Αρκετή εντύπωση και ενδιαφέρον έχει προξενήσει και στην Ελλάδα ένα μικρό εγχειρίδιο 24 σελίδων που κυκλοφόρησε χέρι με χέρι στην Αίγυπτο, βοηθώντας στην προετοιμασία του ξεσηκωμού. Το εγχειρίδιο με τίτλο «Πώς να διαδηλώσετε έξυπνα» περιείχε μικρά χρήσιμα σχεδιαγράμματα, πληροφορίες και προτάσεις για το πώς θα μπορούσαν να συγκροτηθούν διαδηλώσεις νικώντας τις -μέχρι τότε- εμφανιζόμενες ως παντοδύναμες, αστυνομικές δυνάμεις.
Θα μείνουμε σε τρία σημεία που δίνουν, μεταξύ άλλων, αξία στο εγχειρίδιο. Το ένα είναι ότι αυτοί που το έγραψαν δεν θεώρησαν παράλογο να προτρέψουν σε πράξεις που ίσως τότε να φαίνονταν αρκετά δύσκολες. Στην κατάληψη, για παράδειγμα, του κυβερνείου της Περιφέρειας, της κρατικής τηλεόρασης και αστυνομικών τμημάτων. Σε μια χώρα που κάθε μικρή συγκέντρωση τσακίζονταν, συνήθως, εν τη γενέσει της από την αστυνομία.
Το δεύτερο είναι ότι οι συντάκτες του εγχειρίδιου δίνουν μια σειρά από χρήσιμες και εφευρετικές συμβουλές για το πώς οι διαδηλωτές θα μπορούσαν να αντέξουν απέναντι στην καταστολή, τα δακρυγόνα και τη βία των ειδικών δυνάμεων. Για το πώς θα μπορούσαν να μαζικοποιηθούν οι συγκεντρώσεις, να παραμείνουν σε κομβικά σημεία του Καΐρου χιλιάδες διαδηλωτές χωρίς να μπορεί κανείς να τους διαλύσει εύκολα.
Αν αυτά ακούγονται σαν «τεχνικές λεπτομέρειες», υπάρχει και ένα τρίτο σημείο που εξηγεί αρκετά πράγματα. Στη δεύτερη σελίδα το εγχειρίδιο παρουσιάζει έτσι τα «Αιτήματα του Αιγυπτιακού Λαού»:
1. Ανατροπή του καθεστώτος του Χόσνι Μουμπάρακ.
2. Παύση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης.
3. Ελευθερία.
4. Δικαιοσύνη.
5. Σχηματισμός νέας, μη στρατιωτικής κυβέρνησης με επίκεντρο το συμφέρον του αιγυπτιακού λαού.
6. Εποικοδομητική διαχείριση όλου του πλούτου της χώρας.
Έχουν καμιά σχέση οι δύο πρώτες «τεχνικές» πλευρές με την τρίτη; Μας γεννά κάποιες σκέψεις αυτό το εγχειρίδιο για την κατάσταση στη χώρα μας; Χωρίς διάθεση για εύκολες αναλογίες, συγκρίσεις και μιμητισμούς θα μπορούσαμε να κάνουμε κάποιες σκέψεις.
Αν είναι ζητούμενο η ανάπτυξη ενός μαζικού, πολιτικού, ανατρεπτικού κινήματος, τότε για αυτό υπάρχουν μερικές προϋποθέσεις. Η τόλμη και η αντιμετώπιση των συσχετισμών που φαίνεται να επικρατούν κάτω από ένα διαφορετικό και δυναμικό πρίσμα είναι κάποιες από αυτές. Η παντοδυναμία των καθεστώτων δεν κρίνεται κυρίως από την υπεροπλία της καταστολής, αλλά από το τι ηγεμονία εκφράζουν, τι δεσμούς έχουν με τις βασικές κοινωνικές δυνάμεις, τι αδυναμίες και ρήγματα παρουσιάζουν. Η τόλμη διαφέρει από τους «απελπισμένους ηρωισμούς», όταν συναντιέται με μαζικές διαθέσεις και διεργασίες. Για να συναντηθεί δεν φτάνει να υπάρχουν αυτές οι διαθέσεις και διεργασίες, αλλά να είναι σε θέση και η «τόλμη» να καταλάβει τους όρους και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να γίνει η σύνδεση.
Για να υπάρξει μαζικό πολιτικό κίνημα χρειάζεται να υπάρξει και ένα πλαίσιο αιτημάτων που να ενώνει κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις. Δεν αναφερόμαστε σε «συνδικαλιστικά αιτήματα» και «αγωνιστικά πλαίσια» από αυτά που υπάρχουν σε πληθώρα στην Ελλάδα. Αλλά σε αιτήματα που, άσχετα από το αν φαίνονται εύκολα ή δύσκολα, «εφικτά» ή «ουτοπικά», είναι πάντως κατανοητά, ώριμα και υπάρχουν βασικές κοινωνικές δυνάμεις σε θέση να τα διεκδικήσουν, αλλά ακόμα και να κάνουν θυσίες για να πραγματοποιηθούν. Δεν μπορεί να υπάρξει σήμερα μαζικό πολιτικό κίνημα που να είναι παράρτημα ή προϊόν ενός πολιτικού κόμματος αλλά μόνο αν συγκροτηθεί ένα μέτωπο διαφορετικών δυνάμεων.
Θα είχε κάποιο νόημα στην Ελλάδα να συναρθρώνονταν δυνάμεις στη βάση κάποιων σημείων όπως τα 6 που αναφέρθηκαν; Ποια θα ήταν κάποια τέτοια σημεία; Η ανατροπή της κυβέρνησης, το διώξιμο της τρόικας, η παύση του μνημονιακού καθεστώτος, η κατάργηση των νόμων που αυτό έφερε, μια διαφορετική διέξοδος της χώρας, μια δημοκρατία στα χέρια του λαού με νέους θεσμούς αυτοοργάνωσης που να μη θυμίζει σε τίποτα τη σημερινή γραφειοκρατική, αποξενωμένη, σιδηρόφρακτη «δημοκρατία»;
Θα μπορούσε κάτι τέτοιο να απελευθερώσει λαϊκές δυνάμεις, διαθέσεις, δεξιότητες και εφευρετικότητες; Είναι δυνατόν να ξεπεραστούν εντυπωσιακά τα όρια αυτού που σήμερα φαντάζει εφικτό και αναμενόμενο; Το παράδειγμα της Κερατέας δείχνει κάτι γύρω από την ικανότητα να κινητοποιηθούν χιλιάδες «κανονικοί άνθρωποι» ανεξάρτητα από το πολιτικό παρελθόν και τις κομματικές προτιμήσεις τους;
Είναι σαφές ότι αυτά τα ερωτήματα δεν μπορούν να απαντηθούν την Τετάρτη. Αυτή η γενική απεργία μπορεί να αναδειχτεί σε μια μάχη, μικρότερη ή μεγαλύτερη, στο πλαίσιο ενός πολέμου που έτσι κι αλλιώς έχει κηρυχθεί. Θα υπάρξουν μάλλον κι άλλες μάχες, προσπάθειες και εμπειρίες, επιτυχίες και αποτυχίες, ενθουσιασμοί και απογοητεύσεις. Η λαϊκή οργή υπάρχει. Θα προχωράει ή θα υποχωρεί και όχι με «κανονικό» τρόπο.
Το θέμα είναι αν θα κατακτιούνται θέσεις, αν θα αθροίζονται στοιχεία και δυνάμεις που να μπορέσουν να δώσουν μια διαφορετική διέξοδο.
Την Τετάρτη υπάρχει μια ευκαιρία να ενωθούν διαφορετικές φωνές που αναζητούν μια τέτοια διέξοδο. Η πρόταση «διαδηλώνουμε και παραμένουμε στο Σύνταγμα» ακούγεται από πολλά στόματα και δείχνει μια προοπτική.
Η Πλατεία Συντάγματος μπορεί να γίνει Πλατεία Ταχρίρ; Αυτό φαίνεται σήμερα πολύ δύσκολο. Στην τεράστια πλατεία του Καΐρου είχαν στηθεί μέχρι και αυτοσχέδια κουρεία για να εξυπηρετούν την πολυήμερη παραμονή των διαδηλωτών. Στην Αθήνα δεν ξέρουμε αν τέτοια κουρεία θα δέχονταν όλους τους διαδηλωτές ή θα ζητούσαν συγκεκριμένες ταυτότητες και πιστοποιητικά. Όπως και να ’χει αξίζει να δοκιμάζουμε.
Το δεύτερο είναι ότι οι συντάκτες του εγχειρίδιου δίνουν μια σειρά από χρήσιμες και εφευρετικές συμβουλές για το πώς οι διαδηλωτές θα μπορούσαν να αντέξουν απέναντι στην καταστολή, τα δακρυγόνα και τη βία των ειδικών δυνάμεων. Για το πώς θα μπορούσαν να μαζικοποιηθούν οι συγκεντρώσεις, να παραμείνουν σε κομβικά σημεία του Καΐρου χιλιάδες διαδηλωτές χωρίς να μπορεί κανείς να τους διαλύσει εύκολα.
Αν αυτά ακούγονται σαν «τεχνικές λεπτομέρειες», υπάρχει και ένα τρίτο σημείο που εξηγεί αρκετά πράγματα. Στη δεύτερη σελίδα το εγχειρίδιο παρουσιάζει έτσι τα «Αιτήματα του Αιγυπτιακού Λαού»:
1. Ανατροπή του καθεστώτος του Χόσνι Μουμπάρακ.
2. Παύση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης.
3. Ελευθερία.
4. Δικαιοσύνη.
5. Σχηματισμός νέας, μη στρατιωτικής κυβέρνησης με επίκεντρο το συμφέρον του αιγυπτιακού λαού.
6. Εποικοδομητική διαχείριση όλου του πλούτου της χώρας.
Έχουν καμιά σχέση οι δύο πρώτες «τεχνικές» πλευρές με την τρίτη; Μας γεννά κάποιες σκέψεις αυτό το εγχειρίδιο για την κατάσταση στη χώρα μας; Χωρίς διάθεση για εύκολες αναλογίες, συγκρίσεις και μιμητισμούς θα μπορούσαμε να κάνουμε κάποιες σκέψεις.
Αν είναι ζητούμενο η ανάπτυξη ενός μαζικού, πολιτικού, ανατρεπτικού κινήματος, τότε για αυτό υπάρχουν μερικές προϋποθέσεις. Η τόλμη και η αντιμετώπιση των συσχετισμών που φαίνεται να επικρατούν κάτω από ένα διαφορετικό και δυναμικό πρίσμα είναι κάποιες από αυτές. Η παντοδυναμία των καθεστώτων δεν κρίνεται κυρίως από την υπεροπλία της καταστολής, αλλά από το τι ηγεμονία εκφράζουν, τι δεσμούς έχουν με τις βασικές κοινωνικές δυνάμεις, τι αδυναμίες και ρήγματα παρουσιάζουν. Η τόλμη διαφέρει από τους «απελπισμένους ηρωισμούς», όταν συναντιέται με μαζικές διαθέσεις και διεργασίες. Για να συναντηθεί δεν φτάνει να υπάρχουν αυτές οι διαθέσεις και διεργασίες, αλλά να είναι σε θέση και η «τόλμη» να καταλάβει τους όρους και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να γίνει η σύνδεση.
Για να υπάρξει μαζικό πολιτικό κίνημα χρειάζεται να υπάρξει και ένα πλαίσιο αιτημάτων που να ενώνει κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις. Δεν αναφερόμαστε σε «συνδικαλιστικά αιτήματα» και «αγωνιστικά πλαίσια» από αυτά που υπάρχουν σε πληθώρα στην Ελλάδα. Αλλά σε αιτήματα που, άσχετα από το αν φαίνονται εύκολα ή δύσκολα, «εφικτά» ή «ουτοπικά», είναι πάντως κατανοητά, ώριμα και υπάρχουν βασικές κοινωνικές δυνάμεις σε θέση να τα διεκδικήσουν, αλλά ακόμα και να κάνουν θυσίες για να πραγματοποιηθούν. Δεν μπορεί να υπάρξει σήμερα μαζικό πολιτικό κίνημα που να είναι παράρτημα ή προϊόν ενός πολιτικού κόμματος αλλά μόνο αν συγκροτηθεί ένα μέτωπο διαφορετικών δυνάμεων.
Θα είχε κάποιο νόημα στην Ελλάδα να συναρθρώνονταν δυνάμεις στη βάση κάποιων σημείων όπως τα 6 που αναφέρθηκαν; Ποια θα ήταν κάποια τέτοια σημεία; Η ανατροπή της κυβέρνησης, το διώξιμο της τρόικας, η παύση του μνημονιακού καθεστώτος, η κατάργηση των νόμων που αυτό έφερε, μια διαφορετική διέξοδος της χώρας, μια δημοκρατία στα χέρια του λαού με νέους θεσμούς αυτοοργάνωσης που να μη θυμίζει σε τίποτα τη σημερινή γραφειοκρατική, αποξενωμένη, σιδηρόφρακτη «δημοκρατία»;
Θα μπορούσε κάτι τέτοιο να απελευθερώσει λαϊκές δυνάμεις, διαθέσεις, δεξιότητες και εφευρετικότητες; Είναι δυνατόν να ξεπεραστούν εντυπωσιακά τα όρια αυτού που σήμερα φαντάζει εφικτό και αναμενόμενο; Το παράδειγμα της Κερατέας δείχνει κάτι γύρω από την ικανότητα να κινητοποιηθούν χιλιάδες «κανονικοί άνθρωποι» ανεξάρτητα από το πολιτικό παρελθόν και τις κομματικές προτιμήσεις τους;
Είναι σαφές ότι αυτά τα ερωτήματα δεν μπορούν να απαντηθούν την Τετάρτη. Αυτή η γενική απεργία μπορεί να αναδειχτεί σε μια μάχη, μικρότερη ή μεγαλύτερη, στο πλαίσιο ενός πολέμου που έτσι κι αλλιώς έχει κηρυχθεί. Θα υπάρξουν μάλλον κι άλλες μάχες, προσπάθειες και εμπειρίες, επιτυχίες και αποτυχίες, ενθουσιασμοί και απογοητεύσεις. Η λαϊκή οργή υπάρχει. Θα προχωράει ή θα υποχωρεί και όχι με «κανονικό» τρόπο.
Το θέμα είναι αν θα κατακτιούνται θέσεις, αν θα αθροίζονται στοιχεία και δυνάμεις που να μπορέσουν να δώσουν μια διαφορετική διέξοδο.
Την Τετάρτη υπάρχει μια ευκαιρία να ενωθούν διαφορετικές φωνές που αναζητούν μια τέτοια διέξοδο. Η πρόταση «διαδηλώνουμε και παραμένουμε στο Σύνταγμα» ακούγεται από πολλά στόματα και δείχνει μια προοπτική.
Η Πλατεία Συντάγματος μπορεί να γίνει Πλατεία Ταχρίρ; Αυτό φαίνεται σήμερα πολύ δύσκολο. Στην τεράστια πλατεία του Καΐρου είχαν στηθεί μέχρι και αυτοσχέδια κουρεία για να εξυπηρετούν την πολυήμερη παραμονή των διαδηλωτών. Στην Αθήνα δεν ξέρουμε αν τέτοια κουρεία θα δέχονταν όλους τους διαδηλωτές ή θα ζητούσαν συγκεκριμένες ταυτότητες και πιστοποιητικά. Όπως και να ’χει αξίζει να δοκιμάζουμε.
Γ.Π.
Σχόλια
