Και τώρα τι προσπαθούν να μας παρουσιάσουν; Πώς έγινε τάχα ένας «πόλεμος 12 ημερών Ισραήλ – ΗΠΑ απέναντι στο Ιράν» που τώρα «τελείωσε» και το πράγμα «κατέληξε αισίως» σε εκεχειρία «με τη δραστική παρέμβαση Τραμπ»; Οι τρέχουσες εκδόσεις των αμερικάνικων-δυτικών αφηγημάτων όλο και πιο διάτρητες, χοντροκομμένες και μπλεγμένες στις ίδιες τις μεγάλες αντιφάσεις τους. Όμως παρά τη γύμνια τους –«γυμνή πολιτική» επιβολής ισχύος που έχει βάλει στην άκρη τα ασήκωτα βάρη της όποιας προηγούμενης ηγεμονικότητας‒ κυριαρχούν (τουλάχιστον στο κομμάτι του πλανήτη που ζούμε) και παράγουν γενικευμένο αποπροσανατολισμό, αμηχανία και σύγχυση διαμορφώνοντας τις ανάλογες κοινωνικές συμπεριφορές και στάσεις. Μέσα σ’ αυτό το τοπίο βοά η ανάγκη να διατηρήσουμε-ενισχύσουμε τη δυνατότητα αυτόνομης σκέψης και κριτηρίων. Σε μια ιστορική φάση μάλιστα με πολλές νέες πτυχές για τις οποίες ξέρουμε λίγα και πρέπει να μάθουμε πολλά.
Για ποιόν πόλεμο και ποια εκεχειρία πρόκειται;
Πρώτα απ’ όλα η επίθεση Ισραήλ-ΗΠΑ ενάντια στο Ιράν και ο πόλεμος που προέκυψε δεν είναι «οι δώδεκα μέρες που αναδιέταξαν τη Μ. Ανατολή». Έχει πολλά επίπεδα, πολύ παρελθόν και πολύ μέλλον αυτή η ιστορία.
- Πρώτο επίπεδο: Η επιδίωξη ΗΠΑ-Ισραήλ να αναδιατάξουν όλη την περιοχή στα μέτρα τους. Στρατηγικός τους στόχος ως προς αυτό «η αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν» ή σαφέστερα η αποδιάρθρωση και ο διαμελισμός του. Αυτό επιχειρήθηκε να επιτευχθεί με μια αιφνιδιαστική, «κατακλυσμική» επίθεση του Ισραήλ που θα παρέλυε τη δυνατότητα του Ιράν να αντισταθεί. Και ως προς αυτό απέτυχε. Η άμεση εμπλοκή των ΗΠΑ που επακολούθησε, προσπάθησε να αντιμετωπίσει αυτή την αποτυχία. Οι τέτοιοι σχεδιασμοί –συνέχεια της αποδυνάμωσης από το Ισραήλ του «άξονα της αντίστασης» και διάλυσης της Συρίας‒ δεν μπορούν φυσικά να αποδοθούν αποκλειστικά στην «ιδιαιτερότητα» Νετανιάχου Γίνεται πρόδηλο ότι καθοδηγούνται από το βαθύ νεοσυντηρητικό, «κόμμα του πολέμου» στις ΗΠΑ που έχει ζέψει πίσω του και την «Ευρώπη». Και βέβαια η όποια εκεχειρία δεν τους παραμερίζει επ’ ουδενί. Ακόμη και αν αντέξει για κάποιο υπολογίσιμο χρονικό διάστημα, θα πρέπει να αναμένουμε ότι θα μεταθέσει την επιθετικότητα Ισραήλ-ΗΠΑ απέναντι στο Ιράν, σε άλλα πιο υβριδικά πεδία ‒ προσπάθειες εξόντωσης της ιρανικής ηγεσίας, εσωτερικά σαμποτάζ και τρομοκρατικά χτυπήματα κ.λπ. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, η εξάλειψη του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν είναι μια επιμέρους και εν πολλοίς προσχηματικότατη πλευρά εξυπηρέτησης του κεντρικού στόχου. Ένα είδος επανάληψης της άθλιας, δοκιμασμένης συνταγής της δήθεν ανάγκης καταστροφής των, στην πραγματικότητα, ανύπαρκτων όπλων μαζικής καταστροφής του Σαντάμ.
- Δεύτερο και πολύ ευρύτερο επίπεδο. Η Μέση Ανατολή είναι κομβικό μέτωπο σύγκρουσης ανάμεσα στις ΗΠΑ / Δύση και τις δυνάμεις της ανερχόμενης Ευρασίας (Ρωσία και Κίνα). Το Ιράν (που επιπλέον είναι μέλος και των BRICS) μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο είναι το κατ’ εξοχήν «κομβικό κράτος». Πολύ μεγάλη χώρα, γεφυρώνει βορρά (Κεντρική Ασία – Καύκασος ‒ Ρωσία) με νότο (Περσικός Κόλπος ‒ Ινδικός Ωκεανός) και δύση (Τουρκία και Μέση Ανατολή) με ανατολή (Πακιστάν, Αφγανιστάν και από κει Ινδική υποήπειρος και Κίνα). Η διαπάλη για τον έλεγχο της Μ. Ανατολής με τη Δύση / ΗΠΑ να προσπαθεί μέχρις εσχάτων να επαναστερεώσει την κλονιζόμενη θέση της σ’ αυτή την περιοχή του κόσμου, όχι μόνο δεν τελεσιδίκησε με τούτο τον δωδεκαήμερο πολεμικό πυρετό αλλά πολλαπλασίασε τα ανοιχτά ζητήματα, τις αβεβαιότητες και τους κινδύνους μιας διευρυμένης, ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης. Στην πραγματικότητα ζούμε σε συνθήκες ενός «σπονδυλωτού» συνεχιζόμενου πολέμου με επιμέρους φάσεις «ανάπαυλας» για ανασύνταξη των εμπλεκομένων και πιθανές αναδιατάξεις των μετώπων.
Ασταθείς ισορροπίες με κέρδισμα χρόνου για πολυεπίπεδες ανασυντάξεις
- Στο δυτικό μπλοκ. Το Ισραήλ που βασιζόταν σ’ ένα κεραυνοβόλο χτύπημα διάλυσης του Ιράν δεν πέτυχε τον στόχο του. Την ίδια στιγμή που το Ιράν δέχτηκε ισχυρότατα πλήγματα και έδειξε σημαντικές ευαλωτότητες, μπόρεσε να θέσει όλη την ισραηλινή επικράτεια υπό τα πυραυλικά του πυρά. Η πολυδιαφημισμένη ισραηλινή αεράμυνα αποδείχτηκε ανεπαρκής και επιπλέον αβάσταχτου οικονομικού βάρους για έναν παρατεταμένο πόλεμο. Τα στρατηγικά διλήμματα για τις ΗΠΑ ήρθαν με φόρα στο προσκήνιο. Από τη μια η ώθηση σε μια αναμέτρηση με το Ιράν με σκοπό τον εκμηδενισμό του – βασική επιδίωξη των νεοσυνητηρητικών κύκλων της Ουάσινγκτον. Από την άλλη η ανάκρουση, από τα τεράστια αδιέξοδα για τις ΗΠΑ από μια εμπλοκή τους σ’ έναν παρατεταμένο πόλεμο και μάλιστα με μια πολύ μεγάλη και υπολογίσιμη χώρα (Ιράν). Όλο το ενδημικό πρόβλημα των ΗΠΑ «εύκολα μπαίνεις στον πόλεμο, το ζήτημα είναι πως βγαίνεις;». Και βέβαια, επίθεση στο Ιράν έγινε σαφές ότι σημαίνει προοπτική σύγκρουσης με Ρωσία και Κίνα. Η «εκεχειρία» ήρθε αφού πρώτα ζυγίστηκε και διακριβώθηκε επαρκώς η πρόθεση των τελευταίων να το στηρίξουν αποτελεσματικά. Το εντατικό παρασκήνιο, τα δούναι και λαβείν και οι συμβιβασμοί αυτής της διαδικασίας δεν γίνονται βέβαια γνωστά, όμως τόσο οι πρωτοφανείς παλινωδίες της αμερικανικής διοίκησης όσο και μια σειρά μανούβρες των άλλων (πιο ψύχραιμων πλευρών) αποκαλύπτουν πολλά για το τι τεκταίνεται. Όλα τα παραπάνω μαζί καλούν απ’ ό,τι φαίνεται σε εξασφάλιση χρόνου: για ανασύνταξη των πολεμικών δυνατοτήτων Ισραήλ και ευρύτερης Δύσης που έδειξαν φθορά και όρια, αναπροσαρμογών τακτικής (γιατί δεν πολυβγήκε ο αιφνιδιασμός) και άλλα. Την ίδια στιγμή οι επιθετικότερες πτέρυγες δεν παύουν να βυσσοδομούν, ωρυόμενες ότι «σήμερα είναι η ευκαιρία – ο αντίπαλος είναι τραυματισμένος και ευάλωτος» και ότι «αύριο θα είναι αργά».
- Ρωσία-Κίνα και ο πολυαρθρωτός κόσμος τους. Το Ιράν φυσικά έχει υποστεί μεγάλες απώλειες και έδειξε ότι ο έλεγχος των επικοινωνιών και των δικτύων του έχει μεγάλες τρύπες που πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα. Στέκεται όρθιο αλλά διατρέχει θανάσιμο υπαρξιακό κίνδυνο. Και εδώ αναζητούνται ανασυντάξεις και αναπροσαρμογές. Ακόμη περισσότερο είναι καίριο ζήτημα η αποφυγή μιας καταστροφικής μετωπικής σύγκρουσης με τις ΗΠΑ. Όλη η παράξενη πολεμική χορογραφία που «έκλεισε» με τα συμβολικά και πολύ προσεκτικά προειδοποιημένα ιρανικά αντίποινα που έπληξαν αμερικανική βάση στο Κατάρ σ΄αυτό κατέτεινε. Πίσω από την πρώτη γραμμή του μετώπου, Ρωσία και Κίνα κινούνται εντατικά. Το Ιράν επικύρωσε εκτεταμένη αμυντική συμφωνία με τη Ρωσία ενώ οι υπουργοί άμυνας του Οργανισμού της Σαγκάης συναντώνται με τη συμμετοχή της Ρωσίας, του Ιράν, του Πακιστάν και της Ινδίας υπό την μπαγκέτα του Πεκίνου σε κινεζικό έδαφος για να συντονιστούν «εφ’ όλης της ύλης». Οι σκληρές αναγκαιότητες του πολέμου τελικά μάλλον θα κάμψουν τις ιρανικές διαχρονικές επιφυλάξεις απέναντι στους στενούς στρατιωτικούς εναγκαλισμούς ιδιαίτερα με τη Ρωσία.
Δύο κρίσιμες πολιτικοπολεμικές διαστάσεις
Το πολυδιάστατο ζήτημα των πυρηνικών
Ο αμερικανικός βομβαρδισμός πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν όχι μόνο δεν «έλυσε το ζήτημα» αλλά ανεξάρτητα από τον ούτως ή άλλως αμφισβητούμενο βαθμό αποτελεσματικότητάς του, ναρκοθετεί τη Συμφωνία για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων. Εντός Ιράν μετά τις τελευταίες εξελίξεις, έχουν ενισχυθεί οι πτέρυγες που βλέπουν την απόκτηση πυρηνικού όπλου ως μονόδρομο αποτροπής. Ρωσία και Κίνα πάντως για τους δικούς τους λόγους δεν επιθυμούν μια τέτοια εξέλιξη που θα άνοιγε το δρόμο για ντόμινο υποψήφιων χωρών που θα ακολουθούσε. Γενικότερα, τα πλήγματα ΗΠΑ και Ισραήλ σε πυρηνικές εγκαταστάσεις εξοικειώνουν και φέρνουν πιο κοντά τέτοιες εξελίξεις και σε άλλα μέτωπα πολέμου. Χαρακτηριστικά ο Μακρόν έσπευσε από τη σύνοδο του ΝΑΤΟ στη Χάγη να καλέσει τον Τραμπ να δείξει την ίδια τόλμη που επέδειξε πλήττοντας το Ιράν και απέναντι στη Ρωσία!
Το διεθνές σύστημα εγγυήσεων κουρελιάζεται. Για προφανείς λόγους το Ιράν ήδη διέκοψε τις σχέσεις του με τον ΔΟΑΕ (Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας). Πόσο δυνατή είναι άραγε μια συμφωνία για το πυρηνικό του πρόγραμμα, χωρίς αξιόπιστο ουδέτερο φορέα για την εποπτεία της; Ολόκληρη η αλυσίδα τραμπούκικων ενεργειών ΗΠΑ και Ισραήλ υπονομεύει την αναγκαία βάση εμπιστοσύνης και τους αντίστοιχους θεσμούς που την έχουν στηρίξει μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Δύση βρισκόμενη σε παροξυσμό μέσα στη δίνη της κρίσης της, καταλήγει να ανατινάζει τα πεδία συνεννόησης το ένα μετά το άλλο. Κι΄αυτό είναι ίσως εν τέλει η πιο ανησυχητική εξέλιξη.
