Δεν είναι λίγοι εκείνοι που αιφνιδιάστηκαν ευχάριστα με τις παρεμβάσεις του υπουργού Εξωτερικών Ν. Δένδια κατά την κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Τούρκο ομόλογό του Τσαβούσογλου στην Άγκυρα. Πηχυαίοι τίτλοι για «σκληρό ροκ», «ταραχή Τσαβούσογλου», «ακύρωση του τουρκικού αφηγήματος» μας ενημέρωναν για όσα συνέβησαν. Δεν έλειψαν και οι φωνές δυσαρέσκειας ή «αγωνίας» για το τι θα συμβεί την «επόμενη μέρα». Είναι αλήθεια ότι η δημόσια αντιπαράθεση Δένδια-Τσαβούσογλου δημιούργησε ισχυρές εντυπώσεις μετά την ψυχρολουσία του πρωθυπουργικού ταξιδιού στη Λιβύη και τις προκλητικές δηλώσεις Ερντογάν για «επέμβαση στην Κύπρο» και «επανέναρξη των δραστηριοτήτων ερευνητικών σκαφών και γεωτρύπανων» της Τουρκίας σε Κύπρο και Ν.Α. Μεσόγειο.
Εκείνο που ξεχνιέται είναι ότι δεν είναι πρώτη φορά που υπήρξε έντονη δημόσια αντιπαράθεση Ελλάδας-Τουρκίας, χωρίς όμως να αλλάξει ούτε κεραία στη γραμμή πειθάρχησης της Αθήνας στις οδηγίες Ουάσιγκτον και Βερολίνου για διευθέτηση των ελληνοτουρκικών διαφορών με τις προδιαγραφές της Άγκυρας. Για να μείνουμε μόνο στα πρόσφατα, να θυμίσουμε τον Ν. Κοτζιά που «τίναξε στον αέρα» τις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό στο Κραν Μοντανά της Ελβετίας τον Ιούλιο του 2017, για να συνεχίσει με αποκήρυξη των «μοναχοφάηδων ελλήνων» και αναγνώριση-προσχώρηση στη λογική της Άγκυρας ότι η τουρκική ακτογραμμή επηρεάζει καθοριστικά τα δικαιώματα της χώρας σε Αιγαίο και Ν.Α. Μεσόγειο.
Τέτοιες θεαματικές «συγκρούσεις» συνδυάστηκαν άριστα με μια πολιτική έμπρακτου κατευνασμού και υποχωρητικότητας, που οδήγησε σε παροξυσμό των τουρκικών διεκδικήσεων, με κορύφωση τα επεισόδια στο Έβρο την περασμένη άνοιξη, και το θερμό καλοκαίρι του 2020. Το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι τι ειπώθηκε και τι όχι στο ραντεβού της Άγκυρας, αλλά ποιο είναι το σχέδιο της ελληνικής διπλωματίας για την υπεράσπιση της κυριαρχικών δικαιωμάτων και της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας.
Διαπραγματεύσεις σε τρία επίπεδα
Στην αποτίμηση της αντιπαράθεσης Δένδια-Τσαβούσογλου κυριάρχησαν οι διαφορετικές προσεγγίσεις για τη «μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη», το casus belli για την αύξηση των χωρικών υδάτων, οι υπερπτήσεις τουρκικών αεροσκαφών πάνω από ελληνικά εδάφη, η αποστρατιωτικοποίηση των νήσων, το Κυπριακό. Για όλα αυτά τα θέματα, και μάλιστα με κυρίαρχη την τουρκική ατζέντα, διεξάγεται μια λίγο ως πολύ έντονη διπλωματική δραστηριότητα, με φανερή τη διαμεσολάβηση των Δυτικών «συμμάχων» στο πλευρό της Τουρκίας, και με πολύ λιγότερη ένταση. Πρόκειται για τη συνέχιση των ατέλειωτων γύρων διερευνητικών συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Ήδη σχεδιάζεται ο 63ος γύρος, η άτυπη Πενταμερής διάσκεψη για το Κυπριακό υπό την «αιγίδα» του ΟΗΕ, και βεβαίως οι συνομιλίες για τα λεγόμενα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης υπό την «αιγίδα» του ΝΑΤΟ, με ζητούμενο την αποδυνάμωση της άμυνας των νησιών του Αν. Αιγαίου. Δεν είναι τυχαίο ότι κατά την κοινή συνέντευξη Τύπου στην Άγκυρα τόσο ο Τσαβούσογλου όσο και ο Δένδιας δεν έκρυψαν τη θερμή συμφωνία τους για τη συνέχιση των συνομιλιών, με αυτή βεβαίως την ατζέντα και στους τρεις κύκλους διαπραγματεύσεων.
Η εμμονική επανάληψη από την ελληνική πλευρά και η ατεκμηρίωτη βεβαιότητα ότι οι συζητήσεις αυτές διεξάγονται και διαπερνιούνται από τους όρους και τις προβλέψεις του Διεθνούς Δικαίου ή του λεγόμενου ευρωπαϊκού κεκτημένου αποτελούν μέγιστη αυταπάτη. Τόσο η Ουάσιγκτον όσο και το Βερολίνο, παρά τις διαφορετικές ίσως αφετηρίες της προσέγγισης τους και τις τελικές τους βλέψεις, δεν έχουν αφήσει κανένα περιθώριο ψευδαισθήσεων για το τι επιθυμούν. Βερολίνο και Βρυξέλλες κουρελιάζουν το δήθεν ευρωπαϊκό κεκτημένο με τις συνεχείς αναβολές της συζήτησης περί κυρώσεων στην Τουρκία, και καταπίνουν εμφανέστατα εκβιασμούς και προσβολές του Ερντογάν για να υπηρετήσουν τη «θετική ατζέντα» της αναβάθμισης της γεωπολιτικής και οικονομικής συνεργασίας με την Άγκυρα.
Η δημόσια αντιπαράθεση Δένδια-Τσαβούσογλου, παρά την απελπισμένη προσπάθεια του Μαξίμου να καρπωθεί μέρος των εντυπώσεων, δεν συνιστά αλλαγή πλεύσης της ελληνικής διπλωματίας έναντι των τουρκικών απειλών και προκλήσεων
Χειριστική αμφισημία λόγων και έργων
Ο Ν. Δένδιας αισθάνθηκε υποχρεωμένος να δηλώσει στην Άγκυρα φανατικός οπαδός αυτής της «θετικής ατζέντας», με την «προϋπόθεση» να χαλαρώσουν οι προκλήσεις. Δεν βρήκε όμως ούτε κουβέντα να πει για το γεγονός ότι οι τουρκικές προκλήσεις χαλαρώνουν κοροϊδευτικά τις παραμονές της σύγκλησης των Συνόδων Κορυφής, και επανέρχονται πιο απειλητικές όταν το ευρωπαϊκό ιερατείο «αναγνωρίζει» τα κάλπικα βήματα της Τουρκίας και την ανταμείβει πλουσιοπάροχα. Κατά αντίστοιχο τρόπο ο νέος Αμερικανός πρόεδρος απειλεί διαρκώς την Άγκυρα με κυρώσεις για τους ρωσικούς πυραύλους, ενώ οι αξιωματούχοι του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, ΝΑΤΟϊκοί παράγοντες και ο εδώ πρέσβης δεν παύουν να συμβουλεύουν για συμβιβασμό με την Τουρκία και διαμοιρασμό του Αιγαίου προς όφελος της δυτικής συμμαχίας.
Αυτή ακριβώς η χειριστική της κοινής γνώμης αμφισημία λόγων-έργων και πραγματικών δεσμεύσεων, και κυρίως η δημόσια εκφρασμένη πρόθεση για έναν «επώδυνο συμβιβασμό» κατά τις προδιαγραφές του Κ. Σημίτη και των πρωθυπουργικών συμβούλων, παραμένει ο καθοριστικός παράγοντας των εξελίξεων στις ελληνοτουρκικές διαφορές. Αυτή η αμφισημία και αντίφαση είναι απόλυτα γνωστές στους πάντες. Και με βάση αυτή καθορίζονται οι επόμενες κινήσεις, ανεξάρτητα από τις εντυπώσεις που προκαλούν αιφνίδιες διπλωματικές αντιπαραθέσεις. Το βέβαιο είναι ότι η αντιπαράθεση Δένδια-Τσαβούσογλου, παρά την απελπισμένη προσπάθεια του Μαξίμου να καρπωθεί μέρος των εντυπώσεων, δεν συνιστά αλλαγή πλεύσης της ελληνικής διπλωματίας έναντι των τουρκικών απειλών και προκλήσεων.
Μηνύματα καθώς πλησιάζει η καταιγίδα
Αν είναι έτσι, όμως, τότε γιατί εκδηλώθηκε αυτή η αντιπαράθεση; Υπάρχει το τελευταίο διάστημα στη χώρα μια χρονική σύμπτωση παρεμβάσεων και δημόσιας αντιπαράθεσης προσωπικοτήτων της δημόσιας ζωής που δεν μπορεί να είναι τυχαία. Ο «ερωτευμένος» με τα μνημόνια, τον νεοφιλελευθερισμό, την ακροδεξιά και εσχάτως με την Ελευθερία πρώην πρωθυπουργός Αντ. Σαμαράς παρουσίασε ένα συνοπτικό μανιφέστο των αντιλήψεων του εστιασμένο σε πολλά – και στην τουρκική απειλή. Ο άλλοτε πρωθυπουργός Κ. Σημίτης σε αυτή την περίοδο βρήκε την ευκαιρία να θαυμάσει την «προδομένη» παράδοση της Μαδρίτης και του Ελσίνκι. Γεγονός που προκάλεσε την αντίδραση του επίσης επί μακρόν σιωπούντος πρώην πρωθυπουργού Κώστα Καραμανλή να υπεραμυνθεί «ιερών και οσίων». Μέσα σε αυτό το κλίμα είχαμε το φιάσκο της επίσκεψης στη Λιβύη και την απροσδόκητη «ρεβάνς» στην Άγκυρα.
Δεν μπορεί να διαφεύγει της προσοχής ότι τόσο οι «υμνητές του συμβιβασμού» όσο και οι οπαδοί της «πατριωτικής στάσης» επενδύουν στην επόμενη μέρα και απέχουν επιδεικτικά από κάθε ενέργεια αποτροπής του επερχόμενου συμβιβασμού. Η στάση αυτή υποδεικνύει δύο πιθανά ενδεχόμενα. Το πρώτο θα ήταν δραματικό: η τελική διευθέτηση των ελληνοτουρκικών διαφορών σε βάρος της χώρας να είναι πολύ πιο κοντά από όσο φανταζόμαστε. Το δεύτερο, κωμικοτραγικό: μπροστά στον επικείμενο «επώδυνο συμβιβασμό» κάποιοι φροντίζουν να στείλουν έγκαιρα μηνύματα αποποίησης ευθυνών.
Δραματική κατάσταση όσο ο λαϊκός παράγοντας δεν εκδηλώνει έμπρακτα μύχιες σκέψεις και αισθήματα.
