οι ίδιοι τις ζωές τους και τις στρατηγικές
επιβίωσής τους…»
Ποιοι είναι οι λόγοι που εξηγούν την εκτίναξη της ακροδεξιάς στην Ελλάδα; Αρκεί το επιχείρημα ότι οι ακραίες πολιτικές δυνάμεις ενισχύονται μετά από βαθιές οικονομικές κρίσεις;
Η γνώμη μου είναι ότι δεν αρκεί αυτό το επιχείρημα. Για να καταλάβουμε τους λόγους που ανεβαίνει η ακροδεξιά, πρέπει να δούμε για τι ακριβώς πρόκειται. Κατά τη δική μου γνώμη η σύνδεση με τη Γερμανία της Βαϊμάρης βοηθάει πάνω σε ορισμένα ζητήματα, αλλά συσκοτίζεται εντελώς η πραγματικότητα πάνω σε ορισμένα άλλα.
Νομίζω ότι για να καταλάβουμε τι ακριβώς γίνεται αυτή τη στιγμή, θα ‘πρεπε να το συσχετίσουμε με αυτό που συμβαίνει σήμερα στο Μεξικό.
Δηλαδή την άνομη κατάρρευση της κοινωνίας, τη διολίσθηση σε μια κατάσταση πολέμου όλων εναντίον όλων, ένα ανοιχτό εμφύλιο όπου θα μπορούσαμε να κατανοήσουμε τη Χ.Α. όχι κάτι σαν τους ναζί του Χίτλερ της δεκαετίας του ’30 της Γερμανίας αλλά σαν κάτι που είναι πιο κοντά σ’ αυτό που αντιπροσωπεύουν τα καρτέλ στο Μεξικό. Θέλει πολλή προσοχή. Δεν είμαστε στη δεκαετία του ’30, αλλά σε μια τελείως διαφορετική περίοδο του καπιταλισμού και ο ναζισμός έχει τελείως διαφορετικά χαρακτηριστικά.
Αν δει, λοιπόν, κανείς τη Χρυσή Αυγή και τη συγκρίνει με τους ναζί και τους φασίστες θα διαπιστώσει ότι οι ναζί ήταν ένα εθνικό κίνημα, συσπείρωναν δηλαδή όλες τις κοινωνικές τάξεις του έθνους πάνω σε μια ηγεμονική πρόταση, στο πλαίσιο του καπιταλισμού εννοείται. Το πιο αυτονόητο: με τους ναζί και τους φασίστες είχαν τότε στρατευθεί διανοούμενοι πολύ μεγάλου βεληνεκούς ανάμεσά τους ο Χάιντεγκερ, ο Καρλ Σμιτ, Μαρινέτι κ.ά. Απ’ αυτή τη σκοπιά δεν υπάρχει καμιά σύγκριση με τη Χρυσή Αυγή. Απ’ την άλλη είναι δύσκολο να φανταστούμε τη Χρυσή Αυγή να κυβερνά τη χώρα ή μια αστική τάξη που να της εμπιστευτεί τη διακυβέρνηση. Άλλη είναι η δουλειά της. Άρα, λοιπόν, δεν μπορεί να κατανοηθεί με την άνοδο των άκρων γενικά αλλά με την άνομη κατάρρευση της ελληνικής κοινωνίας. Αυτό είναι το κλειδί κι από την κατανόησή του θα κριθεί τελικά αν η ελληνική κοινωνία θα μπορέσει να απαντήσει τη διαδικασία της άνομης κατάρρευσης κι αν η Αριστερά θα μπορέσει να συμβάλει.
Μιλάτε για γενικευμένη ανομία, για συμμορίες και οργανωμένο έγκλημα χρησιμοποιώντας το παράδειγμα του Μεξικού. Απ’ την άλλη, όμως, η ακροδεξιά με εθνικά χαρακτηριστικά υπάρχει σε πολλές χώρες της Ευρώπης δεν είναι ελληνικό φαινόμενο.
Η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ευρώπη -όπως τουλάχιστον είναι αυτή τη στιγμή η Ευρώπη- έχει ένα όριο στο οποίο μπορεί να φτάσει η απήχησή της. Για να το ξεπεράσει πρέπει να υιοθετήσει χαρακτηριστικά καινούργια. Πρέπει να βάλει αρκετό νερό στο κρασί της. Σε καμιά περίπτωση δεν υπάρχει σχέση ανάμεσα στη Μαρί Λεπέν και τον Μιχαλολιάκο, αυτό είναι προφανές. Είναι πολύ αμφίβολο αν η Γαλλική ή η Γερμανική Δημοκρατία θα ανέχονταν στο κοινοβούλιό τους ένα μόρφωμα σαν τη Χρυσή Αυγή ή κάτι αντίστοιχο. Δεν νομίζω ότι είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα η άνοδος της ακροδεξιάς την Ευρώπη με τη Χρυσή Αυγή. Έχουν φυσικά μια κοινή ρίζα που είναι η κρίση ταυτότητας των ευρωπαϊκών κοινωνιών η οποία συνοδεύεται από την ξενοφοβία. Διότι οι ευρωπαϊκές κοινωνίες δεν έχουν το δυναμισμό και την αφομοιωτική ικανότητα της αμερικάνικης. Η Χ.Α. απαντάει, κατά τη γνώμη μου, κυρίως στο ζήτημα που ανοίγει με την αποσύνθεση της ελληνικής κοινωνίας και τη σταδιακή κατάρρευσή της.
Η αποσύνθεση της ελληνικής κοινωνία είναι σε εξέλιξη ακόμη, δεν έχει ολοκληρωθεί. Δεν είναι κάπως πρώιμη η εμφάνιση της Χ.Α. αλλά και η εξήγηση που δίνετε;
Καμιά φορά τα πολιτικά φαινόμενα προηγούνται των κοινωνικών συνθηκών που τα προσδιορίζουν. Αλλά υπάρχει κάτι και πέρα απ αυτό. Πρέπει να φανταστούμε λίγο την κοινωνία στο πλαίσιο αυτού που ονόμασα άνομη κατάρρευση. Αν θέλουμε να φανταστούμε πρέπει λίγο να συζητήσουμε τι εννοούμε όταν μιλάμε για άνομη κατάρρευση. Προφανώς δεν θα καταρρεύσει και δεν θα βουλιάξει όλη η χώρα. Ένα 20, ίσως και ένα 30% θα κρατηθεί εντός του συστήματος. Θα έχουμε θύλακες αναπτυγμένης οικονομίας μέσα σ’ ένα κοινωνικό τοπίο ρημαγμένο. Αυτοί θα λειτουργούν με τον τρόπο που λειτουργούν όλοι οι ανάλογοι θύλακες από το Μέξικο Σίτι μέχρι το Λάγος και μέχρι, αν θέλετε, τις αμερικανικές μεγαλουπόλεις. Από κει και πέρα θα υπάρχουν ειδικές οικονομικές ζώνες, περιοχές του κοινωνικού χάρτη από τις οποίες το κράτος θα έχει αποσυρθεί πλήρως ή θα υφίσταται ως καταστολή με τον τρόπο που υφίσταται ένας στρατός σε μια ξένη χώρα. Αυτά δεν είναι άσχετα πράγματα, υπάρχουν αυτή τη στιγμή σε πολλές χώρες της υδρογείου. Το κλειδί είναι η κατάρρευση του έθνους-κράτους με τον τρόπο που το ξέραμε. Δηλαδή, αυτή τη στιγμή ζούμε μια διαδικασία που έχει δρομολογηθεί εδώ και δεκαετίες και τώρα αρχίζει να αγγίζει πραγματικά την Ευρώπη αρχίζοντας από την Ελλάδα. Δηλαδή, δεν φαίνεται το σύστημα να θέλει να κρατήσει την ενότητα του εθνικού κορμού με τον τρόπο και με τους μηχανισμούς που ξέραμε. Η άνοδος της ακροδεξιάς απαντά ακριβώς πάνω σ’ αυτό το πρόβλημα: Στο ποιος, δηλαδή, ελέγχει τις ζώνες από τις οποίες αποσύρεται το κράτος. Η αυτό-οργάνωση της κοινωνίας -που είναι το δικό μας σενάριο- η Χρυσή Αυγή, οι συμμορίες του οργανωμένου εγκλήματος; Το κράτος φεύγει από ένα κομμάτι του κοινωνικού. Εδώ είναι το πρόβλημα. Τι μπορεί να κάνει η Αριστερά και εντέλει τι μπορεί να κάνει η ίδια η κοινωνία. Η κοινωνία δεν είναι μια άμορφη μάζα που εμείς οι αριστεροί από τα έξω την κάνουμε ό,τι θέλουμε.
Τι μπορεί και τι πρέπει να κάνει η Αριστερά;
Αυτό που πρέπει να κάνει η Αριστερά είναι η αναδιοργάνωση της κοινωνίας. Να αναλάβει, ή καλύτερα να δράσει σαν καταλύτης στο να ξαναστηθεί η κοινωνία από την αρχή. Εάν δεν το κάνει, αυτό έτσι κι αλλιώς θα γίνει με άλλους τρόπους και άλλες διαδικασίες. Αυτό σημαίνει ένα-δυο απλά πράγματα: δομές συνεργατικής οικονομίας και δομές αλληλεγγύης. Να βοηθήσει τους από κάτω, οι οποίοι θα βρεθούν οριστικά εκτός αγοράς εργασίας (πιθανόν για δεκαετίες) να οργανώσουν οι ίδιοι τις ζωές τους και τις στρατηγικές επιβίωσης, να σπάσει τη νοοτροπία του πλήρους ατομισμού και της ανικανότητας οιασδήποτε συνεταιριστικής εργασίας. Αν η Αριστερά δεν τα κάνει αυτά, αν η ελληνική κοινωνία επίσης δεν τα καταφέρει, δεν υπάρχει καμιά διέξοδος στο πολιτικό επίπεδο.
Υπάρχει η ανάλογη προπαίδεια για να στηθούν αυτές οι αλληλέγγυες δομές;
Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει ένα βαθύ πρόβλημα στην Αριστερά. Στο πλαίσιο των κοινωνικών ανακατάξεων των τελευταίων τριών δεκαετιών έχει αλλάξει η κοινωνική της σύνθεση. Ανήκει περισσότερο στα μεσοστρώματα και λιγότερο στα πληβειακά κομμάτια του πληθυσμού. Κι αυτό είναι ένα πολύ σοβαρό δομικό πρόβλημα που πρέπει οπωσδήποτε να απαντηθεί, καθώς από αυτή την απάντηση θα κριθεί στο αν θα μπορέσει να λειτουργήσει ως καταλύτης στο να ξαναστηθεί η κοινωνία. Αν δεν καταφέρει να το κάνει είναι χαμένη. Δεν είναι θέμα που μπορεί να επιλέξει.
* Ο Γιώργος Λιερός είναι κτηνίατρος,
μέλος της «Αντίστασης με τους Πολίτες Χαλανδρίου»
