Σε πανηγυρική ατμόσφαιρα ανακοινώθηκε στις 5 Οκτώβρη από τον πρωθυπουργό και τον πρόεδρο της Microsoft η δημιουργία στην Ελλάδα ενός διεθνούς κέντρου δεδομένων μέσω διαδικτύου (cloud data center) από τον αμερικανικό κολοσσό. Παράλληλα ο Αμερικανός πρέσβης κ. Πάιατ είχε την ευκαιρία να κάνει μία δήλωση τονίζοντας τη σημασία της αμερικανικής παρουσίας στην Ελλάδα και στον τομέα της τεχνολογίας και την εξάρτηση, στην ουσία, του τεχνολογικού εκσυγχρονισμού της χώρας από αυτή τη σχέση.
Η ανακοίνωση της επένδυσης έδωσε την ευκαιρία στην κυβέρνηση να «ξεχάσει» την πραγματική-ζοφερή κατάσταση της ελληνικής οικονομίας και να ζήσει για μία ακόμα φορά στη «χώρα της φαντασίας», εκεί όπου έρχονται συνεχώς νέες ξένες επενδύσεις, όπου μετασχηματίζεται σε ψηφιακή η οικονομία, όπου σταματά η διαρροή επιστημόνων στο εξωτερικό, όπου μειώνεται η ανεργία κ.λπ. Όμως όταν κλείνουν οι προβολείς, τελειώνει και η εικονική πραγματικότητα.
Το κυβερνητικό μήνυμα ανέλαβαν να το «τεκμηριώσουν» τα γνωστά μιντιακά επιτελεία και όλοι οι «καλοθελητές» που αναμένουν τα πάσης φύσεως «ρεγάλα» από την κυβέρνηση. Χαρακτηριστικότερη περίπτωση ο ΣΕΒ που στην ανακοίνωσή του αναφέρει ότι «η επένδυση της Microsoft ανοίγει το δρόμο για περισσότερες εγχώριες και διεθνείς επενδύσεις». Στην Ελλάδα που οι καθαρές πάγιες επενδύσεις (μετά την αφαίρεση των αποσβέσεων) είναι αρνητικές από το 2011 και μια σειρά μεγάλες επιχειρήσεις ελληνικών ή ξένων συμφερόντων εγκαταλείπουν τη χώρα μετά την επένδυση της Microsoft ο επιχειρηματικός κόσμος, ελληνικός και διεθνής, θα αλλάξει άποψη ως δια μαγείας.
Σύμφωνα με τα ελάχιστα στοιχεία που έγιναν γνωστά η Microsoft θα επενδύσει 500 εκατ. ευρώ για τη δημιουργία ενός «κέντρου αποθήκευσης δεδομένων» στην Αττική που προβλέπεται σε «βάθος χρόνου» να φτάσει το 1 δισ. Θα κατασκευαστούν τρεις μονάδες αποθήκευσης δεδομένων. Το κέντρο αυτό θα είναι ένα από τα οκτώ που θα έχει συνολικά η αμερικανική εταιρεία στη Ευρώπη. Επίσης η Microsoft θα παράσχει κατάρτιση σε 100.000 εργαζομένων στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, χωρίς να υπάρξει κάποιο ειδικότερο στοιχείο ενημέρωσης.
Οι πανηγυρικές δηλώσεις δεν αρκούν για να είναι θετική η επένδυση της Microsoft. Το εάν θα είναι θετική και κατά πόσον δεν θα έχει παρενέργειες θα φανεί στη συνέχεια, όταν θα γίνουν γνωστά τα στοιχεία της επένδυσης και ειδικότερα το τι υπηρεσίες θα παρέχει, πώς και κυρίως από που θα χρηματοδοτηθεί και τι «υποσχέσεις» έχουν δοθεί από πλευράς ελληνικής κυβέρνησης. Στην παρούσα φάση μπορούμε να αναφέρουμε ορισμένα στοιχεία κάνοντας κάποιες σκέψεις.
Η επιλογή της χώρας μας δεν έγινε λόγω της γενικότερης ψηφιακής, τεχνολογικής της ανάπτυξης. Βαρύνοντα ρόλο στη σχετική απόφαση έπαιξαν μια σειρά θέματα που συνδέονται μεταξύ τους.
Πέντε σημεία προβληματισμού
1 Ένα πρώτο στοιχείο προβληματισμού είναι ο συνεχής αυξανόμενος έλεγχος, σε νευραλγικούς τομείς της χώρας, που δεν άπτονται μόνο της οικονομίας, από αμερικανικά συμφέροντα. Έχει δηλωθεί πολλαπλά (πολιτικά από τον κ. Πάϊατ, οικονομικά από συγκεκριμένες επιχειρήσεις) το έντονο ενδιαφέρον για έλεγχο σε σημαντικά λιμάνια (Αλεξανδρούπολη, Καβάλα) και της ναυπηγοεπισκευαστικής βιομηχανίας (Νεώριο, Σκαραμαγκά). Οι ενέργειες αυτές συνδέονται με τους σχεδιασμούς και τη στρατηγική των ΗΠΑ στην περιοχή και την τάση αποκλεισμού της Ρωσίας. Σε αυτά έρχεται να προστεθεί και ο τομέας της τεχνολογίας με διάφορες εξαγορές επιχειρήσεων από αμερικανικά συμφέροντα αλλά και με τη συγκεκριμένη επένδυση και ότι αυτή μπορεί να σημαίνει, κατευθύνει, υποχρεώνει τη χώρα μας σε σχέση με τα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα πέμπτης γενιάς (5G) και τον τεράστιο πόλεμο σε παγκόσμια κλίμακα κύρια μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Αρκεί εδώ να θυμηθούμε τις δηλώσεις του υπουργού εξωτερικών των ΗΠΑ κ. Πομπέο πριν ένα χρόνο στην Ελλάδα για το θέμα, όταν μας προέτρεπε να «λάβουμε τις σωστές αποφάσεις». Συνεπώς η επένδυση της Microsoft ανεξάρτητα από τα καθαρά οικονομικά χαρακτηριστικά της έχει ιδιαίτερη βαρύτητα στους σχεδιασμούς των ΗΠΑ για τη χώρα μας.
2 Άλλο στοιχείο προβληματισμού είναι σε ποιο σχεδιασμό της Ελλάδας και πως εντάσσεται αυτή η επένδυση. Η ελληνική οικονομία έχει ανάγκη, ειδικά στην παρούσα φάση, από επενδύσεις που θα δώσουν δουλειά σε ένα κόσμο που είναι άνεργος ή υποαπασχολείται, θα διορθώσουν στρεβλώσεις όπως η μονομερής εξάρτηση από τον τουρισμό και θα τονώσουν την παραγωγή αγαθών καθώς ο τομέας υπηρεσιών είναι υπέρ-κορεσμένος. Η επένδυση της Microsoft δεν εντάσσεται άμεσα σε αυτές τις ανάγκες και δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος, γνωστοποιημένος σχεδιασμός για τον τομέα της τεχνολογίας πέρα από διακηρύξεις, ευχές, ανοιχτές προσκλήσεις προς τους επενδυτές γενικά και τα χρήματα της Ε.Ε. που αποτελούν ένα σημαντικό κίνητρο για κάθε ενδιαφερόμενο.
Επενδύσεις όπως αυτή της Microsoft, συνδεδεμένες με τους γενικότερους σχεδιασμούς των ΗΠΑ για την περιοχή και τους ανταγωνισμούς για τα δίκτυα 5G, δεν είναι σε θέση να κάνουν τη διαφορά για την ελληνική οικονομία. Αντίθετα μπορεί να της στερήσουν πολύ σημαντικούς χρηματοδοτικούς πόρους
3 Ακόμα είναι το ύψος των κεφαλαίων που θα αποσπάσει η συγκεκριμένη επένδυση από το σύνολο των χρημάτων που αναλογούν στην Ελλάδα από τα χρηματοδοτικά προγράμματα της Ε.Ε. (Ταμείο Ανάκαμψης). Είναι άλλο πράγμα να χρηματοδοτήσει η Microsoft το έργο με δικά της κεφάλαια, τα οποία έχει σε υπερ-επάρκεια, και άλλο να έρθει στην Ελλάδα για να πάρει ένα μεγάλο μέρος από χρήματα που θα επιδοτούσαν την ελληνική οικονομία που στενάζει. Να σημειώσουμε ότι ένας από τους άξονες που έχει θέσει σε προτεραιότητα η Ε.Ε. για χρηματοδοτήσεις είναι ο ψηφιακός μετασχηματισμός. Συνεπώς φαίνεται ότι εδώ υπάρχει έτοιμη μια διαδικασία χρηματοδότησης που θα αξιοποιηθεί από τη Microsoft σε βάρος της ελληνικής οικονομίας που δοκιμάζεται.
4 Στοιχείο προβληματισμού είναι και ο χαρακτήρας της επένδυσης. Τέτοια κέντρα μπορούν να προσφέρουν μια γκάμα υπηρεσιών που ξεκινούν από την απλή διάθεση χωρητικότητας, για αποθήκευση δεδομένων τρίτων (εταιρείες, δημόσιο, ιδιώτες) μέσα στο «σύννεφο» (cloud) στηρίζοντας την τηλεργασία και επεκτείνονται στην διαχείριση του δικτύου επικοινωνίας, την κυβερνοασφάλεια, την παροχή υπηρεσιών τεχνητής νοημοσύνης, την παροχή χρήσης σε εξειδικευμένα πακέτα λογισμικού κ.λπ. Όσο περισσότερες υπηρεσίες θα προσφέρει από την Ελλάδα το κέντρο τόσο μεγαλύτερη θα είναι η προστιθέμενη αξία για την ελληνική οικονομία. Όμως σε τέτοια κέντρα ειδικά η εξειδικευμένη παροχή υπηρεσιών και διαχείριση, που έχει τη μεγαλύτερη σημασία και φυσικά τα έσοδα, δεν είναι αναγκαίο να γίνεται επί τόπου αλλά μπορεί να γίνεται από οποιαδήποτε άλλο μέρος-χώρα. Έτσι το πιο πιθανό είναι ότι η επένδυση στην Ελλάδα θα αποτελέσει ένα ψηφιακό «αποθηκευτικό χώρο» και ενδεχόμενα τίποτε άλλο ή έστω θα παρέχει κάποιες υπηρεσίες με ελάχιστη προστιθέμενη αξία.
Υπό αυτό το πρίσμα οι άμεσες πρακτικές οικονομικές επιπτώσεις από την επένδυση συνοψίζονται στα ακόλουθα: α) δημιουργία ενός χώρου στην Αττική που θα γίνουν οι εγκαταστάσεις, β) ο βασικός εξοπλισμός θα έρθει από το εξωτερικό, γ) το προσωπικό που θα απασχοληθεί θα είναι πολύ περιορισμένο αριθμητικά και όχι ανώτατης ειδίκευσης. Σύμφωνα με εκτιμήσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας το προσωπικό του συγκεκριμένου κέντρου υπολογίζεται σε 100 περίπου άτομα, μαζί με το βοηθητικό προσωπικό π.χ. φύλακες. Συνεπώς η συγκεκριμένη επένδυση άμεσα ούτε θα σταματήσει τη διαρροή Ελλήνων επιστημόνων στο εξωτερικό ούτε θα συμβάλει στην αντιμετώπιση της ανεργίας, ούτε θα αξιοποιήσει εγχωρίως παραγόμενα προϊόντα. Οι άμεσες επιδράσεις της θα είναι η αγορά του οικοπέδου, η κατασκευή του χώρου και ορισμένες δευτερεύουσες εργασίες στο επίπεδο της επένδυσης. Οι επιδράσεις της στο εργατικό δυναμικό κύρια θα είναι έμμεσες, καθώς οι επιχειρήσεις που θα χρησιμοποιήσουν τις συγκεκριμένες υπηρεσίες θα έχουν ανάγκη από προσωπικό κάποιας ειδίκευσης, όμως αυτό θα γινόταν ακόμα και αν τις σχετικές υπηρεσίες τους τις προμήθευε ένα άλλο data center από το εξωτερικό.
5 Οι δεσμεύσεις που έχει αναλάβει το ελληνικό κράτος αλλά και η γενικότερη οπτική της κυβέρνησης σε σχέση με τις υπηρεσίες data center. Προβληματίζει ιδιαίτερα το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν ήταν στο αρχικό σχέδιο της Microsoft για τη συγκεκριμένη επένδυση. Συνεπώς δημιουργούνται εύλογα ερωτήματα για ενδεχόμενες δεσμεύσεις της κυβέρνησης προκειμένου να επιλέξει την Ελλάδα για την επένδυση. Το να εμπιστευτεί η κυβέρνηση είτε στη Microsoft λόγω της συγκεκριμένης επένδυσης, είτε σε οποιαδήποτε άλλη εταιρεία τα data και τις επεξεργασίες του Ελληνικού Κράτους είναι μια πολύ μεγάλη υπόθεση άμεσης εξάρτησης σε πολλαπλά επίπεδα, αντί να αναζητήσει λύσεις με μια αν όχι απόλυτη τουλάχιστον σχετική αυτονομία και ανεξαρτησία σε κάποιο ικανοποιητικό βαθμό. Η αναζήτηση λύσης ανεξαρτησίας για το δημόσιο θα μπορούσε να δημιουργήσει πολύ περισσότερες θέσεις εργασίας, και φυσικά θα μπορούσε να επιδοτηθεί από τους πόρους της Ε.Ε.
Επισημαίνουμε εδώ το θέμα γενικότερα της τεχνολογικής εξάρτησης του Ελληνικού δημοσίου σε συνθήκες γεωπολιτικής κρίσης. Ενώ η χώρα απειλείται δεν έχει τον άμεσο έλεγχο των τηλεπικοινωνιών της. Η ΟΤΕ-COSMOTE ανήκει-ελέγχεται από τη γερμανική Deutsche Telecom. Στη συνέχεια μπορεί τα δεδομένα που αφορούν την άμυνα και την ασφάλεια της χώρας να είναι αποθηκευμένα στην Microsoft ή σε κάποια αντίστοιχη Microsoft μετά από διαγωνιστικές διαδικασίες ανάθεσης.
Συμπερασματικά
Η ελληνική οικονομία έχει ανάγκη από επενδύσεις για να βγει από το τέλμα. Όμως επενδύσεις όπως αυτή της Microsoft, αν και είναι θετική, δεν είναι από τις επενδύσεις που θα κάνουν τη διαφορά για την ελληνική οικονομία ενώ αντίθετα μπορεί να της στερήσουν πολύ σημαντικούς χρηματοδοτικούς πόρους. Παράλληλα η επένδυση φαίνεται να συνδέεται με τους γενικότερους σχεδιασμούς των ΗΠΑ για την περιοχή και τη χώρα μας καθώς και με το θέμα των αμερικάνικών συμφερόντων για τα δίκτυα 5G.
