Η προεδρία Ομπάμα σηματοδότησε την έναρξη μιας νέας περιόδου έντονης παρέμβασης των ΗΠΑ στη Ν.Α. Ασία, αρχικά με κόμβο την Κίνα, σταδιακά, όμως, οι προσανατολισμοί άλλαξαν ως επακόλουθο των εντάσεων που δημιουργεί το αμερικανικό εμπορικό έλλειμμα με την Κίνα, ο νομισματικός ανταγωνισμός, γενικότερα το πλαίσιο που διαμορφώνει η παγκόσμια οικονομική κρίση και η εθνική αναδίπλωση, καθώς και η επείγουσα ανάγκη των ΗΠΑ να αυξήσουν τις εξαγωγές τους και να εκπληρώσουν το στόχο της δημιουργίας 2 εκατ. θέσεων εργασίας την επόμενη πενταετία. Πού αλλού θα μπορούσαν να στραφούν, εκτός από τις ανθούσες οικονομίες της Ασίας και μάλιστα εκεί όπου θα μπορούσαν να πουλήσουν όπλα (Ινδία);
Υποδαύλιση διαφωνιών
Κατά το τρέχον έτος, η τακτική των ΗΠΑ ήταν να ενθαρρύνουν τις διαφωνίες μεταξύ των ασιατικών χωρών, να επιδιώξουν τη συσπείρωση ορισμένων εναντίον της Κίνας και να απολαύσουν τους καρπούς αυτής της διαφωνίας. Παλιές διαφορές ανάμεσα στην Ιαπωνία και την Κίνα για τα νησιά Νταογιού εμφανίστηκαν και πάλι με έντονο τρόπο πρόσφατα και εξελίχθηκαν σε μια μεγάλη κρίση. Το Ανόι έγινε το κέντρο όπου χώρες της Ν.Α. Ασίας αμφισβήτησαν τον κινεζικό ρόλο στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Σ’ αυτά υπήρξε κρίσιμη η παρέμβαση των ΗΠΑ. Επί παραδείγματι, η Κλίντον ήταν εκείνη που αμφισβήτησε ανοιχτά την κινεζική πολιτική στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και έσπευσε να «σταθεί στο πλευρό της Ιαπωνίας» στο θέμα των Νησιών Νταογιού, δηλώνοντας ότι το στρατιωτικό σύμφωνο ΗΠΑ-Ιαπωνίας καλύπτει και τα νησιά. Οι Κινέζοι αναλυτές εκτιμούν ότι ανακινώντας τέτοια θέματα, οι ΗΠΑ επιδιώκουν να διεθνοποιήσουν διμερείς και μακροχρόνιες διαφορές και να τις μετατρέψουν σε επείγοντα θέματα που χρήζουν πολυμερούς αντιμετώπισης, προκειμένου να εδραιώσουν τον δικό τους ρόλο στην περιοχή. Οι κοινές ασκήσεις με το Βιετνάμ το περασμένο καλοκαίρι αποτιμώνται ως προσπάθεια επέκτασης της στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ πολύ κοντά στα χωρικά ύδατα της Κίνας, όπως και οι ασκήσεις ΗΠΑ-Ν. Κορέας στην Κίτρινη Θάλασσα, ύστερα από τη βύθιση του κορεατικού πλοίου «Τσεοχάν», για την οποία κατηγόρησαν, αναπόδεικτα μέχρι στιγμής, τη Β. Κορέα.
Προώθηση νέου πλαισίου ευνοϊκού για τις ΗΠΑ
Η διάσταση αυτή της αμερικανικής πολιτικής υπογραμμίστηκε και κατά τη διάρκεια της πρόσφατης επίσκεψης του Ομπάμα στην Ινδία. Όταν μίλησε στο ινδικό Κοινοβούλιο και προέτρεψε τους Ινδούς να μην «κοιτούν απλώς προς ανατολάς, αλλά να εμπλακούν στην ανατολή», ο Ομπάμα μιλούσε σε μια χώρα που εδώ και είκοσι χρόνια περίπου έχει θεσμοποιήσει τη συνεργασία σε σωρεία θεμάτων, κυρίως εμπορίου, με τις χώρες του ASEAN, η οποία προεδρεύει από το 2009 στην Ομάδα Αμυντικού Διαλόγου (από κοινού με το Βιετνάμ) της Περιφερειακής Διάσκεψης του ASEAN, ενώ ανήκει στο χώρο της «αγγλοφωνίας», δηλαδή σε χώρες με «ίδιες αξίες και παραδόσεις». Είναι ενδεικτικό ότι το έγγραφο του American Enterprise Institute τόνιζε για την Ινδία ότι «Ουάσιγκτον και Δελχί έχουν κοινά συμφέροντα… να προστατεύσουν την Ασία από οποιαδήποτε κινεζική απόπειρα ηγεμονικής κυριαρχίας» και πρότεινε την ενσωμάτωση της Ινδίας στο G8, στο APEC (Οικονομική Συνεργασία Ασίας-Ειρηνικού), την αμερικανο-ινδική προώθηση του διαλόγου και της συνεργασίας μεταξύ των «δημοκρατικών εθνών της Ασίας», από τα οποία βεβαίως εξαιρείται το «αυταρχικό κινεζικό καθεστώς».
Όπως τονίζεται από Ασιάτες αναλυτές, οι ΗΠΑ αποσκοπούν στη δημιουργία ενός άλλου πλαισίου συνεργασίας στη Ν.Α. Ασία. Σήμερα, το κύριο κανάλι συνεργασίας είναι ο μηχανισμός των «10+3», ( ASEAN, ήτοι Ινδονησία, Μαλαισία, Φιλιππίνες, Σιγκαπούρη, Ταϊλάνδη, Μπρουνέι, Βιετνάμ, Καμπότζη, Λάος, Μιανμάρ συν την Κίνα, την Ιαπωνία και τη Ν. Κορέα) με επίκεντρο την ανάπτυξη των οικονομικών σχέσεων και την προώθηση μιας διαδικασίας ολοκλήρωσης τύπου Ε.Ε., αλλά και πιθανής ανεξαρτητοποίησης από το δολάριο ως αποθεματικό νόμισμα. Οι ΗΠΑ επιδιώκουν τη μετατροπή του «10+3» σε «10+8» (τις δέκα χώρες του ASEAN + Κίνα, Ιαπωνία, Ν. Κορέα, Ινδία, Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία, Ρωσία και ΗΠΑ), με αντικείμενο το «στρατηγικό διάλογο και την ασφάλεια». Επίσης, επιδιώκουν μόνιμη παρουσία στη Σύνοδο Κορυφής της Ανατολικής Ασίας, ελπίζοντας ότι θα κυριαρχήσουν στα συνεργατικά προγράμματα της περιοχής και στο νέο γεωπολιτικό περιβάλλον.
Η παρεμβολή των ΗΠΑ θα άλλαζε την ατζέντα και θα προωθούσε θέματα που η Κίνα θεωρεί ότι είναι εις βάρος της, όπως η υφαλοκρηπίδα στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, η πυρηνική κρίση της Βόρειας Κορέας, ο εκδημοκρατισμός της Μιανμάρ, η ισοτιμία του ρενμίμπι κ.λπ. Η Κίνα παρακολουθεί στενά την αναπροσαρμογή της αμερικανικής στρατηγικής στην Ασία. «Αν η αμερικανική παρέμβαση στην Ασία θεσμοποιηθεί με συμμαχίες, τα πράγματα θα περιπλακούν. Η παλιά ψυχροπολεμική νοοτροπία και τα παιχνίδια ισχύος… θα κυριαρχήσουν και πάλι στις σχέσεις Κίνας-ΗΠΑ» (Λιου Μινγκ, China.org cn, 12/11).
Το ερώτημα είναι αν οι ΗΠΑ έχουν τη δυνατότητα να παρέμβουν σε τόσο βάθος στις υποθέσεις της Ασίας στο πλαίσιο των πολύ μεγάλων οικονομικών προβλημάτων τους. Από την άλλη, στο υπόβαθρο των εδαφικών διαφορών που υπάρχουν ανάμεσα σε χώρες όπως οι Φιλιππίνες, το Μπρουνέι, Βιετνάμ, Μαλαισία η αμερικανική παρέμβαση θα επιδεινώσει τα πράγματα. Γι’ αυτό οι Κινέζοι, όπως λένε, ετοιμάζονται «ψύχραιμα» για μια μακροχρόνια περίοδο μη ευνοϊκού περιβάλλοντος και αστάθειας.
