σε όλους ότι αυτός ήταν ο τρόπος που ιδιοκτήτες μερικών «καρυδότσουφλων» έγιναν μεγάλοι και τρανοί και κατοικοεδρεύουν σήμερα στο «Σίτι».
Φοροαπαλλαγές και κάθε είδους λαθρεμπόριο και παρανομία, αποτελούν τους λόγους για τους οποίους είναι πραγματικά δαιδαλώδης ο χάρτης των εφοπλιστικών δραστηριοτήτων που με οποιονδήποτε τρόπο σχετίζονται με τη χώρα. Παράλληλες εταιρίες, «σπάσιμο» ιδιοκτησιών, σημαίες ευκαιρίας και ευκολίας, κρυπτόμενοι, υπόδικοι και αχυράνθρωποι, όλα αυτά καθιστούν δύσκολο να εντοπίσει κανείς τον πραγματικό ιδιοκτήτη πίσω από κάθε εταιρία ή πλοίο.
Θα πρέπει, τέλος, να σημειωθεί ότι τις τελευταίες δεκαετίες, σε πλήρη διάλυση έχει οδηγηθεί –με πρωταγωνιστικό τον ρόλο Ε.Ε. και Γερμανίας- ο ναυπηγοεπισκευαστικός τομέας της χώρας.
Από Ριβιέρα, μαύρη Θάλασσα…
Οι εφοπλιστικές «δουλειές» έχουν σίγουρα μεγάλες ιδιαιτερότητες σε σχέση με άλλες οικονομικές λειτουργίες, δεν είναι όμως οι μόνες που δείχνουν την βαθιά παρασιτική και «αεριτζίδικη» φύση της μεγάλης επιχειρηματικής δραστηριότητας στη χώρα. Από την άλλη, η πλήρης διάλυση του κρατικού μηχανισμού, αφήνει έκθετες και καθιστά πανάλαφρες όλες τις πολυδιαφημισμένες «βαριές βιομηχανίες».
Η παράκτια περιοχή του Σαρωνικού προβλήθηκε σαν μια «Ριβιέρα» του λεκανοπεδίου, με σκοπό να μεταφερθούν προς τα κει μια σειρά εγκαταστάσεις. Υψηλός τουρισμός, συνέδρια, πολιτιστικά «μέγαρα» και χώροι κάθε είδους που θα μπορούσαν να υποδεχτούν το διεθνές «τζετ-σετ». Το ατύχημα στη Σαλαμίνα και οι εγκληματικές ελλείψεις στην αντιμετώπισή του, εκθέτουν ανεπανόρθωτα τους θιασώτες τέτοιου είδους σχεδιασμών.
Παράλληλα, δεν πρέπει να ξεχνιέται ότι η τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή επεκτείνεται στο σύνολο των δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χώρα στην ευρύτερη περιοχή. Νησιά όπως η Σαλαμίνα, επιβαρυμένες περιβαλλοντικά περιοχές όπως το Πέραμα, Κερατσίνι, Δραπετσώνα και όλη η περιοχή του Πειραιά, ψάρια και πουλιά, η αλιεία, η διατροφή, δυστυχώς η ζωή εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων επιβαρύνεται πολλαπλά από το πρόσφατο συμβάν.
Εγκληματικές παραλείψεις – Απίθανοι χειρισμοί
Οι πολιτικές ευθύνες της κυβέρνησης και η υποκρισία της αντιπολίτευσης
Οι χειρισμοί που έγιναν –και κυρίως αυτοί που δεν έγιναν- από το υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας και τον Π. Κουρουμπλή, αποκαλύπτονται όσο περνούν οι μέρες. «Έχουμε επιστρατεύσει όλα τα μέσα που υπάρχουν στη χώρα, είμαι βέβαιος ότι με τους ρυθμούς που δουλεύουμε σε πολύ λίγες μέρες η υπόθεση αυτή θα έχει ξεχαστεί» δήλωνε αμέσως μετά το ναυάγιο ο υπουργός, αλλά όσα ακολούθησαν διέψευσαν τις προσδοκίες του.
Είναι φανερό ότι οι ευθύνες της κυβέρνησης είναι εγκληματικές. Ο όλος σχεδιασμός ήταν χαρακτηριστικός της γενικότερης διάλυσης που επικρατεί και της ανικανότητας των σημερινών κυβερνόντων. Όσοι γνωρίζουν καλά το θέμα, βεβαιώνουν ότι σε αυτές τις περιπτώσεις είναι κρίσιμες οι ώρες και όχι οι μέρες, αλλά οι «αρμόδιοι» καθυστέρησαν για ολόκληρες μέρες να πράξουν όσα θα ήταν απαραίτητα για τον περιορισμό της καταστροφής.
Σαν να μην έφτανε αυτό, ο «επικοινωνιακός» χειρισμός του θέματος είναι προκλητικός απέναντι στην κοινωνία. Αντί για συγνώμη, ανάληψη ευθύνης και στοιχειώδη σεμνότητα, επίδειξη κοροϊδίας και δηλώσεις που προκαλούν οργή. Ενώ ο «οικολόγος» υπουργός Τσιρώνης ρίχνει τις ευθύνες στην κοινωνία, ο Κουρουμπλής κάνει λόγο για παραίτηση-λογοπαίγνιο και, αφού στο μεταξύ κάλεσε για μπάνιο στον Σαρωνικό, προχτές επανήλθε δηλώνοντας στη Βουλή: «Δεν θα παραιτηθώ ποτέ»!
Δυο γάιδαροι μαλώνανε…
Οι κυβερνητικοί λένε ότι όσο ζητάει παραίτηση ο Μητσοτάκης, δεν πρόκειται να παραιτηθεί ο Κουρουμπλής. Αυτό και μόνο δείχνει τη βαθιά τους υποτίμηση προς την κοινωνία. Επενδύουν τα πάντα στον μικροκομματικό καβγά με την Ν.Δ., δεν νιώθουν καμιά ανάγκη να δώσουν λογαριασμό στους πολίτες. Ο παλαιού τύπου ΠΑΣΟΚος Κουρουμπλής σκιαμαχεί συνεχώς με τον «Μητσοτακισμό», ενώ οι νέοι τύπου ΠΑΣΟΚοι του ΣΥΡΙΖΑ έχουν ξεπεράσει σε κυνισμό κάθε προηγούμενο.
Από την άλλη, ο Κυρ. Μητσοτάκης προσπαθεί να εκμεταλλευτεί μικροκομματικά την καταστροφή. Ξεχνά τα κηρύγματά του για το «επιχειρείν» που δεν πρέπει να γνωρίζει φραγμούς, τις στενές σχέσεις με τους εφοπλιστές και την πλήρη αποδοχή κάθε προνομίου τους, τη λατρεία του για τις πολιτικές περικοπών που έχουν διαλύσει κάθε ελεγκτικό μηχανισμό. Η μνήμη υποχωρεί, όταν ζητούμενο είναι η ψήφος.
Υπουργοί για όλες τις δουλειές…
Σε όλη τη μεταπολεμική περίοδο, οι εφοπλιστές είχαν άριστες σχέσεις με το πολιτικό προσωπικό. Από την εποχή της χούντας, έχουν μείνει παροιμιώδεις οι στενές σχέσεις τους με τον δικτάτορα Παπαδόπουλο, αλλά και μετά το 1974 η παράδοση συνεχίστηκε. Χαρακτηριστικά είναι τα ονόματα που παρέλασαν κατά καιρούς από το υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας μεταπολιτευτικά, παραθέτουμε ορισμένα από αυτά ενδεικτικά. Γνωστά ονόματα, στελέχη των «βαθιών» κομματικών μηχανισμών στις περισσότερες περιπτώσεις, συχνά από οικογένειες με πολιτική παράδοση ή με παραδοσιακές σχέσεις με το «Λονδίνο». Ο σημερινός υπουργός υπολείπεται σε κάποια από αυτά τα προσόντα, αλλά έχει καλή προϋπηρεσία στο βαθύ ΠΑΣΟΚ, μαθαίνει εύκολα και δεν έχει πολλούς φραγμούς…
Αλέξανδρος Παπαδόγγονας (πρώτη θητεία), 1974-77
Εμμανουήλ Κεφαλογιάννης (πατέρας), 1977-80
Ευάγγελος Γιαννόπουλος, 1987-88
Κωνσταντίνος Μητσοτάκης*, Απρίλιος-Οκτώβριος 1990
Αλέξανδρος Παπαδόγγονας (δεύτερη θητεία), 1992-93
Γιώργος Κατσιφάρας, 1993-96
Χρήστος Παπουτσής, 2000-01
Γιώργος Ανωμερίτης, 2001-03
Μανώλης Κεφαλογιάννης (υιός), 2004-07
Γιώργος Βουλγαράκης, 2007-08
Αναστάσιος Παπαληγούρας, 2008-09
* Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Κ. Μητσοτάκη. Όταν το 1990 συγκρότησε την κυβέρνησή του, ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος αρνήθηκε να αναλάβει το υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας, ζητώντας καλύτερο χαρτοφυλάκιο. Για να εξευμενίσει τους εφοπλιστές, οι οποίοι είχαν δυσαρεστηθεί που δεν θα είχαν στο υπουργείο τον «δικό τους άνθρωπο», ο Κ. Μητσοτάκης ανέλαβε ο ίδιος, εκτός από πρωθυπουργός, και υπουργός Ναυτιλίας…
