του Κώστα Βενιζέλου*
Η σύναξη της Ιερουσαλήμ, της 20ης Μαρτίου, με τη συμμετοχή της Ελλάδος, της Κύπρου και του Ισραήλ, στην παρουσία του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών, έβγαλε ειδήσεις ως προς τα επόμενα βήματα. Ήταν, ωστόσο, παράλληλα και μια σύναξη ενίσχυσης του Βενιαμίν Νετανιάχου ενόψει των εκλογών στο Ισραήλ. Και σε αυτό το παιχνίδι στήριξης του Ισραηλινού πρωθυπουργού, ο οποίος βρίσκεται αντιμέτωπος με σκάνδαλα στο εσωτερικό της χώρας του, μπήκαν χωρίς προφανώς να το θέλουν (ή να το αντιληφθούν) οι Τσίπρας και Αναστασιάδης.
- Είναι προφανές πως οι Αμερικανοί, στα πλαίσια της ανακατανομής ισχύος στην περιοχή, επιχειρούν διά της ενίσχυσης του Ισραήλ, να δημιουργήσουν ένα άξονα, που θα περιλαμβάνει Ελλάδα, Κύπρο, Αίγυπτο και να φτάνει μέχρι και τα Βαλκάνια, τα οποία σε μεγάλο βαθμό ελέγχουν.
- Οι Αμερικανοί κινούνται τόσο στο γεωπολιτικό πεδίο, διά του ελέγχου της περιοχής αλλά και στα ενεργειακά, που βαθμηδόν φαίνεται ότι θα κυριαρχήσουν με την επέκταση της συνεργασίας τους με την Κύπρο, όπως και με άλλες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου.
- Αμερικανοί ειδικοί έχουν σε δυο δόσεις επισκεφθεί την Κύπρο και επιθεώρησαν τα αεροδρόμια, προφανώς για μελλοντική χρήση (και για το ΝΑΤΟ). Επί τούτου πρέπει να σημειωθεί πως έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να στείλουν κλιμάκιο ειδικών και οι Γερμανοί, που συνδέουν παρουσία τους στην περιοχή μέσω του μηχανισμού Pesco. Τέλος, οι Γάλλοι ζητούν μόνιμη ναυτική παρουσία στο νησί. Κρατική εταιρεία είναι έτοιμη να κατασκευάσει ναύσταθμο στην περιοχή Μαρί, μεταξύ Λεμεσού και Λάρνακας.
Ο Μάικ Πομπέο, κατά τη σύντομη παραμονή του στην Ιερουσαλήμ, συναντήθηκε φυσικά με τον Νετανιάχου και επέλεξε να δει και τον Πρόεδρο της Κύπρου, Νίκο Αναστασιάδη. Δεν συναντήθηκε κατ’ ιδίαν με τον Έλληνα Πρωθυπουργό, παρόλο που υπήρξε αίτημα από την Αθήνα. Επικαλέστηκε πίεση χρόνου!
Η κίνηση Τραμπ να αναγνωρίσει τα Υψώματα Γκολάν ως έδαφος ισραηλινής κυριαρχίας προκαλεί ανησυχία. Κυρίως στην Κύπρο γιατί ο αστάθμητος Αμερικανός πρόεδρος μπορεί ανά πάσα στιγμή να προβεί σε ανάλογη ενέργεια και σε άλλες περιοχές, που βρίσκονται υπό κατοχή όπως το κατεχόμενο κυπριακό έδαφος. Εάν για παράδειγμα, η κυβέρνηση Τραμπ τα ξαναβρεί με το καθεστώς Ερντογάν, δεν αποκλείεται στα πλαίσια της ομαλοποίησης των σχέσεων να υπογράψει διάταγμα αναγνώρισης των κατεχομένων
Με τον Αναστασιάδη τέθηκαν τα εξής ζητήματα:
Πρώτο, αναμένεται επέκταση των δραστηριοτήτων της Exxon Mobil σε άλλα τεμάχια της κυπριακής ΑΟΖ. Την ίδια ώρα, τόσο οι ΗΠΑ όπως και η Κυπριακή Δημοκρατία θέτουν ως προτεραιότητα την κατασκευή βιομηχανίας υγροποίησης φυσικού αερίου (LNG). Πολλά θα εξαρτηθούν, ωστόσο, από την ποσότητα των ανακαλύψεων φυσικού αερίου. Είναι, πάντως, ξεκάθαρο πως το LNG δεν θα τροφοδοτείται από το φυσικό αέριο που θα αξιοποιείται από την κυπριακή ΑΟΖ αλλά και από κοιτάσματα από άλλες χώρες, όπως το Ισραήλ. Είναι σαφές πως οι μέχρι τώρα ανακαλύψεις στην κυπριακή ΑΟΖ δεν δικαιολογούν την κατασκευή τερματικού. Με το LNG, η Κύπρος θα καταστεί ενεργειακός κόμβος.
Δεύτερο, η επιλογή κατασκευής του αγωγού East Med, αν και φαντάζει τεχνικά και οικονομικά δύσκολη, παραμένει στο προσκήνιο. Το Ισραήλ είναι ο πιο ένθερμος υποστηρικτής αυτής της λύσης ενώ θα εξυπηρετεί και την Ελλάδα, ειδικά εάν γίνουν έρευνες στην περιοχή της Κρήτης, αν και ούτως ή άλλως θα περνά από την ελληνική θάλασσα. Οι Ιταλοί σε αυτή τη φάση φαίνεται ότι κάνουν δεύτερες σκέψεις. Είναι προφανές πως ούτε και οι Αμερικανοί θεωρούν πως αυτή η επιλογή είναι προτεραιότητα. Αντιμετωπίζουν, ωστόσο, θετικά την προοπτική αυτή, εάν και εφόσον επιλεγεί.
Ο Πομπέο, ο οποίος υποσχέθηκε στον Αναστασιάδη να διευθετήσει συνάντηση με τον Τραμπ, δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα με το Κυπριακό. Είναι, όμως, προφανές πως στην Ουάσινγκτον δεν θα έλεγαν όχι εάν θα απαλλάσσονταν από ένα «πονοκέφαλο», που ενδεχομένως θα επηρεάζει τους σχεδιασμούς τους. Πιθανόν, το Κυπριακό όπως και το 2004, να δοθεί ως δώρο στην Τουρκία, μέσα στα πλαίσια ομαλοποίησης των σχέσεων τους με τον Ερντογάν. Εάν και εφόσον φθάσουν σε αυτό το σημείο.
Τα Υψώματα Γκολάν
Σημειώνεται συναφώς, πως το παιχνίδι ενίσχυσης Νετανιάχου δημιουργεί πολλούς κινδύνους και σοβαρό προηγούμενο νομιμοποίησης κατεχόμενων περιοχών και επιβολής τετελεσμένων, που επιβάλλονται διά της ισχύος. Αυτό συνιστά η αναγνώριση από τις ΗΠΑ των Υψωμάτων Γκολάν ως έδαφος ισραηλινής κυριαρχίας. Η απόφαση αυτή της κυβέρνησης Τραμπ είναι συνέχεια της απόφασης αναγνώρισης της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του εβραϊκού κράτους. Είναι πρόδηλο ότι ο Τραμπ παρουσιάζεται αποφασισμένος να προχωρεί σε μονομερείς αποφάσεις, που παραβιάζουν διεθνείς κανόνες, αποφάσεις των Ηνωμένων Εθνών, δημιουργώντας ένα νέο κόσμο, αυτό των ΗΠΑ και των συμμάχων ή δορυφόρων της Ουάσινγκτον.
Η κίνηση Τραμπ προκαλεί ανησυχία. Κυρίως στην Κύπρο γιατί ο αστάθμητος Αμερικανός πρόεδρος μπορεί ανά πάσα στιγμή να προβεί σε ανάλογη ενέργεια και σε άλλες περιοχές, που βρίσκονται υπό κατοχή. Όπως είναι η κατεχόμενη από την Τουρκία κατεχόμενη Κύπρος. Εάν για παράδειγμα, η κυβέρνηση Τραμπ τα ξαναβρεί με το καθεστώς Ερντογάν, δεν αποκλείεται στα πλαίσια της ομαλοποίησης των σχέσεων να υπογράψει διάταγμα αναγνώρισης των κατεχομένων. Υπερβολή; Μπορεί. Με τον Τραμπ, όμως, όλα μπορεί πλέον κανείς να τα αναμένει.
Η νευρικότητα της Τουρκίας
Στην αντιπέρα όχθη, η Τουρκία λόγω των εξελίξεων αυτών εκπέμπει νευρικότητα. Είναι σαφές πως οι σχέσεις με τις ΗΠΑ είναι χειρότερες παρά ποτέ, αλλά δεν πρόκειται να «σπάσουν» οριστικά. Κανάλια επικοινωνίας θα υπάρχουν, είναι ωστόσο προφανές ότι η Ουάσινγκτον δεν πρόκειται να ανεχθεί παραλαβή από τους Τούρκους των ρωσικών S-400. Αυτό θα βαθύνει την κρίση και το τεντωμένο σχοινί που βαδίζουν θα κοπεί. Ποια θα είναι η επόμενη ημέρα κανείς δεν μπορεί να προβλέψει. Η αμερικανική αντίδραση θα είναι προφανώς χωρίς όρια, ενώ οι Τούρκοι εάν παραλάβουν το πυραυλικό σύστημα από τη Ρωσία, σημαίνει πως θα κάνουν σοβαρή στρατηγική στροφή.
Σε ό,τι αφορά το Κυπριακό, η Τουρκία παραπέμπει για τον Ιούνιο. Είναι, όμως, σαφές πως κίνηση θα κάνει μόνο εάν ικανοποιηθεί πλήρως. Και στα ενεργειακά και σε ό,τι αφορά την εσωτερική δομή στη μετά τη λύση εποχή στην Κύπρο. Ο στρατηγικός έλεγχος ολόκληρης της Κύπρου είναι ο μόνιμος στόχος της Άγκυρας.
* Ο Κώστας Βενιζέλος είναι δημοσιογράφος στην Κύπρο και διδάκτορας Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης
