Ο Τραμπ μίλησε για «ημέρα απελευθέρωσης» των ΗΠΑ, παρουσιάζοντας το πακέτο των δασμών σαν να κρατούσε τις πλάκες του Μωυσή στα χέρια του. Επί της ουσίας ολόκληρη η «σωστή πλευρά της ιστορίας», ο Δυτικός κόσμος, ασθενεί. Κι όχι μόνο: βρίσκεται αντιμέτωπος με χρόνια προβλήματα, διασπασμένος και σε μια θανατηφόρα αντιπαράθεση ανάμεσα σε δύο βασικές πτέρυγές του. Επειδή η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, που κράτησε 3-4 δεκαετίες, τελικά οδήγησε σε αντίθετα από τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Κατάντησε αναποτελεσματική μορφή συσσώρευσης, και δεν μπόρεσε να εμποδίσει μια ιστορική «δύση της Δύσης». Εμφανίστηκαν κι άλλα κέντρα ισχυρά, και το «τελευταίο όχημα» (η κήρυξη πολέμων, και ιδιαίτερα το φύτεμα του πολέμου στην καρδιά της Ευρώπης ενάντια στη Ρωσία) οδήγησε σε ακόμα μεγαλύτερο βάλτωμα.
Η τεράστια κοινωνική κρίση και δυσαρέσκεια που δημιούργησε η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση στο εσωτερικό όλων των χωρών άρχισε να παίρνει μεγάλες πολιτικές διαστάσεις, γεγονός που οδήγησε στον θρίαμβο του Τραμπ και στην αλλαγή της στρατηγικής των ΗΠΑ. Η Αμερική του Τραμπ επιλέγει έναν προστατευτισμό για να διασώσει μια αυτοκρατορία που πρέπει να συρρικνώσει τα σύνορά της χωρίς να καταρρεύσει, και να ανασυγκροτηθεί. Δεν είναι εύκολη αυτή η «λύση». Αλλά την επιλέγει συνειδητά, «αμερικάνικα», δηλαδή σαν ένα πόκερ. Παιχνίδι όπου εξ ορισμού δεν μπορεί όλοι να είναι κερδισμένοι. Ας χάσει λοιπόν η Ευρώπη και όλο το στρατόπεδο της παγκοσμιοποίησης, αφού δεν καταλαβαίνει πού οδηγούνται τα πράγματα. Άλλωστε η ύφεση και η κρίση είναι ήδη έτοιμες να τα τινάξουν όλα στον αέρα. Ο προστατευτισμός και οι δασμοί (σαν επιστροφή στο παρελθόν) μπορεί και να περισώσουν μια ορισμένη ισχύ των ΗΠΑ, αλλά είναι και ρίσκο. Διότι τέτοια μέτρα ίσως τονώσουν την εσωτερική παραγωγή, αλλά θα μειώσουν και τη ροή ξένων κεφαλαίων προς τόνωση του θεόρατου εξωτερικού χρέους των ΗΠΑ, που πλησιάζει τα 34 τρισεκατομμύρια δολάρια!
Όμως η διαμάχη ανάμεσα στο στρατόπεδο Τραμπ και σε αυτό της «παγκοσμιοποίησης» είναι βαθιά, χωρίς εύκολη επιστροφή, και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό όλες τις εξελίξεις. Η Ευρώπη έχει πάρει το μήνυμά της. Δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς μια μεγάλη ανατροπή και στο εσωτερικό της. Ως νέα έδρα της παγκοσμιοποίησης, ως κέντρο τώρα μιας αντιτραμπικής συμμαχίας, σχεδιάζει ένα πρόγραμμα στρατιωτικής ενδυνάμωσης για να τονώσει την οικονομία της, και υπόσχεται να συνεχίσει τον πόλεμο ενάντια στη Ρωσία. Δεν είναι υπερβολικό να μιλήσουμε για ένα «ευρωατλαντικό πολλαπλό κάταγμα» που θα ταρακουνήσει όλες τις σχέσεις, όλες τις συμμαχίες, ως την τελική επικράτηση της μιας ή της άλλης πτέρυγας. Ο Τραμπ τραμπουκίζει, αλλά έχει πολλά εμπόδια να αντιμετωπίσει. Η Ευρώπη εγκαταλείπει όλη τη ρητορική στην οποία στηρίχθηκε το εγχείρημα της ευρωπαϊκής εκδοχής της παγκοσμιοποίησης, της Ε.Ε., και ντύνεται στο χακί.
Το παράδοξο
Έτσι φθάνουμε σε ένα παράδοξο: Ο Δυτικός κόσμος, που ορκιζόταν στην ελεύθερη παγκοσμιοποιημένη αγορά η οποία θα καταργούσε σύνορα και φραγμούς, τώρα βρίσκεται αναγκασμένος να κάνει επιλογές που θυμίζουν «παρελθόν». Θυμάστε πως, όταν έκλειναν τα εργοστάσια, μας «εξηγούσαν» ότι ήταν αναπόφευκτο να μεταφερθεί η παραγωγή αλλού, όπου η εργασία κόστιζε λιγότερο; Θυμάστε που μας βομβάρδιζαν με την «αλήθεια» ότι η μείωση του «κόστους εργασίας» ήταν ο πρώτος στόχος κάθε επιχειρηματικής απόφασης και των οικονομικών πολιτικών των κυβερνήσεων; Και πως ο κύριος δρόμος ήταν η αύξηση των εξαγωγών, στις οποίες θυσιάστηκαν μισθοί και δικαιώματα; Και ότι έπρεπε όλα να απελευθερωθούν, να απορρυθμιστούν, για να προχωρά η «παγκοσμιοποίηση»; Η οποία παρουσιάστηκε ως ένα φυσικό φαινόμενο που ήταν αδύνατο –και σε κάθε περίπτωση λάθος– να αναταχθεί, να γυρίσει κανείς προς τα πίσω. Θα τα θυμάστε όλα αυτά… Τώρα όλα αλλάζουν. Το παράδοξο συνίσταται στο ότι η κατάρρευση της «παγκοσμιοποιημένης αγοράς» θέτει σε κίνηση αντιδράσεις και εναλλακτικές λύσεις που προηγουμένως ήταν αδιανόητες: Ενώ ο Τραμπ αποφασίζει για τους δασμούς, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Κομισιόν αποφασίζουν τον επανεξοπλισμό και τον πόλεμο.
Μέχρι χθες η ενδόρρηξη περιορίζονταν μέσα σε ορισμένες χώρες (Αγγλία, ΗΠΑ), σαν κρίση στρατηγικών επιλογών. Τώρα αφορά ολόκληρο το Δυτικό στρατόπεδο. Αυτή η ενδόρρηξη είναι η έκφραση της κάθετης κρίσης προοπτικών του Δυτικού ιμπεριαλισμού, που έχει φτάσει στη γεροντική του φάση. Οι λύσεις και οι στρατηγικές που επιλέγει έχουν τη χροιά μιας «αντιδραστικής ουτοπίας». Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να σκεφθούν μια συνύπαρξη με μια Κίνα που θα έχει τα πρωτεία, ούτε να συνάψουν με αυτήν μια ισότιμη σχέση· κι ούτε οι ευρωπαϊκές ελίτ μπορούν να αποδεχθούν μια συνύπαρξη στην ίδια ήπειρο με μια οντότητα με μεγάλη βαρύτητα, όπως η Ρωσία. Έτσι η «συλλογική» αλλά και διασπασμένη Δύση δεν μπορεί να αποποιηθεί τον ιμπεριαλιστικό της χαρακτήρα, ακόμα κι αν αυτό θα τη φέρει πιο κοντά σε μια εποχή πολέμων με ισχυρότατα κέντρα. Πριν συμβεί αυτό όμως, ο «πόλεμος» μαίνεται ήδη και εντός των γραμμών της.
Η κα Ζαχάροβα, εκπρόσωπος του ρωσικού Υπουργείου Εξωτερικών, απάντησε αρκετά εκφραστικά και παραστατικά στις απειλές πολέμου που εξαπολύει η Ε.Ε. ενάντια στη Ρωσία: «Η Ρωσία τώρα συναλλάσσεται ελάχιστα με την Αμερική ή την Ευρωπαϊκή Ένωση: αντικαταστήσαμε τα MacDonalds με εστιατόρια και τοπικά προϊόντα, αντικαταστήσαμε την Ikea με τους τεχνίτες μας. Και παρά τις κυρώσεις που μας επιβάλλουν, συνεχίζουμε να αναπτύσσουμε την οικονομία μας· το πρώτο τρίμηνο του 2025 η ανάπτυξη θα είναι περίπου 3%. Οπότε δεν χρειάζεται να ανησυχούμε. Θα ακολουθήσουμε τη συμβουλή του Λάο Τσε και θα καθίσουμε δίπλα στο ποτάμι, περιμένοντας το σώμα του εχθρού να ανέβει στην επιφάνεια. Το σάπιο πτώμα της οικονομίας της Ε.Ε.»!
Ο προστατευτισμός και οι δασμοί ίσως τονώσουν την εσωτερική παραγωγή, αλλά θα μειώσουν και τη ροή ξένων κεφαλαίων προς τόνωση του θεόρατου εξωτερικού χρέους των ΗΠΑ, που πλησιάζει τα 34 τρισεκατομμύρια δολάρια!
Η «ώρα της αλήθειας» του Μαξίμου
Την ίδια στιγμή, και ιδιαίτερα μετά την εισβολή του λαού στο προσκήνιο με τις δύο συγκλονιστικές συγκεντρώσεις για το έγκλημα των Τεμπών στις 26/1 και στις 28/2, η κυβέρνηση Μητσοτάκη έλαβε και μηνύματα και αναπροσάρμοσε την τακτική της και την επικοινωνιακή πολιτική της. Εμφανίζεται αλαζονική, ακριβώς μέσα στο πλέγμα της «αντιδραστικής ουτοπίας», νομίζοντας ότι μπορεί να εμποδίσει την κατάρρευσή της. Ακολουθεί έναν σχεδιασμό διάσωσής της που έχει δύο βασικά στοιχεία:
Πρώτον, συντάσσεται με τις ευρωπαϊκές δυνάμεις, στο στρατόπεδο της παγκοσμιοποίησης, αφού έχει «φάει πόρτα» από τη διοίκηση Τραμπ. Το πρόγραμμα επανεξοπλισμών που έφερε πρόσφατα στη Βουλή είναι τμήμα των αποφάσεων της Κομισιόν περί 800 δισεκατομμυρίων ευρώ σε στρατιωτικούς εξοπλισμούς, και όλοι γνωρίζουν ότι οι ροές χρημάτων θα πάνε κυρίως προς αυτήν την κατεύθυνση. Οπότε το ΝΑΤΟ στο νέο ρόλο του και η ευρωπαϊκή διάστασή του, ή τέλος πάντως οι ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες, θα ενισχύσουν με δάνεια, με κονδύλια και προγράμματα μεγάλες εξοπλιστικές επιχειρήσεις της Ευρώπης, και θα καλέσουν τους πληθυσμούς της σε «θυσίες» διότι ο εχθρός (η Ρωσία και ο Πούτιν) είναι κοντά, και η τραμπική Αμερική δεν θέλει να μας προστατέψει και τα βρίσκει με τη Ρωσία… Άρα, μας λένε, ο πόλεμος ενάντια στη Ρωσία είναι επιβεβλημένος για την κυριαρχία της Ε.Ε. και κάθε χώρας ξεχωριστά, και όλοι πρέπει να προμηθευτούν ένα σακίδιο επιβίωσης (τιμές από 70 ευρώ έως 350) ώστε να επιβιώσει κάθε πολίτης επί 72 ώρες.
Το νέο εμπόριο πολέμου και εξοπλισμών συνοδεύεται λοιπόν από μια προπαγάνδα και προετοιμασία της κοινής γνώμης για τον «τεράστιο κίνδυνο» που βρίσκεται προ των πυλών. Η αντιρωσική υστερία θα γίνει ακόμα πιο επιθετική. Οι μικροσκοπικοί –σε πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο– ταγοί της Κομισιόν, συν ο Άγγλος πρωθυπουργός, θα προσπαθήσουν να πετύχουν εκεί που απέτυχαν οι Ναπολέοντας και Χίτλερ: ενάντια στη Ρωσία. Μα πού ζουν επιτέλους; Από κοντά κολαούζος και ο Μητσοτάκης. Θαυμάστε δηλώσεις (3/4 στην Κοζάνη, όπου του επιφυλάχθηκε «θερμή» υποδοχή από τους κατοίκους της πόλης, και τα ΜΑΤ εξομάλυναν όπως πάντα την κατάσταση…):
«[Οι δασμοί Τραμπ συνιστούν] ιστορική στροφή στον προστατευτισμό και μια πολύ απότομη αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα έχει λειτουργήσει εδώ και πολλές δεκαετίες. Είναι επίσης και μια απόκλιση από τον τρόπο με τον οποίο η Ε.Ε. αντιλαμβάνεται την οικονομική και κοινωνική πρόοδο από την ίδρυσή της. Εμείς ήμασταν πάντα υπέρμαχοι του ελεύθερου εμπορίου και πιστεύουμε και πιστεύω ακράδαντα ότι αυτός ο παγκόσμιος εμπορικός πόλεμος, ο οποίος ξεκινά τελικά, δεν θα ωφελήσει κανέναν, θα βλάψει τους πάντες. Ελπίζω και εύχομαι σύντομα να οδηγηθούμε σε μια αποκλιμάκωση αυτών των προστατευτικών πρακτικών […] Η Ελλάδα θα παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στην Ε.Ε. Διότι εκεί θα διαμορφωθούν οι αποφάσεις τις οποίες θα λάβουμε για τον τρόπο με τον οποίον θα αντιδράσουμε σε αυτήν την πρωτοφανή ιστορικά απόφαση. Σε κάθε περίπτωση, θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι η ελληνική οικονομία με σχέδιο, με υπευθυνότητα, θα μπορέσει να ανταπεξέλθει σε αυτές τις δύσκολες προκλήσεις. Αναφέρθηκα σε αυτήν την εξέλιξη για να καταδείξω μόνο το πόσο, θα έλεγα, ρευστό είναι το διεθνές οικονομικό και γεωπολιτικό περιβάλλον, και πόσο σημαντική είναι η πολιτική σταθερότητα την οποία έχουμε σήμερα στη χώρα, και η δυνατότητα αυτής της κυβέρνησης να μπορεί να χαράσσει μια σταθερή πορεία για την πατρίδα μας σε αυτούς τους εξαιρετικά ταραγμένους καιρούς»…
Ζει κι αυτός την αντιδραστική του φαντασίωση σε όλα τα επίπεδα. Αλλά δεν μένει μόνο σε αυτήν την επιλογή (με την Ε.Ε. της παγκοσμιοποίησης):
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη δημιουργεί ένα σύμπλοκο Μαξίμου, δικαστικής εξουσίας και όσων ΜΜΕ επηρεάζει, το οποίο λειτουργεί ως παρακράτος, παρουσιάζοντας το άσπρο σαν μαύρο και ποντάροντας στην απουσία αντιπολίτευσης για να κερδίσει χρόνο
Δεύτερον, προχωρά σε μια ολομέτωπη επίθεση ενάντια στο κίνημα των Τεμπών και ευθυγραμμίζεται ξανά με όλα τα ευρωπαϊκά πεπραγμένα (βλέπε Ρουμανία και Γαλλία). Δημιουργεί ένα σύμπλοκο κυβέρνησης, Μαξίμου, δικαστικής εξουσίας και όσων ΜΜΕ είναι στη σφαίρα επιρροής του, το οποίο λειτουργεί ως παρακράτος και παραεξουσία μεθοδεύοντας μία από τις μεγαλύτερες υποθέσεις κρατικής συγκάλυψης (ανάλογη με το σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ, ή την υπόθεση Ντρέιφους παλιότερα). Περνά σε μια γενική αντεπίθεση, παρά τη λαϊκή κατακραυγή, που κωδικά την ονομάζει «μεγάλη επιστροφή της αλήθειας». Ισχυρίζεται πως ποτέ τόσο λίγοι άνθρωποι δεν δημιούργησαν ένα τόσο μεγάλο ψέμα, ότι υπήρξε συγκάλυψη στην υπόθεση των Τεμπών. Με μια λυσσαλέα εκστρατεία ψεύδους και αποπροσανατολισμού μέσα από όλα τα κανάλια επικοινωνίας θέλει να παρουσιάσει το άσπρο σαν μαύρο. Σε λίγο η κυβέρνηση θα ισχυριστεί ότι έχει στηθεί μια σκευωρία ενάντιά της! Τέτοιο θράσος…
Πρόκειται για γραμμή άμυνας, για ύστατη προσπάθεια να περισωθεί. Ποντάρει στο ότι δεν υπάρχει αντιπολίτευση μέσα στη Βουλή και ότι με περισσή επιθετικότητα ίσως τα καταφέρει να κερδίσει χρόνο. Ο Φλωρίδης επαναλαμβάνει ότι όποιος κάνει λόγο για μπάζωμα είναι για τα μπάζα, τα τρολς δίνουν και παίρνουν. Η παραεξουσία και το «σύμπλοκο» που περιγράψαμε, το οργανωμένο παρακράτος, δεν σταματά μπροστά σε τίποτα: κατηγορεί μέχρι και τον πρόεδρο του Δικηγορικού Συλλόγου Αθήνας επειδή είπε τη γνώμη του (λες και είναι παράρτημα της κυβέρνησης ο Δικηγορικός Σύλλογος), ενώ υποστηρίζει τον γελοίο ισχυρισμό ότι όλα έγιναν από ανάφλεξη αερίων σιλικόνης.
Πίσω από όλα αυτά μαίνεται και μια έντονη διαμάχη μέσα στις ελίτ. Ο όμιλος Μαρινάκη έχει περάσει στην αντιπολίτευση, και ο Μητσοτάκης απαντά με διώξεις ενάντια στη διοίκηση του Ολυμπιακού για την δολοφονία αστυνομικού από οπαδούς της ομάδας. Ο Μαρινάκης, μόλις γύρισε από τις ΗΠΑ, απαντά με σκληρή ανακοίνωση που δείχνει ότι η μάχη θα συνεχιστεί. Σε όλους τους χώρους γίνονται διεργασίες για την «επόμενη μέρα» μετά τον Μητσοτάκη. Ακόμα και μέσα στη Ν.Δ. Επομένως η «ώρα της αλήθειας» μπορεί να δείξει άλλα πράγματα. Κυοφορούνται εξελίξεις, και ακόμα δεν έφθασε η νέα πρέσβειρα των ΗΠΑ στην Αθήνα…
Το κίνημα των Τεμπών ως πραγματικό οξυγόνο σε μια δύσκολη στιγμή
Δεν μπορεί να γίνει λογαριασμός χωρίς να υπολογιστεί το βάθος, η εμβέλεια, η επιμονή ενός μεγάλου ακηδεμόνευτου κινήματος που εισέβαλε στην πολιτική ζωή του τόπου. Η κρίση αξιοπιστίας, νομιμοποίησης και εκπροσώπησης που υπάρχει, η αντίθεση με το σύνολο του πολιτικού συστήματος, η επίγνωση ότι ένα θηριώδες σύμπλοκο εξουσίας και παραεξουσίας πρέπει να συντριβεί για να υπάρξει μια ομαλή και ουσιαστική πορεία, είναι ενεργοί παράγοντες που δεν μπορούν να παρακαμφθούν. Σε περίπτωση δε που το κίνημα κλιμακώσει την παρουσία του και θέσει με σαφήνεια ένα αίτημα βαθιού εκδημοκρατισμού παντού, σε όλες τις σφαίρες της πολιτικής, δικαστικής, κοινωνικής ζωής της χώρας, αυτό θα δημιουργήσει άλλες προϋποθέσεις. Κυρίως, θα ανοίξει ελπιδοφόρες προοπτικές και θα ματαιώσει όλα τα σχήματα και όλες τις εκδοχές της αντιδραστικής ουτοπίας, του κατήφορου. Θα είναι το οξυγόνο που χρειάζεται η κοινωνία, που χρειάζεται μια χώρα που πνίγεται. Το σύνθημα «Τιμωρία, Κάθαρση, Εκδημοκρατισμός παντού» μπορεί να ενώσει όλη τη χώρα απέναντι στο υπαρξιακό πρόβλημα που αντιμετωπίζει. Αυτό το κίνημα είναι ό,τι καλύτερο και ό,τι πιο ουσιαστικό υπάρχει αυτή τη στιγμή!
