Της Ελένης Πορτάλιου.
Η «οικονομική κρίση» είναι δύο πράγματα ταυτοχρόνως: είναι οι επιπτώσεις της χρηματοπιστωτικής απορρύθμισης στην οικονομία και ιδιαίτερα στην απασχόληση, είναι όμως, επίσης, ένα στοιχείο της κρατικής δραματουργίας που έχει ως προορισμό να κάνει τους πληθυσμούς να ζουν σε κατάσταση ησυχίας και «ανασφάλειας», της οποίας τη διαχείριση αναλαμβάνουν ως λειτουργία τους οι κυβερνήσεις μας. Αυτά γράφει ο Ζακ Ρανσιέρ στο Μίσος για τη Δημοκρατία που, πρόσφατα, μεταφράστηκε από τις επιστημονικές εκδόσεις Πεδίο και αξίζει να διαβαστεί ως σημαντική συμβολή στη σύγχρονη κριτική σκέψη.
Μπορεί ο λαϊκός κόσμος να αντιτάξει στην ανασφάλεια τον δημιουργικό άνθρωπο, μέσα από την ενεργοποίηση παλιών και τη διαμόρφωση νέων συλλογικοτήτων που θα συνέχουν οι αξίες της αλληλεγγύης, της αντίστασης και της αξιοπρέπειας; Ο νεοφιλελευθερισμός δεν απορύθμισε μόνο το κοινωνικό κράτος και τα εργασιακά δικαιώματα, αλλά τσαλάκωσε την πίστη στην ανάγκη δημιουργίας κοινών τόπων και κοινών αγαθών ως προϋποθέσεων ύπαρξης του κοινωνικού και νοηματοδότησης της πολιτικής. Η βαρβαρότητα των αγορών προελαύνει πάνω στα ερείπια των δημόσιων γραμμών άμυνας και στην αποδοχή της πεποίθησης που είχε διακηρύξει ο Χομπς μερικούς αιώνες πριν, ότι δηλαδή οι άνθρωποι συνευρίσκονται μόνο για ιδιοτελείς ατομικούς σκοπούς, παραμένοντας ο καθένας προσδεδεμένος στον προσωπικό του κόσμο και τα ατομικά του συμφέροντα.
Δεν θα ήθελα να επαναλάβω τα χιλιοειπωμένα λόγια για την κρίση της Aριστεράς και του ΣΥΡΙΖΑ που, όσο περισσότερο τα αναμασάμε, ενδίδοντας στον κομφορμισμό της κοινοτοπίας, τόσο περισσότερο ξεφεύγουμε από τους ιστορικούς γρίφους τους οποίους είμαστε υποχρεωμένοι να λύσουμε. Διαβλέπω, όμως, τις αντιστοιχίες μεγάλου μέρους της Aριστεράς με τις θρυμματισμένες κοινωνίες του 21ου αιώνα. Ανατρέχω στις ατομικές στρατηγικές, στα παίγνια μικροεξουσίας του εγωιστικού ατόμου και στις ιδεολογικές και πολιτικές αναδιπλώσεις, που επικάθισαν για πολλά χρόνια στα κατάλοιπα του μεγαλείου και των αγώνων της Aριστεράς μιας ηρωικής εποχής, η οποία αργοσβήνει ως ζωντανή μνήμη.
Δεν πρόκειται μόνο για την κατάρρευση του ανύπαρκτου σοσιαλισμού που βύθισε την Αριστερά στην ανυποληψία. Πρόκειται για τη συμφιλίωση με βασικές θέσεις ενός καπιταλισμού που σάρωσε, χωρίς πολλές αντιστάσεις, τις μεγάλες κατακτήσεις των λαϊκών τάξεων. Αυτή η πολύχρονη και βαθιά ακρισία αποσύνδεσε την καθημερινή πολιτική από μεγάλα προτάγματα. Στην άλλη άκρη, η επαναστατική αυτοπεριχαράκωση, από επιλογή επιβίωσης μικρών αριστερών ομάδων, έγινε συνήθεια ύπαρξης σε μικρόκοσμους χωρίς νόημα.
Μπορεί η Aριστερά να επαναστατήσει απέναντι στην κονιορτοποίηση του ίδιου του εαυτού της Μπορεί να συνθέσει ένα πολιτικό έργο τέχνης που θα αντλεί από μεγάλες αφηγήσεις; Εύχομαι η κοινωνία των αποκλεισμένων να υποδείξει την ανάγκη των κοινών τόπων και του συλλογικού πράττειν και να μας δώσει το φιλί της ζωής.
* Η Ελένη Πορτάλιου είναι αρχιτέκτων,
καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής Σχολής ΕΜΠ
