Με τα άρθρα αυτά στο «Περίπτερο Ιδεών» προσπαθώ να συνθέσω μια διαφορετική θεώρηση του ελληνικού απελευθερωτικού και κοινωνικού κινήματος της δεκαετίας του 1940 μέσα από το πρίσμα της γενικευμένης εξέγερσης των λαών και των κινημάτων στη μεγάλη μεσογειακή μας αυλή.
Μέρος Ε΄
Διαβάστε τα προηγούμενα (Μέρος Α΄, Μέρος Β΄, Μέρος Γ’, Μέρος Δ’)
Πολλοί αναρωτιούνται πώς δημιουργήθηκε τόσο γρήγορα ο «εθνικός» στρατός της εγκάθετης κυβέρνησης των Αθηνών που την έφεραν ουρανοκατέβατη από το εξωτερικό χωρίς κανένα ουσιαστικό δεσμό με την Ελλάδα και τον ελληνικό λαό; Πώς μέσα σε λίγους μήνες στρατολογήθηκαν βίαια δεκάδες χιλιάδες πολίτες, εκπαιδεύτηκαν και εξοπλίστηκαν από το διαλυμένο φιλοναζιστικό και οικονομικά αποσταγμένο από τους Γερμανούς κράτος-φάντασμα; Μα, το έπραξαν οι Βρετανοί! Με ειδικούς, πολλά όπλα, στρατολόγηση των δωσιλόγων και 85.000.000 λίρες! Αυτοί ήταν οι αρχιτέκτονες του ελληνικού «εθνικού» στρατού γιατί αυτοί είχαν τεράστια εμπειρία από την κατασκευή τέτοιων «εθνικών» στρατών στις αποικίες τους σε όλο τον κόσμο. Μόνο στην πελώρια και κατακερματισμένη Ινδία είχαν δημιουργήσει και διοικούσαν 45 τέτοιους στρατούς, από τους «Τυφεκιοφόρους του Νιγκπούρ» και τους «Φρουρούς του Μαντράς» μέχρι το «Τάγμα της σιδηροδρομικής γραμμής της Ανατολικής Βεγγάλης» και τους «Εθελοντές του Μπαλουχιστάν»!
Ήταν τόσο «εθνικοί» αυτοί οι στρατοί στην Ινδία που καταργήθηκαν όταν η χώρα απέκτησε την ανεξαρτησία της, όπως καταργήθηκαν οι αντίστοιχοι στρατοί τους οποίους οι Άγγλοι και οι Γάλλοι είχαν κατασκευάσει σε εκατοντάδες αποικίες και προτεκτοράτα για να εξυπηρετούν αποκλειστικά τα συμφέροντα και τους σκοπούς τους. Έτσι μπόρεσαν οι Βρετανοί να στείλουν υπό την εξουσία Άγγλων αξιωματικών 1.750.000 Ινδούς στρατιώτες στα μέτωπα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και άλλα 2.500.000 στα μέτωπα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου! Όσο κι αν οι αριθμοί φαίνονται εξωφρενικά μεγάλοι, είναι πέρα για πέρα αληθινοί. Η λεηλασία των αποικιών δεν ήταν μόνο σε πρώτες ύλες, ήταν και σε ανθρώπινο δυναμικό. Οι αποικιοκράτες δημιουργούσαν μια τοπική κάστα στη διοίκηση από πρόθυμους να τους υπηρετήσουν με το αζημίωτο, εξουδετέρωναν κατά το δυνατόν με όλα τα μέσα την τοπική διανόηση για να μην έχουν αντιπολίτευση και χρησιμοποιούσαν τους απλούς ανθρώπους σαν δούλους, είλωτες, εργάτες και στρατιώτες που πολεμούσαν αφενός σε όποιο μέρος του κόσμου τους έστελναν οι αποικιοκράτες, εναντίον λαών με τους οποίους τίποτα δεν τους χώριζε, και αφετέρου εναντίον του δικού τους λαού ως δυνάμεις καταστολής και κατάπνιξης των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων.
Έτσι έφεραν και τους Ινδούς στην Ελλάδα το 1944 στην προσπάθειά τους να εξοντώσουν τον ΕΛΑΣ, τον πραγματικό και μοναδικό εθνικό στρατό της Ελλάδας. Έτσι χρησιμοποίησαν τους Ινδούς και εναντίον των επαναστατημένων Κινέζων στον πόλεμο του οπίου, εναντίον των Ιρακινών, Σύριων, Λιβανέζων, Αιγυπτίων, Αφγανών κ.λπ. στην ευρύτερη περιοχή μας γύρω από τη Μεσόγειο Θάλασσα. Όποιος αντιστεκόταν στον βρετανικό ιμπεριαλισμό έβρισκε μπροστά του όχι μόνο Άγγλους, Σκωτσέζους και Ουαλούς στρατιώτες, αλλά και Ινδούς, Νεπαλέζους, Τζαμαϊκανούς, Μαλαισιανούς, Νιγηριανούς, Σουδανέζους, Σινγκαπουριανούς κ.λπ.
Η χρησιμοποίησή τους στους εξωτερικούς πολέμους εναντίον των ανταγωνιστών τους, όπως στον Α΄ και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είχε διπλό όφελος για τους αποικιοκράτες. Αφενός θυσίαζαν στα πεδία των μαχών τους ξένους στρατιώτες και όχι τους δικούς τους, αφετέρου απελευθέρωναν στρατεύματα που ήταν απαραίτητα, ακόμα και κατά τη διάρκεια των παγκοσμίων πολέμων, για να αστυνομεύουν τις αποικίες τους και να εμποδίζουν την ανάπτυξη των εθνικοαπελευθερωτικών αντιαποικιακών κινημάτων.
Οι «βοηθητικοί»
Στη Βόρεια Αφρική, οι Γάλλοι δημιούργησαν τους «Αρκί» στην Αλγερία, που χρησιμοποιήθηκαν σαν «εθνικός στρατός» εναντίον των επαναστατικών δυνάμεων του Μετώπου Εθνικής Απελευθέρωσης της Αλγερίας και τους «Γκουμιέ» ή «Γκουμ» στο Μαρόκο, που χρησιμοποιήθηκαν σαν χωροφύλακες για να αστυνομεύουν το λαό και να συμβάλλουν στην καταστολή των κινημάτων όπως συνέβη με την εξέγερση υπό τον Αμπντ ελ-Κριμ που δημιούργησε πρόσκαιρα τη Δημοκρατία του Ριφ, την οποία κατέπνιξαν στο αίμα. Επίσης, τους χρησιμοποίησαν στον Α΄ και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εναντίον των Γερμανών στην Ιταλία και τη Γαλλία, όπου δεν διακρίθηκαν μόνο για το σθένος τους, αλλά και για τα ειδεχθή εγκλήματα που διέπραξαν σε βάρος του ιταλικού λαού όταν υπό την κάλυψη των αποικιοκρατών δολοφονούσαν Ιταλούς παρτιζάνους και βίαζαν γυναίκες και παιδιά απ’ όπου περνούσαν. Μάλιστα, οι Γάλλοι για να τους εξευμενίσουν μεταφέρανε στην Ιταλία παρά τη θέλησή τους δύο χιλιάδες Μαροκινές βερβερικής καταγωγής για να ικανοποιούν οι αχαλίνωτοι στρατιώτες τις ορέξεις τους! Αυτά τα φρικιαστικά εγκλήματα που είναι πολύ γνωστά στην Ιταλία, θάφτηκαν από την επίσημη προπαγάνδα των Ευρωπαίων αποικιοκρατών.
Αργότερα, οι Γάλλοι έστειλαν τους Μαροκινούς να πολεμήσουν στην Ινδοκίνα εναντίον του Εθνικοαπελευθερωτικού Μετώπου του Βιετνάμ υπό τον Χο Τσι Μινχ, από το 1949 μέχρι το 1954, όπου οι Γάλλοι υπέστησαν συντριπτική ήττα στο Ντιε Μπιεν Φου και αποχώρησαν ταπεινωμένοι!
Και βέβαια, όταν έφυγαν οι Γάλλοι από το Μαρόκο το 1956, μετά από 75 χρόνια κατοχής, φρόντισαν ώστε οι «Γκουμ» να ενσωματωθούν στο νεοσύστατο εθνικό στρατό του Μαρόκου, όπως έκαναν οι Βρετανοί με τα Τάγματα Ασφαλείας στην Ελλάδα. Το ίδιο έγινε με τους Regulares, τους 60.000 Μαροκινούς που χρησιμοποίησε ο Φράνκο εξορμώντας από τους ισπανικούς θύλακες της Βόρειας Αφρικής εναντίον των δημοκρατικών δυνάμεων και της νόμιμα εκλεγμένης κυβέρνησης του Λαϊκού Μετώπου (1936-1939). Να σημειωθεί ότι οι Ισπανοί διατηρούν μέχρι σήμερα δύο θύλακες στο Μαρόκο, Ceuta και Melilla, απομεινάρια της δικής τους παλαιότερης κατοχής που τα κράτησαν σε συμφωνία με τους Γάλλους όταν αυτοί τους διαδέχτηκαν σαν κτήτορες του προτεκτοράτου.
Όλοι οι «εθνικοί» στρατοί που κατασκευάστηκαν στις αγγλικές αποικίες, όπως και οι αντίστοιχοι στις γαλλικές, ήταν Αuxiliaries to the British Army, δηλαδή «Βοηθητικοί στο Βρετανικό Στρατό». Βέβαια, τότε, για ευνόητους λόγου, δεν τους αποκαλούσαν μ’ αυτόν τον καθαρά αποικιοκρατικό υποτιμητικό χαρακτηρισμό, αλλά σήμερα έτσι είναι καταχωρημένοι στη διεθνή ορολογία και στην Wikipedia.
Έποικοι-ληστές
Στη δεκαετία του 1940, στρατιωτικά, η κατάσταση ήταν πολύ δύσκολη για τις δυνάμεις της αντίστασης στις αποικίες. Αλλά παγκοσμίως σπάνια οι συνθήκες είναι ευνοϊκές για τις πατριωτικές δυνάμεις που αγωνίζονται για την ανεξαρτησία και αυτοδιάθεση έχοντας απέναντί τους υπέρτερης ισχύος εχθρούς. Κοιτώντας γύρω στη μεγάλη μας γειτονιά, κατά την ίδια περίοδο, όλα τα μαχητικά κινήματα από το Μαρόκο, την Αλγερία και την Τυνησία ως την Παλαιστίνη, τη Συρία, το Λίβανο και το Ιράκ, υστερούσαν σε δύναμη πυρός, σε οικονομικά μέσα και διεθνείς συμμαχίες. Όλα ήταν μόνα τους και ανυπεράσπιστα αιμορραγώντας ασταμάτητα και για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα πολεμώντας τους πάσης φύσεως και προέλευσης επιδρομείς. Κανένα κίνημα δεν ήταν αρκετά ισχυρό στη δεκαετία του 1940 και κανένας δεν ήταν σίγουρος ότι θα μπορούσαν αυτά τα κινήματα να εκδιώξουν τους Άγγλους και τους Γάλλους, ή τους Γερμανούς, Ισπανούς και Ιταλούς δυνάστες και να αποκτήσουν οι χώρες τους την εθνική τους ανεξαρτησία και κυριαρχία. Κι όμως, μέσα σε μια δεκαετία ανατράπηκαν όλες οι παγιωμένες καταστάσεις, τα αουτσάιντερ έγιναν φαβορί και κέρδισαν τους αγώνες πέρα από κάθε πρόβλεψη και εκτίμηση.
Μάλιστα, στις χώρες της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής με τις οποίες μας ενώνει η Μεσόγειος, υπήρχαν δυσμενή στοιχεία που δεν υπήρχαν στην Ελλάδα. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα είχαμε τα γερμανικά, ιταλικά και βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής, αλλά δεν είχαμε εποίκους, ενώ στο Μαρόκο οι Γάλλοι έποικοι αποτελούσαν το 6% του πληθυσμού της χώρας, στην Αλγερία το 10% (περίπου ένα εκατομμύριο Ευρωπαίοι), στην Τυνησία το 8% και στη Λιβύη είχαν εγκατασταθεί 160.000 Ιταλοί με ένα εντόπιο πληθυσμό που δεν ξεπερνούσε το 1.000.000! Επί πλέον, οι έποικοι σε όλες αυτές τις χώρες, τις κατ’ εξοχήν αγροτικές, εκτός από τον απόλυτο έλεγχο που ασκούσαν στη δημόσια διοίκηση και τα σώματα ασφαλείας, είχαν αποκτήσει τεράστια τμήματα της καλλιεργήσιμης γης.
Οι έποικοι ήταν ιδιοκτήτες 45.000.000 στρεμμάτων στο Μαρόκο, την Αλγερία και την Τυνησία και, μάλιστα, της πιο εύπορης και παραγωγικής επιφάνειας, αφήνοντας στους εντόπιους τα πιο δυσπρόσιτα και χαμηλής απόδοσης μερίδια γης. Για να καταλάβει κανείς το μέγεθος του ελέγχου, του αποκλεισμού και της λεηλασίας, ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι στην Τυνησία 4 γαλλικά κονσόρτσιουμ έλεγχαν το 20% της γης όλων των εποίκων και στην Αλγερία 6.400 Ευρωπαίοι γαιοκτήμονες ελέγχανε και εκμεταλλεύονταν το 87% της γης που είχαν αρπάξει οι έποικοι!
Οι Μαροκινοί, Τυνήσιοι και Αλγερινοί αγρότες είτε επειδή έμεναν άκληροι από την αρπαγή είτε επειδή δούλευαν πολύ κοπιαστικά στα πιο κακοτράχαλα μέρη των χωρών τους, χωρίς τα μηχανικά μέσα που διέθεταν οι έποικοι, αναγκάζονταν να εργάζονται σαν σκλάβοι στα κτήματα των Ευρωπαίων γαιοκτημόνων. Τα στοιχεία στα οποία αναφέρθηκα προέρχονται από τη μελέτη του L. Carl Brown «Τα πολλά πρόσωπα της αποικιακής κυριαρχίας στη γαλλική Βόρεια Αφρική» (Πανεπιστήμιο της Λουιζιάνα).
Όλοι οι λαοί αυτοί, όπως και οι λαοί της Μέσης Ανατολής, είχαν εξαντληθεί από τη βάρβαρη κυριαρχία των αποικιοκρατών, αλλά συνέχισαν να αγωνίζονται κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, όπως και οι Έλληνες.
Στον κλοιό των Άγγλων
Το ελληνικό απελευθερωτικό κίνημα, μετά την αποχώρηση των Γερμανών, δεν είχε να αντιμετωπίσει μια αποικιοκρατική κυριαρχία με εποίκους, αλλά είχε να αντιμετωπίσει μια δομή εξουσίας που ήταν συναρμολογημένη με βάση την εξάρτηση από τις προστάτιδες δυνάμεις από την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Και είχε, επίσης, εγγενείς αδυναμίες, όπως αντίστοιχες είχαν και τα άλλα κινήματα της μεγάλης μας γειτονιάς, στο Βορρά, το Νότο και την Ανατολή, τα οποία προτού νικήσουν είχαν υποστεί μεγάλες ήττες και οπισθοχωρήσεις για αντικειμενικούς και υποκειμενικούς λόγους.
Στην Ελλάδα, με όλα τα αλλεπάλληλα βαρύτατα λάθη που έγιναν το 1944 με κατάληξη την αυτοκτονική συμφωνία της Βάρκιζας και την παράδοση των όπλων και τη διάλυση του ΕΛΑΣ, είχαν χαθεί σημαντικές μάχες, αλλά αυτό δεν σήμαινε ότι είχε χαθεί κι ο πόλεμος.
Στις αποικίες της Μέσης Ανατολής, οι Άγγλοι και οι Γάλλοι αποχωρούσαν ανήμποροι να διατηρήσουν την επικυριαρχία τους ή ηττημένοι από τους λαούς που αγωνίζονταν ενάντια στην αποικιοκρατία. Η Συρία, ο Λίβανος και η Αίγυπτος απέκτησαν την ανεξαρτησία τους από το 1943 μέχρι το 1952 και έπονταν το Ιράκ, η Τυνησία, το Ιράκ, η Κύπρος, η Αλγερία κ.λπ.
Ενώ ήδη έφευγαν από τη μεγάλη γειτονιά μας στη δεκαετία του ‘40, οι Βρετανοί αρνούνταν να εγκαταλείψουν την Ελλάδα! Και όταν τελικά αποχώρησαν το 1947, παραχώρησαν τη θέση τους στις ΗΠΑ, κάτι που δεν είχαν κάνει αποχωρώντας την ίδια εποχή από την Ινδία την οποία θεωρούσαν ως το «μεγάλο διαμάντι του Βρετανικού Στέμματος». Και οι Γάλλοι τα μάζευαν κι έφευγαν δυσαρεστημένοι και απογοητευμένοι από τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, χωρίς να αφήνουν αντικαταστάτη όπως έκαναν το 1954 που κάλεσαν τους Αμερικάνους να τους αναπληρώσουν αποχωρώντας νικημένοι από την Ινδοκίνα. Στην Ελλάδα είχε πέσει ο χειρότερος κλήρος!
Οι Αμερικάνοι, ενώ στην προηγούμενη φάση απέφευγαν να εμπλακούν πολιτικά και στρατιωτικά στην Ελλάδα, άλλαξαν γραμμή και πήραν τη σκυτάλη από τους εξαντλημένους Βρετανούς αναλαμβάνοντας αφενός να καθοδηγούν τις εγκάθετες ελληνικές κυβερνήσεις και την αγγλόδουλη μοναρχία η οποία εύκολα μπήκε στην υπηρεσία τους, αλλά και τον «εθνικό» στρατό που είχαν δημιουργήσει οι Βρετανοί κατά τα πρότυπα των «Αρκί», των «Γκουμιέ», των «Ρεγουλάρες» και των «Γκούρκα», όχι, βέβαια, για να πολεμήσουν εναντίον των Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων που είχαν καταπατήσει και ρημάξει την Ελλάδα, αλλά εναντίον του ελληνικού πατριωτικού εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος.
Οι collaborators
Στις χώρες που ανεξαρτητοποιήθηκαν, οι εντόπιοι που είχαν συνεργαστεί με τους αποικιοκράτες αντιμετωπίστηκαν ανάλογα με το βαθμό της καταπίεσης που είχαν υποστεί οι λαοί, την ποσότητα και την ποιότητα της προδοτικής συμπεριφοράς των collaborators (συνεργών) και των συνεπαγομένων εγκλημάτων που διαπράξανε στη διάρκεια της ξενικής κατοχής και, βέβαια, ανάλογα με το χαρακτήρα του καθεστώτος που διαδέχτηκε τους αποικιοκράτες στην εξουσία. Για παράδειγμα, στην Αλγερία όπου η γαλλική κυριαρχία ασκήθηκε με τον πιο βάρβαρο και αιμοσταγή τρόπο και οι θυσίες του αλγερινού λαού ήταν τρομακτικές σε μέγεθος και αγριότητα, η πολύπλευρη και μακρόχρονη συμβολή των collaborators αποκτάει ξεχωριστή βαρύτητα. Ενώ στο Μαρόκο, τα θύματα των συγκρούσεων με τους αποικιοκράτες ανέρχονται σε μερικές δεκάδες χιλιάδες, στην Αλγερία τα θύματα ανέρχονται σε πάρα πολλές εκατοντάδες χιλιάδες. Σύμφωνα με τον ερευνητή Dr. Mohamed Chtatou σε άρθρο του με τίτλο «Μια σφαιρική εικόνα της γαλλικής αποικιοκρατίας στο Μαγκρέμπ» που δημοσιεύτηκε στο Eurasia Review, «περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμού της Αλγερίας πέθανε εξ αιτίας της αποικιοκρατίας, είτε από πολεμικές επιχειρήσεις είτε από ασθένειες και λιμούς», με ιδιαίτερα καταστροφική την τελευταία οκταετία που έληξε με την απελευθέρωση. Η Ελλάδα μέσα στη δεκαετία του ’40 είχε αντίστοιχα μεγάλο αριθμό θυμάτων από μάχες, διωγμούς, ασθένειες και λιμούς.
Εξ αυτού του γεγονότος, οι πατριωτικές δυνάμεις της Αλγερίας τόσο κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα όσο και –ιδίως- μετά την απελευθέρωση δεν επέδειξαν κανένα οίκτο έναντι των εντόπιων συνεργατών των αποικιακών δυνάμεων. Παρ’ όλο που οι Γάλλοι αποφεύγουν μέχρι σήμερα να δώσουν ακριβείς αριθμούς, οι ερευνητές υπολογίζουν ότι οι συνεργάτες των αποικιακών δυνάμεων που τιμωρήθηκαν με την ποινή του θανάτου είναι μεταξύ 50 και 90.000 ατόμων, ενώ διασώθηκαν μόνο όσοι κατάφεραν να διαφύγουν στη Γαλλία όπου δεν είχαν και την καλύτερη μεταχείριση παρ’ όλο που υπηρέτησαν πιστά τους Γάλλους επειδή ανέκαθεν οι Ευρωπαίοι θεωρούσαν τους Αλγερινούς «απολίτιστους, άξεστους, αγράμματους και βρώμικους και τους μεταχειρίζονταν σαν μία κατώτερη τάξη μέσα στην Αλγερία» (M. Chtatou). Όλοι αυτοί οι «εθελοντές μισθοφόροι» είχαν υπηρετήσει το αποικιακό καθεστώς ως στρατιώτες, πολιτοφύλακες, χωροφύλακες, πράκτορες και χαφιέδες, δηλαδή συμμετείχαν σε ομάδες, οργανώσεις και σώματα γαλλικής έμπνευσης και καθοδήγησης παρόμοια με τα Τάγματα Ασφαλείας και τα άλλα εξαμβλώματα που υπηρέτησαν τις δυνάμεις του Άξονα στην Ελλάδα.
Για να αντιληφθεί κανείς την έκταση των εκκαθαρίσεων, με δεδομένο ότι ο πληθυσμός της Αλγερίας γύρω στο 1950 ήταν πολύ κοντά στον πληθυσμό της Ελλάδας, συγκριτικά τα θύματα της ελληνικής Οργάνωσης Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών (ΟΠΛΑ) ήταν πολύ λίγα, ελάχιστα αν υπολογίσει κανείς πόσοι ήταν οι ενεργοί συνεργάτες των φασιστικών δυνάμεων κατοχής, κουκουλοφόροι, χαφιέδες κ.λπ. «Περίπου 1200 άνθρωποι εκτελέστηκαν για διάφορα πολιτικά εγκλήματα, κυρίως για δωσιλογισμό» αναφέρει η Νένη Πανουργιά στο εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο της «Επικίνδυνοι πολίτες – Η ελληνική Αριστερά και η κρατική τρομοκρατία» (εκδ. Καστανιώτη).
Πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι σε όλες τις χώρες που απελευθερώθηκαν από τα δεσμά της αποικιοκρατίας, οι πάσης φύσεως collaborators στιγματίσθηκαν ανεξίτηλα και όσοι έδρασαν ανοιχτά εναντίον των απελευθερωτικών κινημάτων τιμωρήθηκαν πολύ αυστηρά. Οι παλιότεροι θα θυμούνται πώς προσπαθούσαν να διαφύγουν με πλοιάρια όσοι είχαν συνεργαστεί με τους Αμερικάνους όταν έπεσε η Σαϊγκόν στο Βιετνάμ.
