Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου.
Οι θεσμικοί παράγοντες της Ε.Ε. βρίσκονται σε γενικευμένο εμφύλιο, οι αγορές στοιχηματίζουν σε «κούρεμα» χρέους και η κυβέρνηση εκτελεί…ασκήσεις θάρρους ενόψει ευρωπαϊκών συνόδων.
Γενικό ξεχαρβάλωμα. Αυτή είναι η φράση που χαρακτηρίζει τις ευρωπαϊκές ηγεσίες, λίγα εικοσιτετράωρα πριν από τη Σύνοδο των 17 της Ευρωζώνης και είκοσι μέρες πριν από τη Σύνοδο Κορυφής των 27 της Ε.Ε. που υποτίθεται ότι θα πάρει τις τελικές αποφάσεις. Όλοι κινούνται εναντίον όλων. Το γαλλογερμανικής έμπνευσης Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας, το οποίο στο μεγαλύτερο μέρος του υιοθετεί και το «κείμενο εργασίας» της Κομισιόν και του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χερμάν Βαν Ρομπάι, έχει γίνει αντικείμενο ανελέητου πολιτικού ανταγωνισμού στον οποίο έσπευσαν να πάρουν μέρος ακόμη και οι «απόστρατοι» της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, οι πρώην πρόεδροι της Κομισιόν Ντελόρ, Πρόντι και ο πρώην πρωθυπουργός του Βελγίου Γκι Φέρχοφσταντ. Οι οποίοι, με άρθρο τους, αφού πέταξαν στο καλάθι των αχρήστων το νέο Σύμφωνο Μέρκελ-Σαρκοζί, αντιπρότειναν περίπου ένα «σύμφωνο σύγκλισης» των ευρωπαϊκών οικονομιών με την Κομισιόν σε ρόλο συντονιστή της οικονομικής διακυβέρνησης (το αστείο είναι ότι, μαζί με το Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας, ξαπόστειλαν το ισχύον Σύμφωνο Σταθερότητας αλλά και τη Συνθήκη της Λισσαβώνας, των οποίων τυγχάνουν βασικοί εμπνευστές).
Πετρελαϊκή απειλή
Η αντιπαράθεση αυτή είναι χαρακτηριστική της πολιτικής ατμόσφαιρας στην οποία διαπραγματεύονται οι 27, η οποία πυροδοτείται και από άλλους, πιο σημαντικούς παράγοντες. Τρεις έχουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον:
Πρώτον, η κοινωνική ανάφλεξη στη Β. Αφρική και στη Μ. Ανατολή και η εκτόξευση των τιμών του πετρελαίου έχει επαναφέρει την απειλή του πληθωρισμού η οποία θεωρείται βέβαιο ότι θα αναζωπυρώσει και θα γενικεύσει την κρίση χρέους στην ευρωζώνη. Πρώτος αντέδρασε σ’ αυτή τη διπλή απειλή ο επικεφαλής της ΕΚΤ Ζαν Κλοντ Τρισέ, ρητορικά επιτιθέμενος στη γερμανική ηγεσία γιατί δεν συναινεί σε μέτρα που θα διευκολύνουν τις χώρες της Ε.Ε. να ελαφρύνουν το χρέος τους και πρακτικά προαναγγέλλοντας αύξηση του βασικού επιτοκίου της ΕΚΤ από τον Απρίλιο. Αποτέλεσμα; Ανατίμηση του ευρώ στα 1,40 δολάρια.
Στα σκουπίδια
Δεύτερος παράγοντας της ζέουσας ατμόσφαιρας στην Ε.Ε. τα αλλεπάλληλα «κτυπήματα» των αγορών μέσω των πιο χαρακτηριστικών εκπροσώπων τους, των οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης S&P και Fitch, οι οποίοι προειδοποιούν τις υπερχρεωμένες χώρες με νέες υποβαθμίσεις των ομολόγων τους, μερικές σκάλες κάτω και από την κατηγορία «σκουπίδια»! Οι «οίκοι» του χρέους ασκούν ασφυκτική πίεση στην Πορτογαλία να ενταχθεί στον ευρωπαϊκό μηχανισμό «διάσωσης», πολιορκούν τους επόμενους της λίστας (Ισπανία και Βέλγιο), δηλώνουν την εχθρότητά τους στη γερμανική πρόταση ελεγχόμενης χρεοκοπίας που επιβάλλει «κούρεμα» στα ομόλογα των πιστωτών-πελατών τους και επιχειρούν να ελαχιστοποιήσουν τις συνέπειες ενδεχόμενης τέτοιας απόφασης. Πώς; Διατυμπανίζοντας, για παράδειγμα, το αναπόφευκτο μιας ελληνικής χρεοκοπίας ή, τουλάχιστον, μιας γερής αναδιάρθρωσης χρέους. Με τον τρόπο αυτό θέλουν να ασκήσουν αποφασιστική πίεση ώστε η μηχανή της «ελεγχόμενης χρεοκοπίας» να μπει μπροστά πολύ νωρίτερα από το 2013 για να περιοριστεί το «κούρεμα» στο ελάχιστο δυνατό και να μη μείνουν με αζήτητα ελληνικά «χαρτιά» στο χέρι.
Μυρίζει «κούρεμα»
Ο τρίτος παράγοντας του ευρωπαϊκού μπάχαλου είναι αμιγώς ελληνικός. Παρ’ ότι η κυβέρνηση λέει πειθήνια «ναι σε όλα» και αποτελεί υπόδειγμα υποτέλειας και διασυρμού, εφαρμόζοντας με αυτοθυσία (πράγμα που είναι πια κυριολεξία) κάθε αδιανόητο μέτρο που επιβάλλει η τρόικα, η συνταγή «μνημόνιο» οδηγείται σε παταγώδη αποτυχία, ακόμη και με τα απολύτως ταξικά κριτήρια των εμπνευστών της. Η διεθνώς διακινούμενη φημολογία για το αναπόφευκτο μιας «αναδιάρθρωσης» του ελληνικού χρέους αποδεικνύεται αδύνατο να αντισταθμιστεί από τις διπλωματικά διατυπωμένες διαβεβαιώσεις του ΔΝΤ ότι «η χρεοκοπία και η αναδιάρθρωση δεν αποτελούν επιλογή για την Ελλάδα». Τα στελέχη της κυβέρνησης, όταν δεν διαπληκτίζονται δημόσια (βλέπε υπόθεση Υπατίας), κυκλοφορούν με «πεσμένα τ’ αφτιά» και στις πιο ιδιωτικές συζητήσεις ομολογούν το πλήρες αδιέξοδο. Οι πιο τολμηροί τολμούν να εκμυστηρευτούν ότι η «μερική χρεοκοπία» παίζεται και είναι μάλλον απίθανο να μην φτάνουν ανάλογα μηνύματα στο Μαξίμου. Το αντίθετο, όπως προδίδει η πρωτοβουλία Παπανδρέου να καλέσει προς ενημέρωση του πολιτικούς αρχηγούς, λίγο πριν τις δύο διαδοχικές ευρωπαϊκές συνόδους του Μαρτίου.
Τι προσδοκά ο πρωθυπουργός από τις συναντήσεις με τους αρχηγούς, στους οποίους θα περιγράψει το ζοφερό κλίμα της ευρωπαϊκής διαπραγμάτευσης, αλλά και τους στόχους του διαβόητου νέου προγράμματος λιτότητας 22 δισ. ευρώ μέχρι το 2015 (που ακούει στον κωδικό «Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής»); Μήπως προσδοκά συναίνεση; Δύσκολο, με δεδομένο ότι ακόμη και η «συμμαχία των προθύμων» κόβει λάσπη, ενώ ο πρόεδρος ης Ν.Δ δεν έχει κανένα λόγο να περιορίσει τη δυνατότητα να εισπράξει οφέλη από την κυβερνητική αποσύνθεση.
Πρόβα «αντίστασης»
Οι συναντήσεις με τους πολιτικούς αρχηγούς ενδεχομένως έχουν ένα μικρό επικοινωνιακό αντίκρισμα έναντι των 26 εταίρων στην Ε.Ε. (στους οποίους θέλει να δείξει ότι στην Ελλάδα υπάρχει ένα ελάχιστο πλαίσιο «εθνικής διαπραγμάτευσης»). Ενδεχομένως, όμως, ο στρατηγικός στόχος να είναι μεγαλύτερης πολιτικής εμβέλειας στο εσωτερικό της χώρας. Να επιζητά, δηλαδή, να ανακτήσει την κατάρρευση κάθε πολιτικής εμπιστοσύνης και κοινωνικής ανοχής εντός της χώρας με μια διπλωματική έκπληξη εκτός αυτής. Για την ακρίβεια, στις συνόδους της Ε.Ε.
Έτσι, τα τελευταία 24ωρα απουσίας από το προσκήνιο του κλινήρους Γ. Παπανδρέου, διακινούνται σενάρια για την πρόθεση του να ανεβάσει τον διαπραγματευτικό πήχη, ζητώντας «κάτι παραπάνω» από τη δεδομένη επιμήκυνση της αποπληρωμής του δανείου της τρόικας. Το «κάτι παραπάνω» μπορεί να είναι η μείωση του επιτοκίου, η δυνατότητα επαναγοράς χρέους με δάνειο από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό EFSF και πιθανότατα μερικές αντιρρήσεις στους πολιτικούς όρους της κατά Μέρκελ ελεγχόμενης χρεοκοπίας. Αλλά «τι παραπάνω» είναι διατεθειμένος να κάνει ο Γ. Παπανδρέου γι’ αυτό το «κάτι παραπάνω» που θα ζητήσει; Οι πληροφορίες που διακινούνται μιλούν ακόμη και για «βέτο», ιδιαίτερα στην περίπτωση που η γερμανική ηγεσία επιμείνει στην πρότασή της για «κούρεμα» των πολιτικών δικαιωμάτων των χωρών που θα βρίσκονται υπό επιτροπεία από το 2013 και μετά (πράγμα που θεωρείται εντελώς δεδομένο για την Ελλάδα).
Με τα δεδομένα της υποταγής που έχει επιδείξει η κυβέρνηση σε όλες τις μέχρι σήμερα επιλογές των «ηγεμόνων» της Ε.Ε. φαίνεται μάλλον απίθανο το σενάριο της «αντίστασης» που διακινείται. Ακόμη κι αν επιβεβαιωθεί πάντως (κι ίσως σ’ αυτό συνηγορούν οι άγριες διαθέσεις με την οποία προσέρχονται στο ευρωπαϊκό τραπέζι η Ιρλανδία, η Πορτογαλία κι η Ισπανία), η κυβέρνηση που προκάλεσε τη μεγαλύτερη κοινωνική καταστροφή των μεταπολιτευτικών χρόνων θα πρέπει να καταβάλει μεγάλη προσπάθεια για να πείσει ότι η όψιμη «αντίσταση» είναι κάτι παραπάνω από έναν επικοινωνιακό λεονταρισμό και μάλιστα με το βλέμμα στυλωμένο σ’ έναν εκλογικό ορίζοντα και μια κοινωνική έκρηξη που μέρα με τη μέρα έρχονται πιο κοντά και προδιαγράφουν δεινή κυβερνητική ήττα. Η Ιρλανδία θυμίζει του λόγου το αληθές…
